Аудио - 8 (Би чам дээр эрхэмсэг очно)

Бүрэн эхээрээ...

Дүйнгэр (Өгүүллэг)

“Үгүй ээ энэ миний үсийг ээ, хэзээдээ ингээд ургачихваа? Даанч тийм байхаа, таны наад үс чинь гээд өрөөний охидууд шулганалдаад байсан юм. Өнөөдөр уулнаас буугаад засуулъя байз” хэмээн бодсон Дүйнгэр ууланд явахдаа өмсдөг хувцсаа ялгаж гарав. Хагас сайн болгонд хэдэн найзтайгаа ууланд алхаж нэг бодлын эрүүл мэнддээ хөрөнгө оруулалт, нөгөө бодлын тэдэнтэйгээ долоо хоногт нэг уулзаж элдвийг хүүрнэж, энэ тэндхийн таних танихгүй улсыг шоолдог гэж байгаа. Үүндээ ч сэтгэл ханамжтай.
За тэгээд тааруухан хувцсаа өмсөв. Эхнэр нь
- Чиний наад хувцас хунар гэж хэрэг алгаа. Олигтойхон юм өмчихөж болдоггүй юм уу? Ямар байхгүй биш. Яг л нэг самарчин шиг юм
- За яадгийн. Тэртэй тэргүй ууланд явж байж. Заавал гоё ганган явах хэрэг юу байна
- Бусдыгаа харахгүй юу даа. Жигтэйхэн ганган. Өмссөн зүүсэн болгон л брэнд.
- Нэртэйгээр нь ярьсан болгон нь гэчихээч. Та нар ер нь наад брэнд гэдэг үгээ больмоор юм
- Тэгэхгүй яах юм. Эргэн тойрныхон бүгд л тэгж байхад мэлэн хойлог царайлаад байх утгагүй шүү дээ. Одоо чинь зажилж байгаа бохь хүртэл брэнд болчихоод байна ш дээ.
- Үгүй ер нь хүн . . . гэтэл эхнэр нь яриаг нь тасалж
- Сайхан амьдрахад тийм их юм хэрэгтэй юу . . . гээч . Чиний хэлдэг үг ердөө л энэ.
- За. за одоо тэгээд хар үүрээр хэрүүл хийх гэж. Ганц амралтын өдөр гэж уцаарлахад
- Болилоо, болилоо. Нээрээ, бохь гэснээс энэ шүдээ хийхгүй юм уу?
- Наадах чинь буйл өвтгөөд ер болохгүй юмаа
- Мөнгө үрэн байж хийлгэчихээд. Зүү, зүү. Тэгж байгаад дасах л байлгүй гэхэд эхнэрийнхээ үглэхээс төвөгшөөсөн Дүйнгэр хиймэл шүдийг амандаа хийгээд ярвайна. Эхнэр нь буруу харан жуумагнана.
Дүйнгэ эр гэж байгаа юм шиг Дүйнгэр нэртэй энэ эр өөрийгөө нийгмийн бас гайгүй эгнээнд явдаг гэж санадаг юм. Хүнд тусч, өглөгч зантай гэж өөрийгөө боддог мань эр хөөрхий, царай зүс гэж даанч сониндоо. Хүзүүгүй шахам хэрнээ зантгар том толгой, хоорондоо нилээн зайтай хоёр жартгар нүд, юу юуны духанд хүрэлгүй онголзоод унах сартгар хамар, хүн хүнээс илүү дарвагар амтайгаас гадна чих гэж ер бусын. Манайхны ярьдгаар бол мөн ч буянтай хүн бололтой. Чихний гэдэс гэж бэлцийсэн хоёр юм. За тэгээд майгадуу хоёр хөл, намхавтар нуруундаа хэтийдсэн цондгор гэдэс. Хэрвээ бурхан гэж байдаг бол яасан гэж түүнд ингэж шударга бус хандсаныг хэн ч үл ойлгоно. Харин тэр зантгар толгой бол хоосонгүй ээ зайлуул. Хоёр ч хэлээр төвөггүйхэн ярьчихна. Мөн түүнээс гадна бас хоёр хэлээр гайгүй уншиж биччихнэ. Хаа очиж түүнд сайхан хань заяажээ. Учраа алдсан гоо төгс биш ч гэлээ хэнд ч гологдохооргүй бүсгүй. Хүнд заяаж болох хамгийн дээд хэмжээ гэж байдаг бол Дүйнгэрт заяасан хамгийн төгс хуваарилалт нь түүний эхнэр гэсэн үг.
Эхнэрээ хажуудаа суулгасан Дүйнгэр нүдний шилнийхээ дээгүүр шагайж ямар нэгэн юм бодсондоо тэр үү завжаараа хиймэл шүдээ хап, хап хийлгэн жижигхэн машиныхаа жолоог эрдүүхэн мушгиж явтал хажуугаар нь нэг ихээ том бандгар улаан машин дайрчих шахан өнгөрөхөд цочсондоо
- Ээ, эцэг чинь! гэж гэж орилоод жолоогоо хаа замбараагүй мушгиж хашлага хавируулаад тэр даруй зогсов.
- Өө, ямар үлийгээ харж явдаг юм бэ чи. Нэртэйгээр нь дугуйгаа салгаад хаячихаач гэж эхнэрийн хэлэхтэй зэрэг тоормос гишгэн зогстол дугуйных нь хаалт болох саарал хуванцар таг замын хашлага даган хайваг, хайваг гэсээр яайжигнан тэр урагшаа өнхрөв. Түүний хойноос Дүйнхэр хоёр хөлөө дугуйруулан хэрэндээ хурдлахыг харсан эхнэрийнх нь ой гутав уу гэлтэй нүдээ жарвалзуулан шилбэлзэв. Дугуйн халхавчаа машиныхаа ар руу шидсэн Дүйнгэр гэрлэн дохионд дөхөн ирвэл өнөөх бандгар улаан машин хоёр тэрэгний урд зогсож харагдана шүү. Дүйнгэр ямар нэг олз харсан амьтан шиг онигор нүдээ хэрээрээ томруулан ийш тийш сэрвэлзэж, бас зүгээр ч үгүй өнөөх шүдээ өөрийн ухамсаргүйгээр хап, хап хийлгэнэ. Ногоон гэрэл асахтай зэрэг овосхийтэл хаазлан хавь ойрынхоо машиныг сигналдан байж бандгар улааны араас жирийлгэлээ. Тэр машин нь аажуу уужуухан явсан болов уу даа Дүйнгэр юу юугүй ард нь хүрээд ирэв. Тэр улаан тэрэгний хажууд Дүйнгэрийн машин гэж хариугүй жижигхэн юм аж. Жин дагаж яваа нохой аятай шарвагнан бултганана. Эхнэр нь түүнийг чухам яах гээд байгааг ойлгохгүй урд яваа машиныг нэг, нөхрөө нэг гайхан харна. Амгайгаа хэмлэх хөгшин адуу аятай шүдээ дуугарган явах Дүйнгэр учиргүй эрэмгий харагдана. Гэтэл эхнэр нь
- Үгүй, чи одоо юүхэв дээ. Энэ тэрүүгээр нь бултганаж, булталзаж байж толинд нь шүргүүлчихээд наад муу машинаа тараалгачихав. Түүе ээ хэцүү, байя аа хэцүү л болох байх шүү
- Хн! Тэрэндээ ч арай тулаагүй байхаа
- Чи тэгээд урд нь гарч яах гээд байгаа юм? Зогсоох гээд байгаа юм уу? Чиний ингэж бүхээг дотроо бухимдах энэ хүнд ёстой хамаагүй юм байхаа
- Энэ муу зүгээр, хүн цочоогоод . . . гээд сарталзахад
- Ямар чамайг албаар тэгээ юу? Хажуугаар чинь л гараа биз дээ? Өөрөө л салхинд нь салж уначихаа шахаа биз дээ? Ийм удаан явж байхыг бодоход утас шөрмөсөөрөө л ярьсан шиг яваа байлгүй.
- Үзүүлээд өгнөө ёстой нэг гээд Дүйнгэр шүдээ точигнуулахад түүнийг харсан эхнэр нь гэнэтхэн инээд алдаж
- За, за наад хурдаа хасаж үз өвгөн минь. Чамайг арай чүү гэж урд нь гарахад чинь наад хүн чинь санамсаргүй дээгүүр чинь гараад явчихвал яах юм? Хэрээ мэдмээр юм, зүгээр. Маяглаад байвал намайг буулгаад аль гэхэд Дүйнгэр сая нэг юм хурдаа хаслаа.
Богд уулын ар хонхороор шинэхэн орсон цас цайрна. Анхны цас л даа. Эхний орсон хэсэг нь хайлж дараагийнх нь нэмсээр доороо гөлтгөнүүр мөстэй болжээ. Анхааралтай явахгүй бол халтирч унах шинжтэй. Харин наран ээвэр газрынх нь аль хэдийн хайлжээ. Өнөөдөр хамт алхдаг хэд нь яагаад ч юм ирсэнгүй. Баахан урамгүй ч гэлээ одоо яая гэхэв. Нэгэнт ирчихсэн юм чинь тэднийг ирсэнгүй гээд буцалтай биш. Эхнэрээ дагуулаад өгслөө. Бэлээсээ бага багаар өгссөөр яг оройгоодоо нэг хэсэг огцом өгсөөд гарчихдаг юм.
Намар цаг гэдэг сайхан ажээ. Уулын модод өнгө өнгөөр алаглана. Зарим нь ногооноороо, зарим нь улаан, зарим нь шар навчтай. Намрын өнгө гэж ярьдагийн учир үүнд л оршдог болов уу гэмээр. Цэвэр цэнгэг агаараар цээж дүүрч, намрын ойг тэр чигээр нь цээжиндээ хийчих шиг ховдоглон амьсгална. Ингэх тусам Дүйнгэр “Хүн бол байгалийн л амьтан” гэсэн хэн ч түүнд хэлээгүй, бас хэнд ч өөрөө хэлж байгаагүй итгэл үнэмшилдээ итгэсээр явна. Газар нь аажмаар өгсөж эхэлнэ. Гэвч тэд долоо хоногт нэг удаа тогтмол алхдаг тул түүртсэн юм алга. Дүйнгэрт гэнэтхэн нэг тийм содон гэхээр хаашаа юм, хир даг үнэртэхэд нь хамраа сарталзуулан ийш тийш харвал хажуугаар шуудай сав үүрсэн гурван хүн юу ч юм ярьсаар өнгөрөв. Өмссөн хувцас хунар, үс толгой үгүй ээ мөн байнаа байна. Идэвхийлэн алхаж байсан Дүйнгэр хурдаа хаслаа.
- Яав чи? гэж эхнэрийгээ асуухад тэр амаа татвагнуулан тэдний араас зааж
- Наадуул чинь самарчид байнаа
- Тэгээд яадаг юм?
- Таньдаг хүн таарчихвал биднийг самарчин болчихож гэж хэлнэ шүү дээ. Аажуухан явъя гэхэд нээрээ тийм юм болов уу гэсэн аятай эхнэр нь энэ удаа үгээр нь болов. Самарчид ямар нэгэн хар авав уу гэсэн шиг эргэж нэг харав. Дүйнгэр нуруугаа үүрч, эрүүгээ өргөн моддын оройг ширтээд эгээ л нэг дээхнэ үеийн сайд аятай явах авч жартгар нүднийхээ булангаар тэднийг сэмхэн ажиглана. Тэд ч түүнийг тоосон шинжгүй явж одов.
- Богд уулнаас самар түүхийг хориглосон гээ биз дээ? гэхэд Дүйнгэр
- Аа, эдэнд ямар хууль дүрэм үйлчлэх биш. Ёстой нөгөө илжигний чихэнд алт хийсэн ч сэгсрэнэ, ус хийсэн ч сэгсэрнэ гэдэг чинь л энэ байхгүй юу гэж ихэд оносон үг хэлж, хэрэндээ сүрхий ярвайв. Энэ ярвайлт нөхөрт нь ердөө зохихгүй байгааг харж зогссон эхнэр нь
- Ингэхэд чи самранд явж үзсэн үү?
- Үгүй чиш! Муна шиг юмаар нүдээд л байдаг юм гэсэн, хэн мэдлээ. Тэгж үйлээ үзэж байхаар худалдаад авчихсан нь дээр.
- Бас ч гэж хөөрхөн үнэтэй шүү
- Одоо яая гэхэв. Хэн юу чадна, түүгээрээ амьдардаг нь жам юм хойно гээд шүдээ хап, хап хийлгэв.
Түрүүний долоо хоног гэхэд хөл доор нь навчис шажигнан байсан бол одоо цас чахрана. Цас ч яахав, өгсөх тусам доод мөсөн өнгөрт хальтрах нь ихэснэ. Гэсэн ч тэдний хувьд тогтмол алхдаг тул сэтгэлийн бядтай байлаа. Ер нь ууланд алхах цэвэр агаараас гадна үе мөч энээ тэрээ гээд сайн л даа. Дүйнгэр хөлөрч эхэллээ. Хөлрөх бол бүр сайн шүү дээ. Шингэн шар царай минчийж улайгаад хүүхдийн хонго шиг юм болов. Хуучирч парвайсан ногоон өмд, хоншоор нь халцарсан хүрэн гутал, хөлс цутгасан ягаан царай, үс нь өрвийсөн зантгар толгой гээд мөн ч болоод явчих нь тэр дээ. Эхнэр нь түүнийг өхөөрдөнгүй ч юм шиг, өрөвдөнгүй ч юм шиг харж байснаа юу нь хөдлөв гэмээр
- Наад хөлс мөлсөө арч л даа
- Яаж байна? Хөөрхөн байна уу? гээд мар мар инээхдээ “Нээрээ бид хоёр чинь ойрд ойртоогүй юм байна шүү” гэсэн адын бодол сэрвэлзээд ирэв. Эр амьтан гэдэг сонин шүү. Нэг л ийм бодол харавчихвал харц нь эхнэрийнхээ болох болохгүй газраар гүйгээд салахгүй. Халууцсандаа малгайгаа авч хөлсөө сэвэх эхнэрийнх нь хөдөлгөөн кинонд гардаг шиг удааширч харагдаад мэлэрч зогстол эхнэр нь
- Үхсэний чинь хөөрхөн. За алив явъя гээд түрүүлэн алхав. Дүйнгэр цочсондоо түрүүнийхээ асуултыг мартчихсан “Миний бодлыг яаж мэдэв ээ” гэсэн шиг мэнэрэв. Хөлсөө шудрах зуураа эхнэрийнхээ араас харжээ зогсоход явах тоолонд нь бөгсөн бие нь эгдүүтэй нь аргагүй тонтогноод нөгөө далдын тачаал зурсхийж орхив. Зурсхийгээд ч зогссонгүй цасан дундаас цухуйх хад чулуунд бүдчин байж эхнэрийнхээ өгзөгнөөс базаад авлаа.
- Хүүе ээ! Яасан өвчтэй хог вэ? гэж муухай хашгираад эргэж
- Яаж байгаа солиот вэ? Хүн цочоогоод хаячих юм гэх мөртөө Дүйнгэрийн тачаадсан харцыг олж харчихаад яагаад ч юм дальдрав. Бас ч гэж аятайхан санагдаж байгаа бололтой. Эсвэл Дүйнгэр энэ үедээ эхнэрээ яаж харахаа мэддэг байж болох л юм. Мэдэлгүй ч яахав дээ. Дүйнгэр амьсгаан дундаа
- Хоёулаа нэг юу яачих уу?
- За битгий балайраад бай. Одоо бүр мал адгуус шиг хачин юм болох нь
- Тоглож л байх чинь дээ гээд том амаа дарвайлган инээхэд толгойноосоо уур савсуулан зогсоо тэр эхнэртээ олигтой харагдсангүй
- Хүн амьтан харчихвал энэ хоёр самарчин чинь самраа ч түүсэн юм байхгүй заваарч байх шив дээ гэх байлгүй гэв. Энэ үг Дүйнгэрийн тархинд жигтэйхэн жинтэй буув бололтой том амаа хурдхан шиг хамхин хөлсөө нэг шудраад дээшээ чигээрээ зүтгэлээ. Эхнэр нь түүнийг гайхан дагана. Удалгүй тэд оройд нь гарч үргэлж суудаг модныхоо доор амьсгаадан сууцгаав. Эхнэр нь үүргэвчээ уудлан баахан гялгар тороор сүртэй ороосон бага сага идэх юм, халуун кофе гаргалаа. Түрүүнээс хойш дуугаа хураачихсандаа бантсан Дүйнгэр
- Өнөөдөр сайхан байна шүү, тиймээ гэж саймшрах зуураа эхнэрийнхээ өгсөн халуун кофег авах гэж хий атгаад өвөр дээрээ асгачих нь тэр.
- Ээ, эцгийн чинь бондгор! . . . гэж муухай орилон боссон боловч түүний өмд аль хэдийнээ норжээ.
- Яанаа. Наадах чинь яг шээчихсэн юм шиг болчихлоо.
- Харин тийм. Хүн аягатайг нь бариагүй байхад тавьчих юм
- Би яаж мэдэхэв дээ. Чамайг авчихлаа л гэж бодсон. Чи өөрөө сайхан өдөр байна энээ тэрээ гэхээр чинь дээшээ харж байгаад тэр байхгүй юу. Ёстой нэг бүтэлгүй амьтан юмаа гэхэд нь нөгөө үглэдэг нь эхлэх нь гэж санасан Дүйнгэр
- За за одоо ингэсгээд хатах биз гэснээр энэ яриа өндөрлөлөө. Сүүлд нь бодоод байх нь ээ ярианы өнгө нь Дүйнгэр буруутан болж, эхнэрийнхээ барьж байсныг өөрөө гүйж очоод өмд рүүгээ цацсан юм аятай болж хоцорсон байв. Гэлээ гээд тэр юм хэлсэнгүй.
Үе үе сэвэлзэх салхинд модод сэрчигнэнэ. Амьсгаа овоо дарагдаж, халуун кофены үнэр хамар цоргино. Намрын налгар шар нар бүүвэйлэх мэт цаанаа нэг таатай төөнөнө.
- Бүр нэг унтчихмаар болж байх чинь вээ гэж Дүйнгэрийн хэлэхэд
- Чи чинь одоо юм л бол унтах хэвтэх юм яриад юу болчихоов гэж нэг л сонин харахад
- Үгүй ээ би тэгж бодсон юм бишээ гэж сандрав.
- Бид хоёрын ингэж алхдаг маань хэрэг болдог болов уу?
- Бололгүй дээ. Хөдөлгөөнтэй байсны буруу гэж юу байхав. Ер нь хөгширч биш хөшиж үхдэг гээ биз дээ гэж ухаалаг үг хэлэхэд түүнийг харж суусан эхнэр нь аядуухан өнгөөр
- Миний өвгөн наад үсээ нэг засуулах болжээ.
- Тийм байна уу? Манай өрөөний охидууд бас тэгээд байсан юм. Тэгэхээр нь намайг сонирхоод байгаа юм байх гэж бодоод гээд марсайтал инээхэд
- Одоо чамайг надаас өөр хүн сонирхохгүй ээ. Чи зүгээр л над шиг эхнэр олдсонд баярлаж яв.
- За тийм дээ тийм гээд аягатайгаа уухдаа нүднийхээ булангаар ямар нэгэн юм олж харав. Ахиулан харвал тэртээх модны ёроолын цасан дунд нэгэн самрын борогцой цухуйж байв. Дүйнгэр босож очоод түүнийг авбал цаана нь нэг, хажууд нь бас нэг гээд нилээн хэдийг олоодохлоо.
- Юу вэ? гэж эхнэр нь түүний гар дахийг харж
- Самар уу?
- Харин тийм. Энд зөндөө байна гэхэд эхнэр нь хэд алхаад дуу алдлаа.
- Пөөх! Энд бас байна. Ингэж олноороо газар хэвтэж байдаг юм уу гэж хашгирна. Нэг мэдсэн чинь тэд нилээн олныг түүлээ. Саяхан орсон цасыг тэртээ тэргүй унах болчихсон борогцой даалгүй унасан нь тэр юм байжээ. Эхнэр нь учир зүггүй цөмж эхлэв. Дүйнгэр ч гэсэн хиймэл шүднээсээ зөрүүлэн байж цөмнө. Амттай гэж жигтэйхэн. Араанд тос ч гэмээр юм уу нэг тийм шим амтагдана. Самар ийм амттай байдгийг, тэгээд өөрийн гараар түүж идэх хичнээн сайхан байдгийг тэд сая л мэдрэх шиг болов. Тэд бие биенээ нэг харснаа ойлголцов бололтой уут саваа ухлаа. Дүйнгэр үүргэвчээ суллахад цаана нь хоёр ч гялгар тор байв. Түүж гарлаа. Хоёр тийш дуу алдсаар тонголзоно.
- Пээ! энийг хараа . . . Пөөх! тэрийг хараа . . .
- За чи юун сүртэй юм дээ
- Сүр юу байхав дээ. Зөндөө байгаа нь л үнэн юм чинь. Тэдний үүргэвч юу юугүй дүүрлээ. Бас нэг гялгар тор, нөгөөх нь бас ээлж дараалан дүүрэв. Тэгээд одоо яах вэ гэсэн шиг бие биенээ харав. Дүйнгэр нүдээ гялтгануулан
- Өөр тор байсан бол гэж харамсангуй хэлэхэд
- Одоо болно доо. Овоо ч юм түүчихлээ. Хэрвээ ийм самар авах юм бол бараг дөчин мянга болно ш дээ
- Хөөх! Тийм үү? Тэгвэл бүр баяжиж гүйцдэг золигнууд юм гэх нь самарчдыг хэлж байгаа бололтой. Хөөрхөн, хөөрхөн хөхөлбөр боргоцойнууд цасан доороос бултайх нь хорхой хүрмээр. Хичнээн хорхойсовч өөр тор сав байхгүй тэд яаж ч чадсангүй. Хий дэмий л тэдгээр борогцойг хараагүй дүр үзүүлэн өөрийгөө хуурна. Дүйнгэр үүргэвчтэйг үүрч, нэг тортойг, харин эхнэр нь нөгөө тортойг бас сав суулганы хамт авлаа. Мөсөн гялаан дээрх цас нарны бүлээнд хайлмагтжээ. Уруудах нь өгсөхөөсөө ч төвөгтэй болчихож. Хээвнэгхэн алхчих санаатай байсан Дүйнгэр нэг хальтиргаанд эгээтэй л савчихсангүй. Нэг их гэдэс гээд ууттай самраа даялан байж тогтлоо. Хойно нь явж байсан эхнэр нь бас л муухай хашгирав. Гэхдээ арай унасангүй. Үүнээс цааш тэд унахгүй гэсэндээ бээцийж эхлэв. Хамаг биеэ хураасан Дүйнгэрийн хөлс бас л цутгаж эхэллээ. Их мэрийж явахаар сүүлдээ хөлийн эрээн булчингаар өвдөх нь тэсэхүйеэ бэрх. Газар яагаа ч үгүй байдаг. Шуналдаа болоод тороо пиг дүүргэсэн тул цагаан торных нь бариул атганд нь багтахгүй. Хоёр хуруугаараа торгоох тул хуруунууд нь эхний үеэрээ тасарчих шахна. Нүүр рүүгээ урсах хөлсөө бас шударна. Гэсэн хэдий ч самраасаа цөөлсөн нь үгүй. Нэг төрлийн шунал л юм даа. Хүнд байгаа цорын ганц амьтнаас ялгах чанар юм чинь одоо яахав. Шүд зуун гүрийсээр явна. Шүд зуухдаа бас учиртай. Яг л хувийн хэдээ хооронд нь тааруулахгүй бол засгийн (хиймэл) хэдтэй хавсарвал буйл нь голд ортол өвтгөнө. Бас зүгээргүй эхнэр рүүгээ хялам хялам хийнэ. Амьхандаа унчихвий гэж бодоод байгаа ухаантай. Үгүй, тэгээд унаад өгвөл яах ч юм байгаа юм. Ууттай самраа цацчихгүй царайтай. Зүгээр л хий хоосон сүрхий хүн болж
- Болгоомжтой яваарай хө гээд хашгиртал урагшаа гишгэсэн хөл нь мөсөн дээр таарч гулсах нь тэр. Унахгүй гэсэндээ тэр үү эсвэл угаасаа хойно гишгэсэн хөл нь хөдөлж өгсөнгүй юу ямартай ч гэсэн хоёр хөл нь хоёр тийш болсоор байв. Мөдхөн нөгөө шпагат суух гэдэг нь болох нь ээ. Сандарч эхэллээ. Үгүй ээ, тэгсэн хэдий ч тортойгоо тавилгүй зуурсаар. Хөлөө огцомхон татах гэсэн чинь хойно гишгэсэн хөл хойшоо гулсаад тэр чигтээ нэг муухай хашгираад суучих нь тэр. Салтаа нь задарчих шиг янгинана. Даравгар амаа жигтэйхэн яажийлгаж ирэв. Онигор нүдээ тас аньчихсан тэрээр орилъёо орилж болдоггүй, байяа байж болдоггүй хэсэг гийнаж сууснаа урагш сунасан хөлөө зөөлөн татлаа. Болж байнаа. Өрөөсөн нүдээ нээж, хөлнөөсөө урдаар тортой самраа харлаа. Ашгүй бүтэн байна шүү. Эргэн тойрноо харлаа. Ууланд юм чинь хэн л байв гэж. Хойшоо тахиралдаад эвгүй нугарчихсан хөлөө татлаа. Жаахан хөндүүрлэвч болж байна. Чухам хаагуур өвдөж байгаагаа мэдсэнгүй. Хүүхэд юм бол хошуугаа унжуулаад хэн нэгнийг иртэл хэсэг суухсан. Даанч одоо тэгж суултай биш. Эхнэрээсээ ичмэглэсэн юм болов уу хэд хэд оцогнон байж арай гэж босов. Тор нь урагдаагүйд бас ч гэж урамтай. Муу засаг шүд нь завжийг нь хэгзэлсэн бололтой аманд нь цус амтагдана. Хоёр хөлөө нэг нэгээр нь болгоомжтой зөөлөө. Яахав ээ, нэг юм явчих шинжтэй. Салтаа нь л нэг эвгүй. Сүүжээрээ салчихаа болов уу гэсэн гайгүй бололтой. Санаа дагаад тэр үү нойт оргих шиг. Арай ч үгүй байлгүй гэж санан харвал нойтон биш сэрүү татсан юм байж. Нөгөө муу ногоон өмд нь задраад дотуур өмд нь харин нэг юм бүтэн шүү үлдэж. Эхнэр нь мөн л уначих гээд бээцийсэн юм ирээд
- Яасан бэ? Явж байхгүй.
- Аан! Чамайг жаахан хүлээгээд гэж заллаа.
- Намайг ямар юмандаа хүлээдэг юм. Явж бай, явж бай
- Яаж байгаа нь тэр вэ?
- Өөдөөс ирж яваа хүмүүс биднийг самранд яваа улс байна гэж бодно шүү дээ. Цувж явбал арай дээр гэхэд Дүйнгэрт өнөө мартагнаж байсан мэдрэмж орж ирэв. Хичнээн нэрэлхэвч зүв зүгээр олдсон ийм сайхан самрыг хаячихалтай биш. Цагаан тортойгоо хоёр талдаа сэлгэсээр цааш явлаа. Араас нь
- Чиний наад өмд чинь яачихваа?
- Сая урагдчихлаа гэж хэрэндээ ичээгүй царайлж, хэнэггүйхэн хэллээ. Тэгэхгүй гээд одоо ямар бүтэн болчих биш.
- Арай ч дээ. Ямар том урагдаа вэ?
- Аа, яадгийн ууланд яваа юм чинь гэж бувтнаад хэсэг овоо явлаа. Газрын баримжаа ч дөхөж байв. Өөдөөс нь хэсэг хүн өгсөж явна. Дүйнгэр яавал тэдний хажуугаар хэнэггүйхэн гарахаа бодно. Ядахад тааруухан хувцастай, өмд нь задарчихсан. Бас болоогүй ээ баахан самар барьчихсан, үс нь өрвийчихсөн, хөлс нь цутгачихсан. Яаж ч харсан самарчин харагдана. Зөрж буй хүмүүстэй хурдхан шиг л
- Сайн байна уу? Сайн явцгаана уу? За цаана чинь юу л байна, самар л байна даа гэж хөгжилтэйхэн хэлж зөрөв. Уг санаа нь өөрийн эрхгүй л авчихлаа. Түүнээс би самарчин биш гэсэн аялгатай. Энэ нь түүнд арай дээр байлаа. Хүмүүс
- Өө, тийм үү? Зөндөө юу?
- Зөндөө, зөндөө
- Хаагуур байна? гэхэд Дүйнхэрт гэнэтхэн хармын сэтгэл төрөх нь сонин. Заагаад өгчихвөл тэд түүгээд барчих юм шиг бодогдсон уу, яасан
- Зүгээр л, газраар нэг байна гэв. Хүмүүс ч түүний хэлсэнд итгэж байгаа бололтой
- Газраар нэг байна гэнээ гэж хоорондоо ярилцсаар явж одов.
Уулнаас доошлох тусам улам олон хүн зөрнө. Тэд Дүйнгэрийг хараад ч байх шиг эсвэл харсан хэрнээ хараагүй хүн болоод байгаа юм уу бүү мэд. Тэр нөгөө л газраар нэг гэдгээ хэлсээр зөрнө. Гэтэл нэг гайтай бутанд торныхоо ёроолыг урчихав. Анхаарлаа торондоо биш зөрж өнгөрч буй хүмүүст хандуулсны гай л даа. Хэд гурван унасан боргоцойг авч дээр нь хийгээд торныхоо ёроолыг нэг гараараа таглан урдаа тэвэрлээ. Урд аль нэг сул гараараа тэнцвэр авч байсан бол одоо тиймгүй болоод бүр хэцүү болов. Улам л бээцэгнэнэ. Гэтэл түүний ард эрэгтэй хүмүүсийн эрч хүчтэй гишгэлт болоод дүнгэр дүнгэр ярилцах нь сонсогдсоор зэрэгцэн ирсэн нь өглөөхөн өгсөж явсан жинхэнэ самарчид байлаа. Бүгд, хоёр шуудайны амыг уяагаар холбоод шилэн хүзүүндээ тохсон нь нэн эвтэйхэн харагдана. Тэд Дүйнгэрийг нэг сүрхий харснаа
- Ахаа та баруун энгэрээс нь түүсэн үү? гэхэд Дүйнгэрийн дургүй нь хүрч дотор нь арзганавч
- Тэгсээн тэгсэн гэж янзгүйхэн хариулахад
- Зүүн энгэрээр нь бүр их байна лээ шүү ахаа гээд явж одов. “Үгүй ерөө эд одоо намайг өөрсөд шигээ гэж бодоод байгаа юм байх даа” гэж бодон дургүйцнэ. Гэвч тэглээ гээд яахав. Уг нь болдогсон бол би самарчин бишээ. Зүгээр л замд таарахаар нь авсан юм гэж хэлмээр. Даанч хэн түүнд итгэхэв дээ. Эхнэрээ харвал тэр ч гэсэн түүнийг ойлгож байгаа бололтой юм хэлсэнгүй. Тэд цааш дуу шуу ч үгүй явцгаалаа. Чухам юу гээчийн цалам тэднийг ороогоод байгааг хэн нь ч үл ойлгоно.
Газрын баримжаа бэл рүүгээ орж овоо бие тавирч байтал өөдөөс нь оюутнууд бололтой хэсэг залуус цувралдан зөрөхөд Дүйнгэр өнөөх хэлдгээ хэлэн өнгөртөл нэг нь
- Тийм үү? Тэгвэл ахаа нэгийг өгчих гээд тэврээтэй торноос нь нэгийг шүүрэв. Дахиад бас нэг нь авав. Тийм элбэг байна гээд хэлчихсэн хүн чинь харамлаад байж чадсангүй. Гэтэл ашгүй нэг охин
- Хүүе! Та нар болиоч, хүний юмнаас гэж хэлж байж болиулав. Уг нь бол тэр охинд баярлаад нэгийг өгмөөр. Гэтэл тэгсэнгүй худлаа мушилзаад цааш өнгөртөл нэг хэсэг өгөр мөсний гялаан дээр хальтиран хойшоо савлаа. Хойшоо савахаараа хоёр гар нь уутаа цуу татан
- Аа . . . аа . . . гээд тас гэдэргээ харан уналаа. Юу болсныг Дүйнгэр ухаарсангүй. Осолдохгүй л хоёр хөл нь агаарт байсныг санана. Ууттай самар нь тэрүүгээр нэг бөндийлдөн хэвтэнэ. Дүйнгэр дуугарч чаддсангүй. Зөрж өнгөрөгсөд тэсгэл алдан инээлдэнэ. Зарим нь гэдэгнэж годгононо. Түүний арзгар үстэй зантгар шар толгойноос нь уур савсана. Хиймэл шүд нь хөндөлдөөд зуугдчихаж, төмөр бэхэлгээтэй хоёр шүд амнаас нь цухуйна. Өрөөсөн хөл нь амьгүй юм шиг нугарчихаж. Нүдний шил нь өрсөөсөн чихэн дээрээ санжина. Залуусын хамгийн ард явсан хоёр тэдний хажуугаар өнгөрөхдөө
- Энэ самарчдын хувцас хунар, үнэр танар гэж ёстой заваан юмаа
- Энэ сүүлчийн хоёрынх нь байж байгааг, нэгэнт явж байгаа юм бол олигтойхон шуудай сав авчихад яанаа
- Харин тийм ээ. Үгүй тэр өмд хамдыг нь ээ гээд тас тас инээхэд
- Хаа газар заавал ийм хүмүүс байх юм даа
- Богд уулнаас самар түүхийг хориглосон биз дээ?
- Эдэнд бол хамаагүй биз гэлцсээр явж одлоо.
Дүйнгэрт хэлье гээд ч хэлэх үг олдсонгүй. Босъё гээд ч босох тэнхэлгүй болсон байлаа. Уг нь хэдхэн минут явахад л машин дээрээ очих байсансан. Яалтай ч билээ. Эхнэр нь ч гэсэн хэсэг чимээгүй байснаа
- Өвгөөн! Одоо босдоо. Ингэж хэвтээд яахав. Наадуулаа түүчих. Энэ хүртэл авч ирчихээд хаялтай биш. Би яваад машинаас нэг юм олоод ирье гээд явлаа. Магадгүй Дүйнгэрийн сэтгэлийн тарчлааныг эхнэр нь л ойлгож байж болох юм. Хүний хань гэдэг тийм л байдаг хойно доо.
Дүйнгэр эхнэрээ хажуудаа суулган жолоогоо барин юу ч юм бодон таг дуугүй явна. Урд хянах дээр нь түүний хиймэл шүд хэрэггүй мэт хэвтэнэ. Дүйнгэр гэнэтхэн өөрийнхөө хэрхэн унасныг бодон писхийтэл инээд алдав. Эхнэр нь ч гэсэн энэ мөчийг хүлээж байсан мэт дагаж хөхрөв. Сүүлдээ бүр хоёулаа суудал дээрээ гэдэлзэн нулимсаа гартал инээлдэв. Эхэр татан байж арай хийж инээхээ болихоор яаж унасан нь бодогдоод дахиад л инээнэ. Түүнийг шоолж буй эхнэр жаргалтай ч юм шиг, хөөрхөн ч юм шиг харагдана. Нулимсаа арчих зуураа Дүнгэр “Тэр охинд баярласандаа нэг самар өгсөн бол ингэж унаа ч уу, үгүй ч үү” хэмээн бодлоо. Тэдний хажуугаар нэгэн бандгар цагаан машин сигналаа муухай чарлуулан давхив. Гэвч тэдэнд түүнийг анхаарах сөхөө байсангүй ээ. . .
2011.11.03
Бүрэн эхээрээ...

Охид ( Өгүүллэг)

Цаг цагийн хэлхээ
Аяс аясхан хөвөрнө

- Хүүе ээ, нээрээ юу?
- Чи тэгээд ингээд л эмээ боллоо гэж үү?
- Ийм хурдан уу? . . . гэж ирээд л найз хүүхнүүдээ уулга алдан тас тас инээлдэхэд дотор нэг л эвгүйцээд явчихав. “Энэ хэдэд хэрэггүй ч хэлэв үү” гэж бодсон би
- Харин тиймээ. Урд нь хүмүүсийг эмээ өвөө боллоо гэхэд өөрөө болохгүй юм шиг л инээж, хөхөрдөгсөн. Гэтэл нэг л мэдэхэд ач, зээ нар чинь хаалганы цаана ирчихсэн зогсож байдаг юм байна. Юунд тэгж хүмүүсийг шоолж байсан юм бүү мэд гэж эгдүүцлээ нуулгүй хэлэхэд тэд сая нэг юм ухаарсан аятай инээдээ зогсоолоо. Харин тэднийг чимээгүй болсны дараа “Хэрэггүй ч тунирхав уу. Тэгээд ч эмээ өвөөгийн сургаар амаа цууртал нь инээлддэг нь хүүхнүүд бидний л зан шүү дээ. Цагтаа би ч гэсэн л тийм байсан” гэсэн бодол харваж гэмшингүй суулаа. Тэгтэл найз маань эвгүй байдлаас гарах гэсэн мэт
- Үгүй гэхдээ, үр хүүхэд гаргах охин төрүүлсэн байна гэдэг чинь сайхан ш дээ. Тийм боломжгүй охид, хүүхнүүд зөндөө л байна даг.
- Харин тиймээ. Миний найз бас азтай байна
- Нээрээ, хүүхдийн хүүхэд гэхээр хөөрхөн байдаг гэсээн гэж тэд маань миний сэтгэлийг засчих санаатай ам амандаа шаагилдахад би ч гэсэн тэрүүхэн хооронд баясаж орхив. Гэтэл нэг нь
- Хүүе ээ! Эмээ болох гэж байгаа гэхэд чиний үсэнд нэг ч буурал алгаа. Минийх гэтэл зөндөө шүү дээ. Будахгүй л бол болохгүй
- Минийх ч гэсэн ихээ их. Жаахан сөхөх л юм бол бүр язайгаад л гараад ирдэг юм. Харин чамд ер алга гэцгээхэд миний сэтгэл юугаар ч юм тэжээгдэн урамшив. Эмэгтэй хүн гэдэг чинь хариугүй юманд гомдож, хариугүй юманд баярладаг юм хойно доо. Тэгтэл нэг нь дахиад л
- Нээрээ, Эрчүүд өвөө болохоороо эмээтэй яаж унтанаа гэдэг юм гэсэн. Харин чи өвөөтэй яаж унтанаа гээд тас тас инээснээ намайг хараад бас л дуугаа хорьцгоолоо. Харин энэ удаа надад тэгтлээ төвөгтэй санагдсангүй. “Тэгээд ч бид ямар цаг үргэлж уулзаад байх биш. Хааяа нэг уулзчихаад урвагнаад байх юу байна” гэж бодоод
- Тэр чинь харин сонин санагдаад байгаа шүү. Манай өнөөх бүр өвөө дүрэндээ орчихоод яаж ч чадахгүй байх юм биш биз дээ гээд тас тас инээлээ. Тэдэнд миний инээд наргиа гэхээсээ илүүтэй миний хөгжилтэй байдал таалагдаж байгаа бололтой гэдэлзэж годолзон инээлдэв. Миний найзууд ийм л хүмүүс л дээ. “Тиймээ, бид хааяа ингэж л нэг өөрийн дураар хов жив ярьж инээлдэх гэж цугладаг юм. Ялангуяа би сүүлийн хэдэн сарынхаа алжаалыг болж өгвөл тайлах л хэрэгтэй” гэж бодож суутал утас дуугарлаа. Авбал дүүгийн дуу гарч байна.
- Та ээж дээр ирэх үү? Би хурдхан шиг хүнтэй уулзахгүй бол болохгүй нь ээ гэснээр миний найзуудтайгаа хошуу холбох мөч өнгөрөв.
- Би явалгүй горьгүй нь ээ
- Өө, юу гэсэн үг вэ?
- Арай гэж ганц уулзацгааж байж
- Заа, нөхөр мөхөртөө хэлээд аргалчих л даа гэж тэд маань тал талаас шаагилдсан хэдий ч миний шийдэмгий цааргалалтыг хорьж дийлээгүй юм.
Тэднээс салаад ээжийнх рүүгээ жирийлгэлээ. Ээжийн маань бие муудаад бүр хэвтэрт орсныг найзууддаа хэлсэнгүй. Тэгээд ч хааяахан нэг уулзаж байж өвчин зовлон яриад яахав гэж бодсоных. Олон ч жил шаналсандаа муу ээж минь. Өвчин гэдэг чинь нэг зуураад авахаараа салахыг мэдэх биш. Яг л олзоо барьж аваад ноолсоор байж унагах араатан шиг зэвүүтэй. Ээжийнд гүйсээр ирэхэд дүү маань надтай яарангуй зөрөөд гарав. Өвчиндөө шаналсаар тамир нь барагдсан ээж маань амьгүй мэт нүдээр ширтэж байснаа
- Яав? Миний охин. Найзуудтайгаа уулзав уу?
- Уулзлаа, уулзлаа. Сайхан байлаа. Та яаж байна?
- Өө, яахав. Өглөөг бодвол бүр гайгүй. Дүү чинь хүнтэй . . . гээд үгээ тасалж, амьсгаадав.
- Тийм гэнээ. Яаралтай хэрэг бол явалгүй яахав гэхэд
- Муу охиноо ч мөн их зовоох юм даа. Ганц орой ч гэсэн найзуудтай нь тайван байлгахгүй, ээж нь
- Зүгээр дээ ээж. Охин нь уулзахаар барах уу даа. Угаасаа бид тарж байсан юм гэж худал хэллээ. Саяхан ярьцгааж байсан болоод тэр үү ээжийгээ ийм бууралтсаныг анзаарсангүй явсандаа эмзэглэх шиг. Толгойг нь илж суухдаа “Ээж маань анх хэзээ бууралтсан юм бол? Хүний анхны буурал үс яг ямар үед ирдэг бол?” гэсэн сониучхан гэмээр бодол орж ирсэн ч даанч мэдэх юм алга даа. Үр хүүхэд бид ер нь эцэг эхийнхээ толгойд хэзээ буурал ордогийг огт анзаардаггүй бололтой. Миний бодлыг сарниаж ээж
- Охин нь яаж байна? Хордлоготой байна гээд байсан гайгүй юу? Орчлонгийн эм амьтны зовлон барагдах биш дээ, ямар
- Гайгүй ээ, гайгүй. Одоо бараг долоон сартай болчихож байхад хордлого нь өнгөрчихсөн байлгүй яахав гэхэд
- За бараг тийм ч байхаа даа. Ээж нь ер нь ингэж, ингэж зээгийнхээ хүүхдийг үзэхдэг шүү
- Үзэлгүй яахав дээ ээж минь. Одоо цаад тал нь гуравхан сар болоод л төрлөө. Юу байхав гэхэд ээж маань нэг их санаа алдаад
- Гурван сар гэдэг надад бол мөн ч их хугацаа болоод байнаа охин минь
- Заа, ээж юунд тэгж байдаг юм. Хүүхдүүд нь эргэж тойроод л аль болохоор болох бүтэхээрээ байх гээд байхад та дандаа уруу дорой юм ярьж байх юм гэж эрхлэх тунирхахын хооронд хэлэхэд
- Тиймээ тийм. Ээж нь л элдвийн буруу зөрүү юм ярьж охиноо зовоох юм гэхэд нь би гэнэтхэн сэхээрч
- Юу байхав ээж минь. Та бид хоёрыг ингэс тэгэс гээд эргэлдэж байтал гурван сар болчихно. Ингэхэд би төрөхдөө таныг их зовоосон уу? гэж сатааруулах санаатай наснаасаа их сонссон яриагаа давтан асуухад
- Хоёр гурав хоног л өвдөж байсан санагддаг юм
- Пээ, тэгвэл ч таныг мөн их зовоожээ
- Үгүй ээ тэгээд насны бөгсөнд тэр охин маань л асарч байна шүү дээ гээд намайг үнслээ.

Ийм яриа болсноос хойш гурван сар аль хэдийнээ өнгөрчихөж. Энэ бүх хугацааг гэртээ гэхээсээ илүү ээжийндээ өнгөрөөсөн байлаа. Би аяга цай оочлон цонхоор харжээ зогсоход оройн нар жаргаж үдшийн бүрий уй дагуулан бүрэлзээд тэр үү сэтгэлд минь ямар нэгэн юм ягтаа тулж, бүр эцсийн цэгт ирчих шиг мэдрэмж төрнө. Яагаад ч юм сэтгэл түгшиж, санаа нэг л зовиуртай ч юм шиг. Амар тайван байна гэж юу байхав дээ. Охины маань гэдэс тэнгэр шиг л том болж хэзээ мөдгүй төрөх дөхөв. Залуу юм болохоороо л мэдэхгүй байгаа болохоос ядар ч байгаа байлгүй зайлуул. Уг нь миний охин чинь аав ээждээ зээ төрүүлэн өгч бидний энэ хорвоод ирсний, сайхан амьдарсны утга учрыг үргэлжлүүлж байгаа юм шүү дээ. Ээж нь эмээгийнх рүү нь өглөө оройгүй гүйгээд охиноо ч сайн асарч чадсангүй.
Харин ээж маань өдөр, цаг хором мөч өнгөрөх тусам муудсаар байлаа. Тийм болохоор ээжийнхээ хажуугаас хөндийрч үл зүрхлэнэ. Түрхэн зуур анхаарал сарниулахад л ээж маань хаа нэг тийшээ холын холд явчих гээд байгаа юм шиг санагдана. Хүнд өвчинд шаналан байгаа ээжийгээ харах тусам өр өмөрнө. Өр өмрөх тусам бараг худалч хүнд “ингэж зовж байхаар” гэж бодогдмоор. Гэхдээ хүн хэзээ ч тэгж бодож чаддаггүй юм билээ. Хөндлөнгийн хүн бол магадгүй л дээ. Элдвийг бодон суутал утас дуугарлаа.
- За хө, өвдсөн шүү хө. Одоо яах билээ гэх манай хүний сандруухан дуу сонсогдов.
- Яах юу байхав хурдхан эмнэлэг бараад. Сандрах юмгүй. Хий самгардаад хүүхэд айлгачихав чи. Цүнхэнд нь бүх юмыг хийгээд бэлдчихсэн байгаа. Бичиг баримтыг нь аваарай. Чи өөрөө тэргээ бариарай. Хүргэнээр бариулж болохгүй шүү гэхэд утас тасарлаа. Сонссон эсэх мэдэгдэхгүй. Уг нь өөрөө л явмаар. Даанч чадсангүй.
Ээжийн амьсгаа үе үе дээрдэн биднийг сандаргана. Ах дүү нар маань байж суух газраа олж ядан өрөө, өрөөгөөр босон суун зөрөлдөнө. Тэд юуг ч юм хүлээнэ. Хүнд бас ийм хатуу гэмээр үе байдаг байж. Энэ эмгэнээс хамаг л залуу нас, сайн сайхныг нь авч, мах цус эд эс болгоныг урж тасдан байж төрснөө бодохоор өөрсдөөсөө ой гутмаар. Одоо нэгэнт бүх юм ойлгомжтой болсон мэт санагдавч ээж минь ингээд л яваад өгнө гэхээр хэзээ ч итгэгдэхгүйгээс гадна хэзээ ч зөвшөөрмөөргүй санагдана. Хий дэмий л яах вэ? яах вэ? гэж ам амандаа гаслахаас өөрийг хийж эс чадна. Би, ээжээс гадна охиндоо санаа зовно. Миний охин чинь саяхан л аав ээждээ нэг сарвайсан юм ирсэн чинь одоо өөрөө ээж болж бас нэг сарвайсан юм авчрах гээд өвдөж байдаг. “Эвий дээ эвий охин минь. Тэсдэг л юм шүү. Эм хүний тавилан гэдэг хатуу. Тэсээрэй миний охин” Хажууд нь байсан бол яг л ингэж хэлэхсэн. Даанч ээж нь дэргэд нь байж чадсангүй гэж бодохтой зэрэг дотор бачуурч, нулимс бүрэлзэнэ. Гэлээ гээд юу юугүй уйлж унжин энэ хэдийгээ сандаргаад яахав гэж санан охин руугаа залгалаа
- Яаж байна миний охин?
- Гайгүй ээ. Үгүй гайгүй ч гэж дээ үе үе өвдөөд л, базлаад л байна.
- Тэгнээ тэгнэ. Миний охин өвдөлт хоорондын зайг сайн анзаарч байгаарай. Ойртоод байвал эмчдээ хэлээрэй. Миний охин сандрах хэрэггүй шүү. Сайн эмч нар байгаа, айлтгүй. Ээж нь, эмээ нь ер нь бүх эмэгтэйчүүд ингэж ээж болдог юм шүү дээ. Тэсээрэй миний охин. Ээжийгээ бодоод тэсээрэй , за юу гэхэд өөрийн эрхгүй нулимс урсав.
- Эмээ яаж байна, гайгүй юу? гэхэд нь юу гэхээ сайн мэдэхгүй хэсэг зогсоод
- Эмээ нь гайгүй ээ. Ямар хүүхэд гарах бол гээд чамайг бас хүлээгээд л байна гэж худлаа хэллээ. Хүнд худлаа хэлэх мөчүүд яаж ийж байгаад л гарах юм даа.
- За би тэснээ ээжээ. Та эмээд хэлээрэй гэнэ.
“Эвий дээ муу охин минь одоохондоо өвдөж эхлээгүй юм байж. Тулаад ирэхээр юун ингэж хэлэхтэй манатай болох биз. Шөнө дунд л төрөх юм байхдаа” гэж бодлоо. Бодох тусам гараад гүйчихмээр. Даанч . . . даанч ээж нь чадахгүй нь.
- Хүүе! Ээж ухаан орлоо гэх дуунаар би ухасхийн ээжийн өрөө рүү орлоо. Ээж маань був буурал толгойгоо үл ялиг хөдөлгөн, хатсан уруулаа шилэмдэнэ. Халбагаар шингэн юм ам руу нь хийхэд чадал шавхан байж залгиад нүдээ нээлээ. Өвчтэй хүнийг олон сараар сахихад тэр хүнээ маш энгийн мөртлөө жижигхэн хөдөлгөөн хийхэд л баярладаг болдог юм билээ. Ээж ус гүйсэн нүдээр биднийг тойруулан харснаа тамир муутай дуугаар
- Ээж нь нэг хэсэг унтчихаж (үнэндээ бол ухаан алдчихсан)
- Харин тийм. Та хэсэг сайхан унтлаа
- Та нар цугаараа байгаа юм уу?
- Тийм. Бид бүгдээрээ байна. Энэ тэр байна, тэр энэ байна. Та харж байна уу? гэж намайг бүгдийг тойруулан хэлэхэд
- Харж байнаа. Хүүхдүүд минь . . . гээд хэсэг чимээгүй болсноо
- Нөгөө муу охин яаж байгаа бол? гэж манай охиныг асуув. Түрүүхэн өвдөөд, аав нь аваад эмнэлэг явсан. Мөдхөн төрж, та гучаа үзэх нь дээ гэж хэлэхэд дүү нар маань
- Харин тийм. Таны анхны гуч шүү дээ гэж батлав. Ээж маань юу ч юм бодох мэт нүдээ алгуурхан аньснаа арайхийж
- Үзэх байхаа . . . гээд үгээ тасаллаа. Миний хамар шархирч, юу ч юм хоолой дээгүүр гүйнэ. Дүү нарын зарим нь нусаа татаж сонсогдоно.
- За ээж одоо хэсэг сайхан, тайван хэвтчих гээд би гарч охин руугаа дахин залгалаа. Утасны цаана
- Ёо ёо! Ээж би одоо ярьж чадахгүй нь ээ. Өвдөөд . . .пү . . . пүү . . . гэж үлээсээр намайг юм хэлэх завдалгүй утас тасарлаа. Одоо л ойртож байгаа юм байна даа гэж бодов. Цонхны цаана үүр хаяаран тэмтэрч байлаа. Үүр хаяарах сонин шүү. Тэртээ холоос ямар нэгэн уянгалаг аялгуу аажим аажимаар наашлах шиг тийм мэдрэмж төрдөг юм. Хэдэн шөнө нойр муутай хоносон болоод тэр үү хоёр нүд хуурайшин аргана.
- Ээж, ээж . . . гэх дүүгийн дуу ард сонсогдлоо. Сандарсаар ороход ээж байдгаараа чармайн эргэн тойрноо хараад
- Ээж нь . . . гээд үгээ залгилаа. Бид дор бүрнээ
- Ээж, ээж . . . гэцгээхэд ээж маань дахин нэг сүрхий том харснаа уртавтар амьсгаа татлаа. Бид бүгд дахин амьсгалахыг нь хүлээж хэсэг зогслоо. Миний хоёр нүднээс нулимс өөрийн эрхгүй сул асгарав. Нулимсан дунд минь цал буурал толгойтой хөгшин ээжийн минь амьгүй төрх хөдөлгөөнгүй атлаа эрхэмсэгхэн оршино. Дүү нар маань чухам юу гэж бодсоныг би мэдэхгүй. Гэхдээ л надад тэгж санагдсан.
- Ээж, ээж, ээжээ . . . гэцгээх дуу тэртээ цаана ч юм шиг эсвэл тэрүүхэн тэнд ч юм шиг сонсогдсоор байлаа. Харин ээжээс минь хариу ирээгүй юм. Тавагны чихэр хуурайлчихаар ээж маань уурсаад дуугаа хураачихдаг шиг тийм мэдрэмж төрж байв. Айсандаа (гэмшсэндээ) миний хоёр нүднээс нулимс аяга аягаар урсана. Хэдий хэр удсаныг мэдсэнгүй. Гэнэтхэн утасны дуу намайг дахиад л цочоов.
- Болчихсон шүү хө. Сая төрлөө . . . охин . . . охин гарлаа. Зээ охинтой боллоо хөгшөөн гэж нөхөр маань амьсгаа давхцуулан хэллээ. Би сонссон хэдий ч нэг хэсэгтээ юм хэлсэнгүй. Тэр ээжийг маань асуусангүй. Гэлээ гээд би ханьдаа гомдсонгүй. Яалаа ч гэж гомдох билээ. Тэртээ тэргүй урсаж байсан нулимс улам бүр ундрав. Яагаад ч юм би зүгээр л охин руугаа явмаар санагдлаа. Ямар нэгэн хий хүлээснээс мултарчих шиг болохоор нь хувцсаа хурдхан шиг шүүрээд гарах гэтэл дүү
- Яасан бэ? Та хаачих нь вээ?
- Охин . . . охин төрчихлөө. Эгч нь хурдхан шиг явчихаад ирье. Та нар түргэн дууд. Хоёр цаг орчим гэрт нь байлгадаг гэсэн. Эгч нь удахгүй ирнэ гээд гарахдаа өөрийнхөө дууны өнгийг ийм мөчид баймгүй хөндий болчихсоныг анзаарав. Тэд надад гомдсон ч байж магад. Гэхдээ энэ бүгд надад хамаагүй юм шиг болчихсон байсан гэвэл хатуудсан болох байх. Ар араасаа хөвөрсөн амьдралын хүнд хүчир агшинууд намайг бүр туйлдуулж, цөхрүүлсэн ч байж мэдэх юм. Хүнд бас ийм үе ирдэг л юм билээ. Магадгүй, эх хүн гэдэг хэзээ ямагт үр хүүхдээ л гэж санаж сарвайдаг бололтой.
Гадаа аль хэдийнээ нар цухуйжээ. Би яг чухам юу бодож, яагаад ингэж гүйж яваагаа ч ойлгосонгүй. Ухаан бодлоо чухам хаах нь явааг мэдэх юм нэгээхэн ч алга. Зөвхөн “Охин минь болоо доо. Ээж минь та гучаа үзэж амжсан шүү. Охин минь амар мэнд төрсөн гэнэ” гэсэн учир замбараагүй гэмээр юм амандаа нус нулимстайгаа зууран гиншиж явсым. Үе үе сэвэлзэх салхи задгайлсан үсийг минь оролдоход үсээ ч самнаагүйгээ санан явуут дундаа шуухуйд яагаад ч юм баруун нүдэнд цагаа унах мэт бүрэлзэхэд нь хэд нухчихаад цааш дэгдлээ. Охин минь, зээ минь, ирээдүй минь намайг хүлээж байгаа . . .

Гадуур хувцасныхаа энгэрийг товчилж ч амжилгүй сандран гүйх бүсгүйн баруун шанханд ганц цагаан үс өглөөн наранд гялтганан цайрна . . .

2011.10.26
Бүрэн эхээрээ...

Ааваа . . . 2

- Сайн уу? Ааваа . . .
- . . .
- Ааваа . . . Хүүе! ааваа . . .
- Өө, Миний хүү. Сайн уу? Аав нь сайн сайн.
- Та намайг сонсож байна уу?
- Сонсолгүй дээ. Хүүгээ дуудна гэж ер бодсонгүй.
- Таныг би урд шөнө зүүдлээд. Магадгүй тэгээд л таныг санагалзаа юм болов уу
- Хөгшин хүн чинь мартаж санах нь их юм. Миний хүү тэгээд юу гэж зүүдлэв?
- Хөгшиндөө ч биш байхаа даа. Зүгээр л та надаас хоног хоногоор холдож байгаа юм болов уу?
- Магадгүй л юм. Бие холдвол сэтгэл холдоно гэж үг байдаг. Миний хүү битгий гомдоорой
- Яалаа гэж гомдох вэ дээ. Харин та л надад . . .
- Миний хүү?
- Айн?
- Одоо хоёулаа гомдох, гомдохгүйн тухай дахиж ярихгүй гэж тохирох уу?
- . . . за . . .
- За тэгээд миний хүү яаж шүү байна даа?
- Би яахав ээ. Болж л байна. Харин таныг л яаж байгаа бол гэж асуух гээд би дуудсан юм
- Аан, аав нь яахав. Нэг үеэ бодвол дасч л байна. Эндэхийн ертөнцөд бас дасах гэхээсээ илүү сурах юм их байдаг юм байнаа. Хүүхэд төрөөд ээж аавынхаа асрамжинд хүн болдог бол энд бас л дөнгөж төрсөн юм шиг байх хэрнээ өөрөө л сурдаг юм байна. Тэгэхээр аав нь маш том биетэй хүүхэд шиг л байна.
- Таны ярьж байгааг ойлгож байгаа ч яг нүдэндээ харж байгаа шиг төсөөлөхгүй юм
- За байз, яаж тайлбарламаар юм дээ. Чи ингээд бодоод үз.
- Яаж?
- Үг гүйцэд сонс л доо миний хүү. Жишээ нь аавыгаа хучлагагүй, нүцгэн, атираад унтаж байна гэж төсөөл дөө
- Ямар эвгүй юм бэ. Би төсөөлж байна
- Харин тийм. Эндэхийн юм болгон нь иймэрхүү мэдрэмж төрөхөөр байх юм.
- Даарч байгаа байхдаа. Танд юухан ч юм нөмөргөчих юмсан . . .
- Миний хүү одоо зүгээр нэг төсөөлөх биш мэдэрч байх шиг байна.
- Мэдэхгүй, яг яаж байгаагаа ялгахгүй ч, нэг тийм чичрүүдэс төрж байна.
- Ойлгох, мэдрэх гэдэг чинь хоорондоо ихээ өөр юм шүү дээ.
- Яагаад?
- Жишээ нь, аавыгаа алдах хэцүү гэдгийг хүн болгон ойлгоно. Харин ямархан хэцүү болохыг аавыгаа алдсан хүн л мэдэрдэг юм л даа. Тийм учраас л аав нь ойлгох мэдрэх хоёр өөр гээд байгаа нь тэр
- Таныг яаж шүү явдаг бол гэхээр л миний санаа их зовох юм
- Ёстой болдоггүй юмандаа миний хүү санаагаа чилээж байгаа юм байна даа.
- Яагаад?
- Яахав, миний хүү яаж ч санаа зовлоо гээд өөрчилж чадахгүй юмны нэг. Харин сэтгэл санаагаа маш амгалан, ариун байлгах хэрэгтэй
- Наадах чинь нэг хуурай, хиймэл сонсогдож байна
- Магадгүй ээ. Ер нь хүн гэдэг өөрийгөө сайн чагнаж чадах юм бол тэндээс хамгийн сайхан хийгээд өөрт баймгүй хамгийн муухай чанарууд гарч байдаг юм ш дээ.
- Ойлгосонгүй
- Аргагүй дээ, хүү минь яаж ойлгохов. Аав нь энд хэвтэх зуураа л бодож байгаагаа хүүдээ ярьж байгаа ухаантай. Тиймээс миний хүү ойлгохгүй байгаа юм. Хүн өөрийнхөө сайн мууг энд ч гэсэн ялгаж чаддаг юм байна.
- Надад мэдрэгдэхгүй байгаа ч гэсэн “хэцүү юм даа” гэж бодогдож байна.
- Үзсэн харснаа яг мэдэрч буй хүн шиг илэрхийлдэг нь миний хүүгийн зан гэдгийг аав нь мэднэ. Ер нь эцэг хүн хүүхдээ мэддэггийн адилаар гэх үү дээ. Тийм болохоор миний хүү аавынхаа энэ удаагийн яриаг заавал мэдрэх гэсний хэрэггүй. Энэ бол чамд “том хүний яриа” л гэсэн үг
- Тэгэхээр . . .
- Чшш! Миний хүү чимээгүй. Юм бүхний дээр “цаг хугацаа” гэж нэг юм бий. Тэр л бүгдийг мэднэ.
- Үнэн байхаа
- За энэ яахав. Наагуур чинь ямархуу ая зантай байгааг аавдаа хэлээч. Одоо ч хүйт орчихож байгаа даа.
- Өнөөдөр цас орж байна. Урд шөнөжингөө орсон хэрнээ одоо зогсоогүй л байна. Малгайлаад л . . . малгайлаад л . . .
- Сайхан даа . . . Цас орж байх үедээ хачин дулаахан байдагсан. Хөл дор цас чахраад л . . . Цасан дээр мөр үлдээд л . . . Амьдын шинж юм даа.
- Тиймээ. Яг тийм байна. Гудамжинд хүмүүс яг л тэгж явж байна.
- Хүмүүс, ороолттой нь ороолтоо ороож, ороолтгүй захаа босгочихоод хаа нэг тийшээ яаравчлан алхацгааж байна уу?
- Мөрөө бага зэрэг хавчаад гээч
- Аа тийм, мөрөө үл ялиг хавчдаг ш дээ нээрээ
- Өвлийн эхэн хаяанд ирчихлээ, ааваа
- Намар аль хэдийн өнгөрчихлөө гэсэн үг биз?
- Тиймээ. Таньгүй, аавгүй зуныг бас намрыг үзчихэж би. Одоо өвөл эхлэх гэж байна.
- Зүгээр дээ миний хүү. Удахгүй миний хүү хаврыг үзнэ. Энэ чинь жам юм. Тэгээд ч хүүхдүүд чинь аавтайгаа өвөл, хавар, зун, намрыг үзэж байгаа шүү дээ. Үүн шиг сайхан юм гэж хаа байхав.
- Би зөвхөн та бид хоёрын тухай ярьж байхад заавал . . .
- Тэгж болдоггүй юм миний хүү. Бид хоёрын хооронд ямар нэгэн хоосон орон зай гарсан бол түүнийг заавал хэн нэгэн нөхөж байх ёстой юм. Тэр нь тэд нар. Өөрөөр хэлвэл чиний хүүхдүүд чиний, чи миний үргэлжлэл юм шүү дээ. Хүн гэдэг үүгээрээ л агуу.
- Өнгөрсөн намар ямар уйтай байсан гээч.
- Яагаад? Намар болдог бүхэн л болоод өнгөхсөн байлгүй дээ.
- Тэгсэн л дээ. Гэхдээ та байхгүй болохоор . . .
- Аан, тэгвэл намартаа ч биш, гол нь чамд л байж. Миний хүү аавыгаа санаад л байгаа юм аа даа?
- Хэрвээ босон суун бодогдохыг, “санах” гэдэг бол тэгээд л байх шиг
- За яахав. Цаг хугацаа бүхнийг илааршуулах бизээ.
- Өнгөрсөн намрын тухай танд яримаар л байна
- Тэг дээ миний хүү. Дотроо нэг онгойлгоод ав
- Ямар ч улиралыг би сэтгэл хөдлөлтэйгөө холбоод сүйд болдоггүй байсан санагдах юм. Үгүй ээ, бодож байсан ч байж болох л юм. Жишээ нь хайртайгаа учирсан тэр хаврыг ч юм уу, хүү минь төрсөн тэр өвлийг ч юм уу. Одоо бараг мартахаа шахаж. Хүн гэдэг мартаж чаддаг амьтан бололтой. Гэхдээ л энэ намар шиг биш гэж бодогдоно. Нэг л хачин. Бүх юмс надаас холдож буй мэт. Навчис шарлаж ч амжихгүй навсаганан унацгаана, нар хүртэл илчээ гээчихнэ. Тэртээд шувууд ганганаад, туниа муутайхан дэвж одоход тийм сайхан ногоон байсан тал юу болов гэмээр тийм гэхийн аргагүй шар гунигаар будагдан үлдэнэ. Эзэнгүй салхи гэхүү, эсвэл эзгүйчилсэн салхи гэх үү тийм нэг хонгинуур салхи яндан хүүгүүлэх шиг, сэтгэлийг минь сэмэлчих шиг, сэтгэлээ дагаад зүрх хүртэл сэмрээд бүр сэтэрчих шиг. Тийм л нэг холхиндог гутал шиг өдрүүд үргэлжилсэн хуйргануур намар байсан санагдана. Санагдах юу байхав, ер нь тэгсэн.
- Үгүй тэгээд, нэг өдөр ч гэсэн аядуу өнгөрсөнгүй гэж үү?
- Аан тийм, хүүгээ хөтөлж алхсан тэр нэг өдөр аятайхан байсан юм байна шүү
- Тэгж таарна. Тэр өдрийнхөө тухай яриа ч миний хүү
- Яг л түрүүчийн хэлсэн шиг нэг тийм өдөр хүүгээ хөтлөн алхсан юм байна. Миний мэдэрч байсан шиг гунигт мэдрэмж хүүгийн маань царайд алга. Яаж ч байх билээ. Алгынхан чинээ амьтанд аав хэмээх сүр ихт, сүрлэг их уулаа хөтөлчихсөн яваа юм чинь арга байж уу. Хүү минь хүүхдүүдтэй тоглосон тухайгаа, багш нь гэрийн даалгавар өгсөн тухай, ээж нь аяга угаалгасан тухай, хүүхэлдэйн кинонд гардаг ид шидтэй болвол бүгдийг дийлэх тухай, ямар нэгэн гоё тоглоом ангийнх нь хэн нэгэнд байдаг тухай зай завсаргүй шулганан ярина. Ийм амьтанд навч унах, нар буцах гээд ер нь юу ч хамаагүй дээ. Аавынхаа дунд хурууг алдчихгүйхэн яваа нь л их юм.
- Хуруугаа атгуулна гэдэг чинь хамгийн амар амгалангийн аргамжаа юм шүү дээ. Аав нь ч гэсэн хүүдээ хуруугаа атгуулаад явж байснаа санаж байна
- Би ч гэсэн. Та ч намайг бодвол их том биетэй хүн байж. Том том алхаж явна. Таны алхааг гүйцэх гэж миний хамаг хөлс цутгачихдагсан. Эцдэг байсан шиг байгаа юм. Эцэхээ мэдэхгүй болохоор гомдоллохоо бас мэдэхгүй
- Тэр үед одоогийнх шиг айл болгон машинтай байсангүй. Хаашаа л явнав, алхана
- Тантай явахаар заримдаа их гоё. Санаандгүй байхад чихэр эсвэл печень гээд ямар нэгэн “гоё юм” авч өгдөгсөн. Тэрэнд нь их дуртай. Заримдаа аваад өгчихөөсэй гэсэн үед ер авч өгөхгүй. Тэгээд л сануулчих санаатай эртээрийн авч өгсөн чихэр дууссан гэдэг юм уу, би мөхөөлдсийг хайлдаггүй бол хадгалаад л байж чаднаа ч гэдэг юм уу юу хамаагүй ярьдагсан.
- Ишш! чааваас даа. Аав нь тэгээд санах юм уу?
- Мэдэхгүй. Гэхдээ та “Миний хүү ухаантай л болоод байгаа юмаа даа” гээд нэг их инээж билээ. Ухаан нь чухам юу байсан юм бүү мэд. Тэр үедээ таныг яагаад инээгээд байгааг ойлгоогүй ч, “инээж байгаа болохоор нэг юм авч өгөх нь дээ л” гэж бодож байсан санагдана.
- Аав нь тэгээд авч өгсөн үү?
- Авч өгсөн. Миний хүү хайлдаггүйгээр нь энийг ав гээд нэг кг мөөхий авч өгсөн
- Ээ чааваас аав нь ч тэгнээ дээ
- Тэгэхдээ та “Боовыг гуйж идэж болно. Бодлыг бол харин хэзээ ч болохгүй” гэж билээ. Би өдий болтол тэр үгийг санадаг ч, ойлгодоггүй явж. Харин гадуурх цагаан чихрийг нь долоосон хэргээр ээжид загнуулсан
- Одоо миний хүү хүүдээ юм авч өгдөг үү?
- Үргэлж. Аав ээжтэйгээ цуг явж, ямар нэгэн амттан авхуулж идэх шиг жаргалтай үе хүүхдэд ер нь өөр байдаггүй байх гэж боддог юм.
- Өө нээрээ хүү нь тэгээд яасан? Та хоёр нэг өдөр цуг явсан гээ биз дээ?
- Аан тэгэхэд үү? Тэгэхэд хүү маань “Ааваа танд одоо аав байхгүй тэ” гэсэн. Таныг байхгүй болсныг тэр маш сайн мэддэг юм. Тэгээд би “Тиймээ, аавд нь одоо аав байхгүй” гэхэд “Та өвөөг нас барахад яагаад уйлахгүй байсан юм?” гэж асуусан. “Хэн тэгж байна?” гэхэд “Ээж таныг уйлахгүй байна. Ингэж бөглөрч байгаад сүйд болох вий дээ гээд байсан. Ааваа, бөглөрнө гэж яадаг юм?” гэж асуусан. Надад хэлэх үг олдохгүй хэсэг байзнаад “Аавыгаа санахыг хэлдэг юм” гэсэн
- Хүү нь тэгэхээр юу гэж байх юм?
- Хүү, “Та өөрөө өвөөг газар доогуур хийчихсэн шүү дээ” гэсэн. Таныг нутаглуулахад хамт явсан юм. Яагаад ч юм энэ үг өр зурах мэт бодогддог.
- Юунд тэгж хүндээр боддог юм дээ миний хүү
- Та надад зарим шөнө ирж ярьдаг шүү дээ
- Тийм гэж үү? Аав нь ёстой санахгүй юм.
- Та өөрийнхөө арьсийг хэрхэн язарч байгаа тухай, нүүр царайгаа ямар муухай болж байгаа тухайгаа, мах нь яснаасаа салахдаа хэрхэн өвддөг тухай ярьсан
- Аав нь хүүгээ зовооё гэж бодоогүй юмсан. Яагаад тэгж яриа юм бол доо.
- Хүү нь зовсон юм алгаа. Тэнгэрийн орон гэж байдаг бол таныг тэнд л хурдан очоосой гэж хүсэх юм.
- Аав нь тэнд очсон байгаа миний хүү, санаа зоволтгүй
- Та намайг хуураад л байгаа юм уу? Энд байхдаа ч гэсэн та “Аав нь зүгээрээ, санаа зоволтгүй” гэж хуурсаар байгаад л . . .
- Аавыгаа буруутгах нь уу даа?
- Эцэг эхийгээ шүүж болдоггүй юм гэж та надад сургасан ш дээ
- Нээрээ, аав нь зүүдэнд нь юу гэж байх юм? Ярианы эхэнд асуухад чи хариулсангүй
- Та . . .“Аав нь цас нөмрөөд унтаж байна” гэсэн
- . . .
- Та сонсож байна уу?
- . . .
- Аав? . . . ааваа?
- . . .
- Та бас л явчих ваа даа . . . Эсвэл гомдчих вуу?
- . . .
Бүрэн эхээрээ...

Нэрэлхэлгүйгээр - 7

Дахиад нэг номны тухай мэдээлэл орууллаа. Энэ номонд яруу найрагч Б.Эрдэнэсолонго өмнөтгөл бичсэн юм. Мөн Адъяа маань шүүсэн болно.

Эмэгтэй хүний ертөнцөд тавтай морил
Дон Жуан гэдэг хэвшмэл нэршлийг зөвхөн шалиг завхай эрийн түүх гэсэн өрөөсгөл хандлагаар тайлбарлахыг зөвшөөрөмгүй санагддаг юм. Францын, бидний сайн мэдэх реалист утга зохиолын “Дон Жуан” Ги де Мопассан “Зөвхөн эмэгтэй хүн л чин үнэнчээр хайрлаж дурлаж чадна” гэж яагаад хэлсэн юм бол оо. Тэгэхээр юу гэсэн үг вэ, эрчүүдэд боломж байхгүй гэж үү. Алдартай зохиолч хайрын газрын зураг барьчихаад нэг насаараа малтлага хийгээд олж чадсан нь энэ. Эрчүүдэд боломж, магадлал тун бага гэдгийг бүр сүүлд шинжлэх ухаан тайлж, 7 билүү 17 секунд тутамд эр хүний бэлгийн эс ялгардаг, тиймээс эрчүүдийн хувьд хайраас илүүтэй үр төлөө үлдээх зөн давамгайлдаг тухай байгалийн учир зүй талаас нь тайлбарласан билээ.
За, ингээд гол зүйлдээ анхаарлаа хандуулъя.

Зохиолч Т.Бум-Эрдэнэ эмэгтэй хүний тухай ном бичжээ. Зөвхөн бичээд зогсохгүй энэ хачин /гайхам/ ертөнц рүү өнгийж, тэндээс олж харснаа бидэнд дэлгэн үзүүлж байна. Т.Бум-Эрдэнэ “Сэмэрч үл барагдана”, “61 Ах” зэрэг өгүүллэгийн түүвэр хэвлүүлсэн нь үргэлжилсэн үгийн зохиол сонирхон уншигчдад хэдийн танил болоод амжсан. Харахад даруухан, элдэв долоон үггүй энэ эрийг ямархуу ажигч, ямар өр зөөлөн нэгэн гэдгийг өмнөх хоёр номноос нь олоод харчихаж болно. Эх орноосоо алс амьдарч байхдаа унаган ахуйгаа санан санан бичсэн түүний зохиолууд мөн түүн шиг хартай бүхнээсээ алсад суугаа олон монголчуудын сэтгэлийн цангааг тайлж байсныг мэдэх юм. Т.Бум-Эрдэнийн өгүүллэгүүдэд хүнийг төөрөлдүүлсэн хачин жигтэй, санаанд багтамгүй үйл явдлуудын зураглал огт үгүй. Бидний мэдэх, бидний амсаж туулж яваа энэ амьдралын ухаарал, сэхээрэл, бодлогшролуудыг зүй зохистойгоор өрөн тавьсандаа ч тэр үү ахуйд ойр, сэтгэлд дотно санагдана. Түүний өгүүллэгүүдээс жинхэнэ хат суусан монгол эрийн санаашрал, гэр бүл, эх орон, хүмүүст хайртай бүтээлч хүний үгийн хэлхээсийг харж болно. Харин өнөөдрийн хувьд тэрээр эмэгтэй хүний тайлагдашгүй ертөнц рүү өнгийж нэг харжээ. Эмэгтэй хүнийг хайрлаж чадсан хүн л хамгийн сайн ойлгоно. Бүхний өмнө ил хэрнээ хамгийн нууцлаг энэ ертөнцийн талаар бусдад ойлгуулахаар махран зүтгэнэ гэдэг нэг талаар сайн хандлага, бас ихээхэн бөх зүрхтэй хүний барьж хийх ажил юм. Учир нь эмэгтэй хүн өөрөө өөрийнхөө тухай бичээд ч хайрын /хүн судлалын/ их шинжээчид хэдэн зуун жил нухаад ч олигтой үр дүнд одоо хүртэл хараахан хүрээгүй байгаа гэдэг.
Энэ номыг уншаад дараах асуултуудыг өөртөө тавьж үзлээ.
- Яагаад эрэгтэй хүн хүүхэд төрүүлдэггүй юм бэ. Үүнд нэмэлт бяцхан тайлбар:
- Яагаад хүнээс хүн төрдөг цорын ганц тохиолдол нь зөвхөн эмэгтэйчүүдэд хамаатай /мэдээж эрчүүдийн оролцоог энд үгүйсгэхгүй/ байна вэ.
- Яагаад энэ хүн “Сэмэрч үл барагдана” гэж бичээд байна вэ. Эх хүн сэмэрнэ гэж яадаг юм. Яагаад сэмрээд дуусчихдаггүй юм бол.
- 100 доллар хийгээд шүүдрийн дусал хоёрын аль нь үнэтэй вэ. Аль аль нь эхийн ачийг бүрэн хариулж чадах уу.
- Эмэгтэй хүний зүрхийг шилжүүлэн суулгасан ч хайрыг бас зүрх шиг шилжүүлэн суулгаж болох уу.
- Яагаад үргэлж зүрх, дээр нь нэмэх сэтгэл гэсэн холбоо үгс хайртай бас эмэгтэй хүнтэй хоршиж сонсогддог юм бэ.
- Яагаад 40 настай хижээл эмэгтэй нөхрөө хууран байж болзоонд явахдаа “Victoria secret”-ийн дотуур хувцас өмсдөг вэ.
- Ер нь яагаад эхнэрүүд нөхрөө хуурдаг вэ.
- Хууралтын дараа хүүхнүүд яаж гэртээ орж ирдэг вэ.
- Эсвэл нөхөр нь хуурсны дараах эмэгтэй ямар байдаг вэ.
- Яагаад эмэгтэй хүн эр нөхрөө ээжээсээ илүү хайрладаг юм бэ.
- Яагаад хуурч мэхлэгдсэн эмэгтэй нөхөртөө зориулан “Чи миний гэрэлт амьдралд хүрэхийн тулд авирсан гаслант шатны хамгийн сүүлчийн гишгүүр байх болно” гэж хэлдэг юм бэ.
- Яагаад энэ бүхнийг эрэгтэй хүн бичиж байна аа.
Энэ үй олон “яагаад”-ын хариулт мөдхөн таны шимтэн унших гэж буй “Эмэгтэй ном”-нд бий. Бүсгүйчүүд, ерөөсөө нийт уншигчид түүнд ямар дүн тавих бол гэдэг ч бас л нэг асуултын тэмдэг. Эмэгтэй хүний ертөнцийг өөрийн нүдээр олж харж, тэднийг сонсож, ажиглаж, тэднийг илэрхийлэхийг оролдсон хичээл зүтгэлийг бүсгүйчүүд л ганцхан үнэлж чадах биз. Тиймээс зохиолч Т.Бум-Эрдэнийн зориглон зурагласан эмэгтэй хүний ертөнцөд тавтай морил.

Б.Эрдэнэсолонго
2011.11.01

Бүрэн эхээрээ...

Нэрэлхэлгүйгээр - 6

За хө "наам таг" гэдэг шиг таг чиг байж байгаад нэг ийм "юм" боогоод орхилоо. Редактороор нь манай адтай, авъяастай нэгэн блогчин ажиллав. Та бүхэн түүнийг нэвт шувт мэднэ. Гэхдээ энэ утгаар нь түүнийг сонгосонгүй. Бичиг цаасанд олон жил даруулж хэвтсэнийг нь харсан болохоор.(Заримдаа бас өөрөө бичиг цаасыг алийг нь алдуулдаг байсан гэсэн)
Үгүй дээ үгүй, Хэвлэл мэдээллийн байгууллагад олон жил ажилласан туршлагатай болохоор нь гуйсан хэрэг. Давхар ухаандаа бол би ахмадаараа далимдуулж загнуулахыг хүсээгүйдээ тэр хэ хэ. Дашрамд, Адъяадаа гүн талархсанаа илэрхийлье. Мөн "Ирмүүн" агентлагийн зураач Ган-Эрдэнэ, дизайнер Отгонсүх нартаа баярлаад баярлаад ханашгүй.

Чимхлүүр

Блог хэмээх бодит юм шиг атлаа бодрол бясалгалын хийсвэр ертөнцөд, компьютерийн цаанаас Т.Бум-Эрдэнэ гэгч зохиолчийг уншаад дөрвөн жил болжээ. Анх Бумаа нэрийг хараад эмэгтэй хүн гэж боддог байлаа.
Зөвхөн эмэгтэй хүний л, тэр дундаа нэлээд мэдрэмжтэй, аливааг элсний ширхэг мэт нарийвчлан харж, бодож эргэцүүлдэг бүсгүй хүний мэдэрч чадах тэр л торгон мэдрэмж, эмзэг турьхан атлаа эрэлхэг, ухаалаг өгүүлэмжүүдийг унших тусам энэ бодол маань батлагддагсан.
Харин жил гаруйн өмнө нүүр тулах завшаан тохиож, “61 ах” номыг өөрөөс нь гардахдаа нөгөө дэндүү чимхлүүр мэдрэмжтэй зохиолч маань эрэгтэй хүн байсныг, бүр нас тогтож яваа тулхтайхан ах болохыг хараад гайхаж билээ. Яаж мэдрэхээрээ үг бүр нь залуухан бүсгүй өдөөр гуниг зурах шиг тунгалаг, утга санаа нь давтагдашгүй атлаа таашгүй, олон үйлдэлт оньсон тоглоом мэт нууцлаг байдаг байнаа гэж дуу алдах шахсан.
Өнөөдөр түүний дөрөв дэх ном хэвлэлтээс гарч байна. Хэвлэлтээс ч гэж, зохиолчийн нөгөө л хэтийдсэн мэдрэмжээс, төсөөллөөс, сэтгэлд нь амилж, алсарч явдаг өнгө будагнуудаас төрөн гарч байна. Эхлэл, төгсгөл нь ойлгомжтой энгийн санаануудыг эвлүүлж урласан юм шиг атлаа санаанд оромгүй шаглаа, хажлага хамжааргагүй холбоос, зөн совинд хэзээ ч буухааргүй зүү ороолтууд . . . Хайчгүй эсгэж, оёдолгүй урласан дээл нэг иймэрхүү болдог ч юм болов уу.
Дурласан бүсгүйг бүдэгхэн үзэмжит аялгуу тойрон эргэлддэгийг, буйд ахуйн үдэш зөөлөн гуниг агч мод шиг үнэртдэгийг, усан бороонд уйтгар нэрэн алхахад газрын судас гүрэлздэгийг, үхлийн өмнө хүртэл хормойгоо хямгадан эрхэмсэг оршиж болдогийг, зөөлөн хатуу энэ орчлонд зөвхөн дурсамжаар цадах өдөр ирдэгийг нээрээ мэддэг ч юм шиг, үгүй ч юм шиг.
Гучин настай бүсгүй . . . Хөнгөхөн шүүрс алдмаар ч юм уу. Магадгүй эмэгтэй хүний хамгийн сайхан нас байх. Жимсээр бол гүйцэд боловсорч, дарсаар бол амт үнэрийн хамгийн оргил зохицолдоо ирсэн мэт. Үүнээс хойш гоо үзэсгэлэн алхам алхмаар нүүр буруулж, хорвоо хоёр нүүрээ харуулах юм шиг сэтгэлийн мухарт сэмхэн гуниг хааяа бударна. Хорин хэдтэй хонгор үетэйгээ харьцуулахад аливааг байгаагаар нь ойлгож, хамгийн ойроос мэдэрч чадах тэр л үе. Чухамхүү гучтай бүсгүйн сэтгэлд л ханиа хайрлах хайр, хорьтой залуугийн сэтгэлийн хөөрөлд автсан догдлол хоёр зэрэгцэн оршиж чадна. Магад үүнийг биеэр туулж байж л ойлгох байх. Харин зохиогчийг аль насандаа гуч гарч буй “бүсгүй” байсныг гайхаж ядна.
Өнөөх . . . Хүн болгонд “өнөөх” бий. Дотор сэтгэлтэйгээ, дотоод хүнтэйгээ ярилцдаггүй, зөвлөдөггүй нэгэн гэж үгүй биз. Харин өнөөх нь өөрөөс тань хүчтэй бол гадаад ертөнцөд таныг яаж харагдуулах вэ . . . Бидний “гажиг” гэж хардаг хүмүүс харин ч дотоод сэтгэлийн хүч ихтэй, хором саатаад сонсвол хосгүй хүмүүс болж таарав уу. Сэтгэцийн юмтай хүмүүст дотоод сэтгэлийн асар том урлан оршдогийг “Зураас”-т ч бас таталжээ.
Хүний цорын ганц өмч бол бодол. Гэр бүл, хань ижил, ажил алба, эд хөрөнгө бүгд чинийх биш. Харин бодол л чиний мэдлийнх. Тиймдээ ч бид юу ч бодож болно. Аз болоход “юу ч бодож болдог орчлон” юм даа. Амьдралын эд эс бүхнийг бодол л өнгө зүстэй болгодог. Харин анзаарч хардаггүй, хэн ч тоомгүй атлаа хэт энгийн хором мөчүүд өөрөө амьдралыг утга учиртай болгодог аж. Ийм энгийн байх гэж...
Бүтээлүүд нь араанд уусаад өнгөрөх амтат чихэр гэхээсээ илүү хүлхэх тусам амт ордог хатуу хурууд шиг тослог, эргэн эргэн бодмоглоход этгээд мөлжүүртэй байдаг нь Бумаа ахыг бусдаас ялгаж өгдөг онцлог юм уу даа.
Өөрийг өгүүлмээргүй, зүгээр л уншигч таны мэлмий, мэдрэмжид үлдээхийг хүснэм би. Хэзээнээсээ хэт сэтгэлд хүрсэн зүйлээ хэлэх, ярих эвээ олдоггүй хачин зангийн маань илрэл энэ буюу. Харин, ариутган шүүх үүрэг хүлээсэн хэрнээ өгүүллэгүүдийг засч янзлах гэхээсээ унших тусам ухаарал авч, зохиолын дүрүүдтэй хамт гунихдаа гуньж, хөгжихдөө хөхиж, мэдэрч, эмтэрч байснаа л хэлж чадна...
Редактор Э.Адъяасүрэн
2011. 10. 20
Бүрэн эхээрээ...

Аудио - 7 (Дэндүү уужим)

Бүрэн эхээрээ...

9-р сарын 1 нд зориулж дахин оруулав

Нэгдүгээр анги
(Өгүүллэг)

“Харахгүй дээ чамайг. Ёстой яаж ч байсан харахгүй юм чинь. Даанч багш ширээн дээрээ тавьчихсан болохоор харагдаад байхын. Жижигхэн сэлэмтэй юм байна. Тэр сэлэмийг нь аваад нугалахаар хөлийнх нь дугуй дороо ороод машин болчихдог юм. Би мэднэ л дээ. Манай байрны хажуугийн дэлгүүрт байгаа. Аав намайг онц авахаар авч өгнө гэсэн. Даанч багш надад онц тавихгүй юм. Надад хэдэн цэнхэр мөнгө байгаа л даа. Ягаан болгочихвол авчих л байх. Өө, тийм. Өчигдөр нэг мөхөөлдөс, бас өндгөн шоколад авчихсан ш дээ. Би ч авахаасаа өнгөрсөөн. Энэ Тэмүүжин яаж авсан байнаа? Хичээлдээ тэгж их онц авдаггүй л юм даа. Ээж авч өгсөн гээд л онгироод байна лээ. Ээж нь тийм их хайртай юм байх даа. Пөөх! Тэр сэлэмнийх нь ишин дээр нар гялтганаад л . . .”
- Хөөе! Хангай. Чи юугаа гөлрөөд суучихав аа? Наад хичээлээ хийгээч гэх багшийн дуунаар хүү бондгосхийн цочихдоо хажуудаа байсан номоо унагаачихлаа. Хүүхдүүд түүнийг шоолон ангиар дүүрэн инээлдэв. Чанх урд нь суудаг Эмүжин шодгор гэзгээ хөдөлгөн нуг нуг хийж байснаа улам чанга инээв.
“Би аймхай биш. Энэ ном өөрөө уначихсан юм чинь” гэж хүү бодовч хэлж зүрхэлсэнгүй. Номоо унатал цочсон болохоор хүүхдүүд түүнийг аймхай хэмээн бодох вий гэхээс санаа нь зовж суухад Эмүжин гэж айлгүй юм инээсээр байв. Багшийг цааш харангуут Хангай хурдхан шиг гараа явуулан шодгор гэзэгнээс нь угзарч орхилоо.
- Ёо, ёо л доо. Багшаа энэ Хангайг хараа гэж хашгирлаа. Хангай юу ч болоогүй юм шиг хэнэггүй царайлан суусан боловч нэмэр болсонгүй. Угаасаа түүнийг багш яаж ч байсан мэдчихдэг нь сонин.
- Яагаад байна Хангай?
- Яагаа ч үгүй, багшаа
- Аан, тийм байх даа чи . . .
- Үгүй, энэ . . . энэ . . . нөгөө . . . миний үснээс зулгаагаад . . . гэж амьсгаагаа давхцуулж ирээд л Эмүжин уйллаа.
- Алив, чи наашаа гараад ир. Тийм л сайн юм бол тэр цээжил гэсэн шүлэг унш.
“За баларсаан. Юу билээ? . . . Аан! тийм унага” гэж бодсоор босоход Эмүжин түүнийг эргэж харан нугадагнан инээж
- Хохь нь гэж шивнэлээ.
“Энэ муугаас л болж байгаа юм” гэж бодон хажуугаар нь өнгөрөхдөө түүнийг дахиад нэг нудраад авлаа. Тэгсэн багш бас харчихаж
- Үгүй, тээр! Чи ер нь яасан өрөмний өт шиг хаашаа хүүхэд вэ? Наашаа яваад ир
“Яг манай эмээ шиг загнаж байна шүү. Гэхдээ гар хуруу нь өтсөн юм шиг гэсэнгүй” гэж бодсоор очлоо.
- Чи яагаад хөөрхөн найзыгаа зодоод байгаа юм? Нэг ангийнхан байж . . .
“Хнг! Эмүжин ямар миний найз юм уу? Хөөрхөн байхдаа яахав дээ. Муу шар муурыг”
- Чи сонсож байна уу?
- Би . . . би . . . зодоогүй ш дээ.
- Наадах чинь зодсын гэж Эмүжин хэлэхэд багш
- Чи дуугай суу. Та нар яах гэж дандаа хоорондоо ингэж байдаг хүүхдүүд вэ? гэж багш нь Эмүжинг загнах шиг болох нь хүүд тааламжтай сонсогдоно. Багшийн ширээн дээр Тэмүүлэнгийн робот байж л байлаа.
“Энүүгээр ганцхан тоглох юмсан. Усан буугаараа сольё гэвэл Тэмүжин солих болов уу? Харамч юм чинь солихгүй л дээ”
- За алив тэр шүлэг уншаад орхи гэх багшийн дуу хүүгийн бодлыг таслав. Хангай жаахан түгдэрснээ
- Унага урт сайхан зоотой
Уужим сайхан ташаатай
Хөлдөө . . . хөлдөө . . . “За байз хөлдөө юутай билээ. Оймстой билүү” гэж бодон ээрч зогстол ашгүй хонх дуугарлаа. Хүүгийн нүд гэрэлтэн багшруугаа харна. Тэр баярлаж буйгаа нууж чадсангүй. Чадахгүй ч юу байхав угаасаа нууж мэдэхгүй. Эмүжин адтай нь аргагүй инээж харагдана. “Чамайг даа”
- За яав? Хонх дуугараад орхисон уу?
- Тийм багшаа. Хонх дуугарчихлаа
- Дахиад чи сахилгагүйтээд үзээрэй. Наад шүлгээ цээжлэхгүй бол чи олигтой дүн авахгүй шүү, суу. Тэрээр буцах замдаа Эжүжинг дахиад нэг нудрах гэснээ болилоо. Багш нь Тэмүүлэнг дуудаж
- Хичээл дээр битгий тоглоом авчираарай. Дахиад аваад ирвэл бүр сургуульд хураалгана шүү! гээд өнөөх улаан роботыг өглөө. Хангай Тэмүүлэнгийн гарт байгаа роботыг дагуулан харна. Тэмүүлэн ширээндээ очоод роботоо хоёр гурав гишгүүлснээ цүнхэндээ хийгээчихлээ. Роботыг далд ортол харж зогссон Хангай нэг сүрхий санаа алдсанаа Тэмүүлэнгийн бардам ч юм шиг, онгироо ч юм шиг харцтай тулгараад
- Манай аав намайг онц авах юм бол авч өгнө гэсэн юм чинь
- Чи тэгээд онц авч чадах юм уу? Шүлгээ цээжлээгүй байжээж гээд гүйж одлоо. Усан буугаа санал болгоно гэж бодож байсан ч өнгөрөв. Хүүхдүүдийн шуугилдан гарах нь түүний анхаарлыг дор нь сатааруулав. Эмүжингийн шодгор гэзэг, ягаан цүнх хоёр хаалгаар дөнгөж далд орж буйг харсан Хангай ном дэвтрээ хам хумхан цүнхэлж аваад чавхадлаа. Ашгүй Эмүжингийн гэрээс хүн ирээгүй байв. Хангай гүйн очиж Эмүжинг цүнхээрээ нэг савчихаад цаашаа Тэмүүлэн рүү гүйлээ. Эмүжин цочсондоо
- Багшаа энэ Хангайг хараа гэж хашгирсан боловч багш нь хараагүй тул хэлээ гарган
- Мнн! . . . Мангар Хангай . . . мангар, мангар гэж шаралхан чарлав. Хангай түүнийг тоосонгүй. Нэгэнт хариугаа авсан тул одоо Эмүжинг анхаарах хэрэг түүнд байхгүй.
Сургуулийн булан тойроод ээж нь ирж яваа харагдана. Хангай ээжрүүгээ нуруундаа үүрсэн цүнхээ савчуулан байдгаараа чавхадлаа.
“Ээж гоё. Надад заавал нэг гоё юм авчирсан даа”
- Хүүе! Миний хүү яасан хурдан юм? Алив үнсье гээд хоёр гараа тосон явган суув. Ээж нь хар багаас нь л ингэдэг байжээ. Гүйж очоод ээжийнхээ хүзүүгээр тэврэх гэснээ хүүхдүүд харж магадгүй тул болив.
“Өнөө шар муур шоолж мэднэ”
- Миний хүү өнөөдөр онц байсан уу?
Хүү хариу хэлээгүй ч ээжийнхээ гарыг дагуулан харна.
- Ээж нь юм авчираагүй ээ. Энд хоёр бохь л байна гээд гаргаж өгөв. Хүү хоёуланг нь авч эргэж хэн нэгэнд магадгүй Эмүжинд гайхуулах гэсэн боловч тэр бүр хол байлаа.
“За яахав. Маргааш үзүүлнэ дээ” гэж санан нэгийг нь халаасандаа, нөгөөг нь амандаа хийлээ. Амаар дүүрэн гааны амт. Ер бусын сайхан сэтгэгдэл төрнө. Ёстой гоё.
- Миний хүү тэгээд хичээлдээ онц байсан уу?
- Мнг! итгэл муутайхан толгой дохино.
- Ямар хичээлд? Тоонд уу? Монгол хэлд үү?
- Ээжээ, ээж! Манай байрны дэлгүүрт нэг робот байдаг даа. Тэрийг Тэмүүлэн авчихсан байна лээ.
- Тэгээд сургууль дээрээ аваад ирсэн юм уу? Тэгж болохгүй ш дээ
- Тэхх! Тэгээд багш уурлаад, хурааж авсан. Тэр робот эвхэгдээд машин болчихдог.
- Тэгнэ шүү дээ. Багш нь хураачихдаг байхгүй юү.
- Тэгээд багш буцаагаад өгчихсөн л дөө.
- Ямар ч байсан л болохгүй. Сургуульдаа тоглоом авч явж яасан ч болохгүй.
- Би тийм роботтой болмоор л байгаа. Гэхдээ би сургуульдаа авч явахгүй л дээ.
- Чи шүлгээ л сайн цээжил. Тэгвэл онц авна. Онц авбал аав нь тэр роботыг аваад л өгнө. Хүү нэг их санаа алдаад
- Надаа цэнхэр мөнгө байгаа л даа
- Тэр яахав ээ. Чи тэгээд өнөөдөр хэр зэрэг байсан бэ? Ерөөсөө хариулахгүй юм.
- Би яг уншаад эхэлж байсан чинь хонх дуугарчихсан. Тэгсэн чинь багш чамд л аз боллоо доо гэсэн. Би азтай юу ээж ээ?
- Үгүй ээ, одоо наадахыг чинь аз гэхэд хаашаа юм дээ гэж ээж нь ээрснээ
- Ингэхэд чи тэр шүлгээ аль хүртэл цээжилсэн юм бэ? Ээждээ нэг уншаад өгдөө. Хүү
- Унага урт сайхан зоотой
Уужим сайхан ташаатай . . . гээд цаашаа уншиж байснаа
. . .Жаварт жар хоног сойсон
Наранд ная хоног уясан . . . гээд таг болов.
- Яасан бэ миний хүү? Овоо явж байснаа таг болчихлоо. Уг нь бараг бүгдийг нь цээжилсэн байна ш дээ.
- Би мартчихлаа. Ээжээ
- Жороотой гэж юу юм? Молцогтой гэж юу гэж байгаа юм? гэх мэтээр асуухад ээж нь овоо тайлбарлах гэж байснаа хүүгийн олон асуултанд залхсан бололтой
- Миний хүү, зүгээр л байгаагаар нь цээжилчих гээд цааш нь
Алтайд унагалсан
Алагч гүүний унага
Хангайд унагалсан
Харагч гүүний унага гэдэг биздээ?
- Хо, миний нэр байна.
- Харин тийн Хангайд унагалсан гэж байгаа биз дээ? Тэгвэл одоо цээжлэхэд амар боллоо. Сүүлчийн хэсэг нь чиний нэр. Харин эхний хэсэг нь Алтаа ахынх нь нэр.
- Ямар?
- Яагаа вэ, ээжийнх нь дүү нар. Яагаав, Алтаа, Батаа гээд ихэр ах нар байдаг биз дээ?
- Аан тийн,
- Тэрний нэг. Алтаа ахынхаа нэрийг бодож байгаад л
Алтайд унагалсан
Алагч гүүний унага гээд чи өөрийнхөө нэрийг бодоод
Хангайд унагалсан
Харагч гүүний унага гээд уншчих за юу
- За
- За, одоо эхлээрэй. Хүү уншина
- Унага урт сайхан зоотой . . .
. . .Наранд ная хоног уясан
Жаварт жар хоног сойсон . . . гэнгүүт ээж нь хажуугаас нь
- Нөгөө хоёр ахын нэр гэж сануулахад хүү
- Алтайд унагалсан
Алагч гүүний унага
- Одоо чиний нэр
- Хангайд унагалсан . . . гээд уншиж дуусгав.
- Тээр! Ийм амархан байгаа биздээ?
- Тийм байна ээжээ. Би дахиад уншъя. Хүү дахин уншаад яг л өнөө “ахын нэр” дээр очоод гацахад ээж нь
- Одоо ахын нэр гэж сануулан тэр давааг давуулж өнгөрөөнө. Ингэсээр хүү овоо зүгширлээ. Үүндээ ч урамтай байгаа нь илт.
- Ээжээ, Аав намайг шүлгээ уншаад онц авбал робот авч өгөх болов уу? гэж уйгагүй асууна. Ээж нь имөн л
- Авч өгнөө. Миний хүү онц авахаа л бод гэж хариулна.
Хүү гэртээ ирсэн хойноо ч гэсэн шүлгээ идэвхийлэн давтлаа. Гэсэн ч яг л тэр агшинд бага зэрэг түгдрэхэд ээж нь сануулна. Сүүлдээ өөрөө өөртөө “ахын нэр” гэж сануулдаг болов.
Маргааш нь хичээл дээр шүлэг цээжилсэн хүүхэд байна уу? Гараа өргө гэж багшийг хэлэхэд Хангай хүү хоёр гараа бараг зэрэг өргөн өндөлзөнө.
- За гараад ир. Манай Хангай шүлгээ цээжилсэн гэж байна шүү хүүхдүүдээ гэж багш уриалгахан дуугаар хэлэв. Хүүхдүүд таг чимээгүй сууцгаана. Хангай өөртөө итгэлтэйгээр товор товор алхан самбарын өмнө гарч урам зоригтойгоор
- Унага урт сайхан зоотой . . . гээд л уншиж гарлаа. Өнөөх хоёр “ахын нэр” ойртсоор байгаа.
. . .Наранд ная хоног уясан
Жаварт жар хоног сойсон гэснээ “Хөөрхий унагыг яагаад заавал тийм олон хоног уясан юм бол?” гэж бодогдоодохов. Тэрхэн хооронд түр гацаад орхиж. Тэгээд цааш нь “ахын нэр” гэж сануут
Алтаад унагалсан
Алагч гүүний унага
Батаад унагалсан
Барагч гүүний унагаа . . . гээд дуу нь тасрах үед анги дүүрэн хүүхэд пирхийтэл инээд алдав. Багш нь хүртэл нулимсаа арчин, арчин инээнэ.
“Яах аргагүй л би ахын нэрийг хэлсэн юм даа. Тэгэхэд эд нар яагаад шоолоод байнаа” гэж хэрэндээ эргэцүүлнэ. Эмүжин бүр гэдэгнэж годогнон бүхнээс илүү адтай инээхэд Хангай хүү хий дэмий л “чамайг даа” гэж бодов. Багш нь жаал инээж байснаа
- Золигийн ч хүүхэд бол доо чи. За яахав манай Хангай шүлгээ бараг бүгдийг нь цээжилсэн бас өөрөө гарч ирж уншсан учир багш нь чамд ерөн хоёр оноо өглөө за юу гэхэд
- Багшаа энэ онц уу? гэж Хангай хүү сандран асуув.
- Тиймээ, тийм энэ онц. Гэхдээ чи гүйцэд цээжлээрэй за юу
- За багшаа. Хүүгийн нүдэнд ер бусын оч гялалзана. Хичээл тарав. Ээж аав нар хүүхдүүдээ авахаар ирнэ. Энэ удаа хүүгийн аав нь ирчихсэн зогсож байв. Хангай аавруугаа нүүр бардам очлоо. Одоо тэр аавдаа бүгдийг ярьж роботоо авах нь гарцаагүй. - - Ааваа, ааваа. Би шүлгээ цээжлээд онц авсан
- Өө, тийм үү? Миний хүү чинь ийм л мундаг хүү шүү дээ. Ингэхэд чи яг онц авсан биз?
- Үнээн. Ерэн хоёр гэдэг чинь онц гэсэн үг гэж багш хэлсэн.
- За тэгвэл болж дээ.
- Та одоо надад робот авч өгөх үү?
- Өгөлгүй яахав. Хоёулаа тохирсон биз дээ? Эр хүмүүс чинь хэлсэн амандаа хүрэх ёстой. Хүүгийн учиргүй баярлан нүүр дүүрэн инээхийг аав нь өхөөрдөн харна. Хэлсэндээ хүрдэг аавтай хүн чинь сайхан байлгүй яахав. Энэ сайхан мэдээгээ ангийнхаа хэн нэгэнд хэлмээр санагдана. Гэтэл Тэмүүлэнгийн аав хүүхдээ авахаар ирэхдээ дугуй аваад иржээ. Тэмүүлэн час улаан дугуйгаа наранд гялтгануулан жийж, сургуулийн өмнөх талбайг хэд тойрсноо булан тойрон жирийж одлоо.
- За явъя. Аав нь роботыг нь авч өгье гэж аав нь дуудахад хүү аавынхаа чигчий хуруунаас атган алхав. Роботтой болно гэхээр баярлавч сэтгэлд нь нэг сонин зүйл хургана.
Түүнд өшөө олон шүлэг цээжлэх хэрэг гарч магалгүй л юм даа . . .

Түмэнбаярын Бум-Эрдэнэ 2011. 05.03 УБ хот
Бүрэн эхээрээ...

Хэцүү анги (роман)

Зохиолч А.Амарсайханы "Хэцүү анги" роман гарчээ. Бүрэн эхээрээ...

Өнөөх (Өгүүллэг)

Би хуйлаатай зургаа сугавчилсаар их л додигор амьтан алхлаа. Манай орцны өмнөх сүүдрэвчинд байнга шатар тоглодог хэдэн хүн байдаг юм. Энэ өглөө ч гэсэн албандаа ирсэн мэт цуглажээ. Тэд намайг харсан ч хараагүй юм шиг царайлав. Карпов, Каспаров, Фишер гээд аваргуудын нүүдлийг он оноор нь байтугай ганцыг нь ч мэдэхгүй тэд шатар тоглоно гээд цуглах нь нэгэн бодлын сонирхолтой ч юм шиг. Бас болоогүй ээ хоорондоо мөнгөөр тоглодог юм билээ. Надтай нэг өдөр тоглоод бүгд хожигдсон юм. Түүнээс хойш дахиж намайг дуудаагүй. Дуудах нь байтугай хараагүй царайлдаг гэж байгаа. За энэ хэдэн хөгшин ч яахав. Өнөөдөр миний хувьд чухал өдөр тул хэрэндээ ажил руугаа яарч, бас ч гэж сэтгэл догдлон яваа юм. Гэтэл өглөөнөөс хойш байгаа байхгүй нь мэдэгдэхгүй байсан Өнөөх маань салжийтал дагаад яваа нь мэдрэгдэв. Би түүнтэй дуугарахгүйг хичээж байлаа. Учир нь миний өөдөөс манай байрны хоёр хүүхэн ирж яваа харагдана. Энэ есөн давхар байранд бараг бүх насаараа шахуу амьдарч байгаа болохоор ойр хавийн хүмүүсээ мэдэлгүй яахав дээ. Би эднийг мэддэгтэй адил тэд ч гэсэн намайг мэднэ. Тийм болохоор би Өнөөхтэй ярих л юм бол өөдөөс ирж буй бүсгүйчүүд өнөө мангар чинь өөртэйгөө яриад уналаа гэж шоолох нь тодорхой тул би түүнтэй дуугарахгүй байхаар шийдсэн хэрэг. Хоёр бүсгүй хоорондоо их сүрхий ярилцаж явснаа намайг харуутаа нудралцан биеэ барьж цэмцэгнэн алхав. Ер нь хүн болгон тэгдэг юм. Намайг хүндлээд байгаадаа биш гэдгийг мэдэлгүй яахав. Гэтэл Өнөөх маань миний хоёр талд ээлжлэн гарч
- Чи өнөөдөр яагаад дуугарахгүй байгаа юм бэ? Ямар ааш чинь хөдөлчихөөв? Аан, энэ зурагнаас болоо юу? Чи даргадаа магтуулна гэж бодоо юу? гээд л зай завсаргүй чалчив. Тэр угаасаа нэг ярихаараа зогсохоо мэдэх биш. Бүр өөдөөс ирж яваа бүсгүйчүүдийг харж байгаа ч юм алга.
- Чи цаашаа болохгүй бол хүн мөргөлөө гэж амандаа шивнэтэл тэр сонссон шинж алга. Сонссон ч байж мэднэ. Тэр угаасаа надтай зөрж л байх сонирхолтой болохоороо сонсоогүй дүр үзүүлж байгааг нь би мэднэ л дээ.
- За, бас яагаад цаашаа наашаа гээд унав? Чиний хэлснээр займчаад байдаг нь би биш шүү
- Наад хүүхнүүд чинь чамайг харахгүй ш дээ гэж би хэлчихээд тэр бүсгүйчүүдээс ичсэн гэж яаваа. Тэд ямар Өнөөхийг харах биш дээ.
- Ха ха тэд нар чамайг шоолчихсон. Үгүй ээ тэр, чи бүр ичиж үхэх нь ээ. Ямар элэнцэгтээ ичдэг юм бэ? Тэртэй тэргүй чамайг мэдрэл муутай, ганцаараа ярьдаг гэдгийг бүгд л мэднэ шүү дээ. Тэгэхэд чинь чи бусадтай адилхан хүн болох гээд л ичиж гэнэ. Тэгээд бас том инженер шиг машин зохион бүтээгээд байгаа юмаа . . . гээд нөгөө л тасардаггүй яриагаа үргэлжлүүлж гарав. Яриандаа болоод тэднийг надтай зөрөхийн алдад эгээтэй мөргөчихсөнгүй. Сандарсандаа би байдаг чангаараа
- Цаашаа зайл л даа чи. Хүн мөргөлөө ш дээ гэж хашгиртал өнөө хоёр бүсгүй цочсондоо муухай хашгиралдан цаашаа зуларч гүйснээ хоорондоо
- Ёо ёо, үнхэлцэг аваад хаячих шахлаа. Яасан муухай ааштай хог вэ
- Тээр хэлээгүй юү, мэдрэл муутай гэж.
- Өнөөдөр бүр мангар болчихсон байнаа. Уг нь арай ч ийм биш биз дээ? гэж надад сонсогдохоор ярилцана.
Надад яагаад ч юм асгачих вий гэж байдгаараа хичээж явсан юмаа алдчих шиг болж сэтгэлийн мухар луу нэг хүнд юм лүгхийгээд уначих шиг санагдав. Урамгүй ч болчих шиг. Өнөөхийг харцаараа хайтал тэр намайг шоолон арзайтлаа инээчихсэн зүлэгний хайсан дээр сууж байв. Миний уур шатаад явчих нь тэр.
- Чи муу үхсэндээ хүн шоолоод байгаа юм? Доромжилж ханахгүй байна уу? гээд л Өнөөхийг хуйлсан зургаараа хэд сайн савлаа. Тэр инээсэн хэвээрээ бултсан тул би хий дэмий л төмөр хайсыг баахан балбатал нөгөө эрхэм зураг маань эгээтэй л урагдчихсангүй. Улам бүр буцлах уурандаа би биеэ барьж дийлэлгүй хаашдаа гүйцэгдэхгүй нь мэдээж болсон түүний араас чаддагаараа чулуу шидлээ. Тэр чулуунаас бултан
- Чи онохгүй ш дээ. Ингэж тэнэгтэхээ больчихоо ч чи. Чи өөрөөсөө л болдог байхгүй юү. Зүгээр л байсан бол . . . гэж үгээр идэн, хүйтнээр инээнэ. Гай болж миний шидсэн чулуу нөгөө хоёр хүүхний араас нисэж очив. Тэд оногдоогүй ч гэсэн муухай орилолдон
- Мэдрэлээ, болиочээ. Чамайг цагдаад хэлнэ шүү. Энэ чинь бүр байчихаад хүн рүү чулуу шиддэг болох нь гэж хашгиралдав. Тэгтэл Өнөөх
- За тэр, хэлээгүй юү. Чи өөрөөсөө л болдог шүү
- Чи л мөргөчихөө шахаа биз дээ
- Би мөргөхгүй ш дээ
- Мөргөдөг ш дээ чи. Эртээр яалаа, нэг залууг мөргөчихөөд намайг зодуулаа биз дээ.
- Чи өөрөө уучлаарай л гэчихгүй хэрэлдээд байсан ш дээ
- Би тэр залуутай хэрэлдээгүй ш дээ. Чамайг л хүн мөргөөд яаж байгаа юм гэж загнасандаг. Тэгээд ч би мөргөөгүй юм чинь
- Чи одоо болтол яасан юм ойлгодоггүй юм бэ? Би чамтай олон жил цуг явлаа. Чи бид хоёр бие биенээ мэддэг болсон баймаар юмаа
- Гэхдээ би мэдрэл муу биш шүү дээ. Чи мэднэ.
- Найз минь дээ. Би мэдээд яах юм бэ. Хүмүүс тэртээ тэргүй намайг биш чамайг л харж байгаа юм чинь. Би түүнд ямар нэгэн хариу хэлж чадсангүй. Үнэндээ, түүний ярьсан зөв байлаа. Хүмүүс намайг л хардаг. Түүнийг бол хэзээ ч үгүй. Би тэрний тухай, түүний надтай хэрхэн яаж харьцдаг, ханддаг тухай, ер нь бидний тухай эмээгээсээ өөр хэнд ч хэлж байгаагүй юм.
Би тав зургаа орчимтой байхдаа эмээ өвөө дээрээ байдаг байлаа. Тэгэхэд ч гэсэн миний Өнөөх гэж нэрлээд байгаа нөхөр хажууд маань байж л байдаг байв. Ер нь энэ бид хоёр намайг ухаан орсон үеэс л хамт байсан гэхэд болно. Би хүүхэд байсан болохоороо түүнийг хэн гэдгийг мэддэггүй (одоо ч гэсэн мэдэхгүй) миний хажууд л байж байх ёстой юм байх гэж бодно. Жаахан томорсон үедээ ч гэсэн хүн болгонд байдаг хэмээн боддог байлаа. Ганцаараа тоглох, эсвэл хонинд явах, тэр ч бүү хэл унтах гээд хэвтэхэд хүртэл миний хажууд байж л байдаг. Ер нь л зугаатай байсан гэх үү дээ. Гэхдээ тэр үед одоогийнх шиг ийм муухай, уур хүргэсэн амьтан байгаагүй л дээ. Хүүхэд байхдаа тоглож суугаад
- За би энүүгээр явлаа. Чи тэрүүгээр яв гэхээр тэр явчих шиг л болдог. Тойрч ирээд л надтай ярилцаад л тоглоно. Эмээ заримдаа
- Ишш! Миний хүү ганцаараа яриад л тоглох юм даа. Ээж аав нь гэж яачихсан улс байдаг юм. Энэ нэг алгын чинээ амьтан дээр ирчихэд яанаа гээд л санаа алддагсан. Тэгэхээр нь бид хоёр бие биенээ хараад л инээнэ. Уг нь эмээгээ л шоолоод байгаа ухаантай. Ингэж инээлдэж суухад яагаад ч юм баяр хүрээд л явчихдагсан. Бага анги төгсөх үеэс эхлэн гэрийхэн маань намайг өвчтэй, харин хүмүүс жаахан юмтай юм гэнэ лээ хөөрхий гэх болсон юм. Надтай хамт инээхдээ инээж, уйлахдаа уйлж анд найз шиг хөөрхөн байсан Өнөөх маань намайг ахлах ангид орох үеэс эхлэн муухай болж эхэлсэн юм. Юм л бол миний өөдөөс арзас, арзас хийнэ. Заримдаа бүр шоолно, доромжлоно. Үүнээс болж миний тэсвэр барагдана. Намайг тарчлах тусам тэр бүр жаргаж гүйцнэ. Ийм үедээ намайг өрөвдөнө гэж ерөөс үгүй. Тэгээд л бидний хооронд зөрчил үүсдэг юм. Гэхдээ бид үргэлж хэрэлдээд байдаг уу гэвэл үгүй л дээ. Тэр хааяа хачин эерүү болчихно. Яг л аль тэртээ багынх шиг. Би түүний ийм занд хачин их дуртай ч чухам ямар үедээ ийм сайхан байгаад байдгийг нь ойлгодоггүй юм. Хүмүүст би ганцаараа л ярьж, дохиж зангаж, инээж хөхөрч, заримдаа хэрэлдэж харагддаг болохоор гадуурхагдахаас ч өөр яах билээ дээ. Өө, бүр хадуураад явчихаж. Тэгээд нэг удаа эмээгээсээ
- Надтай хамт нэг хүүхэд үргэлж байгаад байх шиг байдгийм. Намайг түүнтэй яриад байхад та намайг ганцаараа ярилаа гэх юм гэсэн чинь эмээ
- Өө, тийм үү? Эмээ нь нүд муу болохоор үзэхгүй байхгүй юү. Манай эмээг уучлаарай гэж түүндээ хэлж өгөөрэй гэсэн юм. Би түүнд хэлсэн л дээ. Харин тэр уучиллаа ч гээгүй, үгүй ч гээгүй зүгээр л толгой дохисон. Өнөөх чинь уучлахын тухай мэдэхгүй ч байж магадгүй.
Нээрээ, би бас ээждээ нэг удаа хэлсэн юм байна. Тэгтэл ээж
- Чи чинь одоо юугаа балайраад байгаа юм бэ? Хөөе! Энэ хүүхдээ хараач, элдвийн юм донгосоод байна гэж аав руу хашгирч билээ. Ашгүй аав нэг их тоогоогүй. Түүнээс хойш би тэдэнд энэ талаар яриад хэрэггүй юм байна гэж ойлгосон юм. Тэдэнд байтугай өөр хэнд ч хэлээгүй. Эмээ маань нэг их удалгүй нас барсан болохоор өөр хэндээ ч хэлэх билээ. Тэр үед надад ямар хэцүү байсан гээч. Намайг хорвоод ганцхан ойлгодог хүн байсан юм чинь арга байж уу. Ганцхан намайг ч биш бас Өнөөхийг байдаг гэдэгт итгэдэг ганц хүн байлаа. Өнчирнө гэдэг энэ юм байна гэдгийг би тэгэхэд их сайн ойлгосондоо. Эмээ маань нэг удаа надад
- Миний хүү Өнөөхтэйгөө болж өгвөл эвтэй л байхыг бодоорой. Хоорондоо муудалцаж болохгүй шүү. Тэгвэл миний хүүд л муу юм болж мэднэ гэж билээ. Эмээгийн ингэж хэлдгийг Өнөөх ч гэсэн мэддэг болохоороо заримдаа надад
- Эмээ чинь юу гэлээ. Санаж байгаа биз? гэж ирээд л надаар оролддог юм.
Намайг наймдугаар ангид байхад Өнөөх бид хоёр анх удаа их сүрхий муудалцсан маань нэг охиноос болж билээ. Би тэр охины царай төрхөнд их дуртай байлаа. Бусдын хэлдгээр таалагдана гэдэг энэ л байх. Харин Өнөөх чинь шарвалзаад л нэг хачин байх юм. Бүр гайхаж орхисон. Урьд нь бид ямар хоорондоо муудаж байсан биш. Түүнийг ийм байхыг нь мэдэхгүй юм чинь. Би тэр охины тухай бодлоосоо салахгүй байсан үе. Гэрт гадаа хаа л бол хаа бодогдоно. Гэсэн хэдий ч яг юу нь ч юм нэг л юм нь таалагдахгүй байв. Чухам юу гэдгийг оноож хэлж чадахгүй байлаа. Хэлэх байсан ч хэлж болмооргүй байсан юм болов уу. Нэг өдөр хичээлээ тараад явж байсан чинь Өнөөх
- Чи бодоод л байна уу? Дэмий дээ, дэмий
- Юу? Аан, тэр охиныг уу? Харин тийм. Хөөрхөн ш дээ
- Хн! Надад л лав таалагдахгүй байна.
- Юу нь?
- Муухай ааштай. Чи мэдсээр байж юундаа хөөрхөн мөөрхөн гээд байгаа юм?
- Хөөрхөн л юм чинь тэгэхгүй яахын
- Үнэр нь ч гэсэн муухай
- Юу . . .? Үнэр нь ээ гээд би гацаж орхив. Магадгүй, миний хэлэх гээд хэлж чадахгүй байгаа тэр мэдрэмж энэ байсан юм болов уу. Яагаад энэ үг надад тийм хүчтэй туссаныг мэдэхгүй ч гэлээ намайг ямар ч идэвхгүй болгож чадсан юм. Өнөөх
- Чи сонссон ш дээ. Бараг чи ч гэсэн мэдэж байгаа гээд дарвайтал инээхэд нь уур жигтэйхэн хүрэв. Зүгээр ч нэг уур биш түүнд ялагдаж байгаагаа мэдэрсэн хорсол, шаралхал байв. Чухамдаа би түүнд анх удаа дийлэгдэж байх шиг. Би орчин тойрондоо ямар хяналтгүйгээр түүн рүү
- Хуцаад бай чи муу гэж голынхоо дуугаар чанга хашгирлаа. Гудамжаар явсан хүмүүс бүгд над руу гайхсан, зарим нэг нь айсан харцаар харав.
Гэртээ ирсэн хойноо би маргаашийг хүлээн байж ядан холхиж байв. Өнөөх дахиад л намайг маажиж малтахаар шийдсэн бололтой
- Яасан? Хайрт охиноо харах гээд байж ядна уу? Үнэндээ чи харах гээгүй л дээ. Үнэрлэх л гээд байгаа хи хи гэж муухай нарийхан инээх шиг болов.
- Хн! Гайгүй байлгүй. Чи юугаа мэддэг юм гэж хэрэндээ хэдэрлэх гэсэн боловч цаанаа нэг туниагүй болж байв.
- Надаас нуугаад хэрэггүй дээ
- За за, битгий солиор гэхээс өөрийг хэлж чадсангүй. Хэрвээ тэр ахиад миний хорыг малтсан бол би бараг уйлахад ч бэлэн байсан байх.
Тиймээ тийм. Тэр охин нэг тийм нэг надад таалагдахгүй үнэртэй байсым. Өнөөхийн зөв байсан гэх үү дээ. Хичнээн хүнд байсан ч гэлээ тэр охиныг би бодлоосоо холдуулж чадсан юм. Холдуулахгүй гээд ч тэр охин намайг тоохгүй байсан байх л даа.
Тэр өдөр бидний хамгийн анхны муудалцсан өдөр байлаа. Түүнээс хойш бид хоёр мөн ч олон муудалцсан даа. Бидний зөрчилтэй болсон үеэс эхлэн эргэн тойрныхон маань миний өвчнийг улам хүндэрч байна гэж үзэх болов. Эх эцэг хоёр маань хүртэл намайг шар хадны эмнэлэгт хэвтүүлсэн юм. Удалгүй л гарчихсан болохоос. Тэнд хэвтэж байхдаа би эмээ маань нас барсан нь болж дээ. Хэрвээ хайртай хүүгээ мэдрэл муутайгаар нь дуудуулж явахыг хараад яасан их зовох байсан бол гэж үнэн санаанаасаа бодсон юм. Энэ бодол дээр харин Өнөөх нэг их олон юм яриад байдаггүй. Аргагүй юм даа. Эмээ маань бид хоёрыг хоёуланг нь ойлгодог ганц хүн байсан юм чинь.
Удалгүй наймдугаар ангиа ч төгслөө. Би уг нь дараагийнхаа ангид орж чадах байсан гэж өөрөө боддог. Гэвч намайг гаргачихсан. Тэгээд л би хэн хүний анхаарлаас ч гарсан гэхэд болно.
Надад хань болсон юмнууд гэвэл урагдсан урагдаагүй хэдэн навсархай номнууд, зарим нэг нь гээгдсэн ганц модон шатар л байсан. Өө тийм, Өнөөх маань бас хамт байгаа. Би уншиж болох юм таарвал бүгдийг уншдаг байлаа. Шатраараа өөртэйгөө л тоглоно. Өнөөх мөн л миний хажууд тоглохгүй хэрнээ хэрэлдсээр л байх. Аав л хааяа хардаг байсан болов уу гэмээр шатрын болон инженерийн хэдэн сэтгүүл, ганц нэг номыг бараг л цээжлэхээ шахсан даа. Сүүлдээ манай гэрт ажил төрөл хийдэггүй, зүгээр л тэжээлгэсэн нэг хүн байгаа тухай яриа гарав. Тэр нь би. Олон ч ажил сольж хийсэн дээ. Мэдээж сүүлийнхээ ажлыг олтол шүү дээ. Хотын гудамж цэвэрлэдэг энэ ажлыг олоод би зургаан жил болж байна. Зунд нь замын хогийг, өвөлд нь цас мөсийг нь цэвэрлэдэг юм. Яагаав дээ, шар хантааз өмсчихөөд л зам шүүрдэж зогсдог хүмүүс байдаг ш дээ. Тэдний нэг би л дээ. Бусад хүмүүст уйтгартай харагддаг байх. Харин надад бол үгүй. Ганцаараа, хог шүүрдсэн шиг Өнөөхтэйгөө хэрэлдэж явахад хэн ч анзаардаггүй болохоор зугаатай. Манай ажлынхан намайг мөн л мэдрэл муут л гэнэ. Одоо яая гэхэв дээ би мэдрэл муутай л юм байлгүй. Хэдийгээр би ингэж хувь заяагаа зөвшөөрөх хэдий ч үүний ард ямар ч юм гуниг гутрал хуйрагнаж хаа нэг тийш буцаж ирэхгүйгээр явчихмаар сэтгэл төрдөг л юм.
За тэр ч яахав. Би чинь юу бодож байлаа даа. Аан, тийм. Ер нь яавал замын хашлага дагуух хогийг арай хялбар аргаар цэвэрлэж болох вэ? гэж олон жил бодсон л доо. Өнөөхтэйгөө хэрэлдэхдээ хэрэлдэж, хэлэлцэхдээ хэлэлцэн байж хог цэвэрлэдэг машин зохиогоод цаасан дээр нэг бүрчлэн зурсан юм. Үүнийгээ өнөөдөр даргадаа үзүүлэх гэж яваа минь энэ. Харин сая тэр хашлага балбаж байж эгээтэй л ураад хаячихсангүй. Хүн харахын аргагүй юм болчихлоо. Дарга хүн гэдэг чинь маниасаа ухаантай юм чинь ойлгох байгаа.
Хуйлсан цаасаа барьсан би даргын өрөөний үүдэнд сууна. Гэтэл Өнөөх чинь
- Би л лав айж байнаа. Чи яаж байна? гэж эелдэгхэн нь аргагүй асууж байна.
- Харин ээ. Уг нь их л бодож байж хийсэн юмсан
- Хийсэн гэчихжээ. Зурсан гээч
- Хийх гэхээр надад эрэг боолтоос авхуулаад бүхэл бүтэн машин болчихоор их юм хаанаас олдохов дээ. Чи мэдсээр байж
- Тийм дээ. Чи бид хоёрт олдохгүй гэж тэр маш гунигтай хэллээ. Түүнийг би яг надтай адилхан санаа зовж байгаад нэг бодлын баярлах шиг, нөгөө бодлын гайхаж байлаа.
Дарга ирлээ. Тэр намайг хүн байна ч гэж харсангүй. Дарга нар ийм л байдаг хойно би ч нэг их юм бодсонгүй.
- Сайн байна уу? Даргаа . . . Тэр дуулаагүй бололтой яваад орчихлоо. Араас нь орох гэтэл нарийн бичиг хүүхэн араас зулгааж байгаад зурагны минь үзүүрээс тасдчихав. Тэгснээ
- Хүүш ээ! Чи яах гээд байгаа юм бэ? Дарга завгүй байна гэж чаргууцалдав. Би түүнийг хүчлэн түлхээд даргын араас ороход сая нэг юм анзаарч
- За юу гээв? гэхэд Нарийн бичиг хүүхэн хажуугаар
- Даргаа, энэ нэг юм дайраад . . .
- За яахав, яахав. Тэгээд чи юу гэсийн?
- Би нэг машин зохиосон юмаа. Түүнийгээ танд үзүүлэх гээд . . .
- Айн? . . . Хаана байна тэр машин чинь? Яадаг юм наадах чинь? гээд муухан мушийв.
Би хурдхан шиг салбархай цаасаа дэлгэж
- Энэ . . . энэ. Замын хажуугийн шороог цэвэрлэж болно. Дарга бараг харсан ч үгүй
- Өө, за за. Чи тэгээд машин бүтээчихдэг. Амар юм болох нь шив дээ.
- Та нэг удаа харчих л даа. Би олон хоног бодож байж . . .
- За, хэн минь (миний нэрийг мэддэггүй бололтой) чи ингэж байхаар зүгээр л ажлаа хийгээд явж байхыг бод. Улс чиний машинаар л дутав гэж гэв. Тэр намайг огт сонсохыг хүсэхгүй байгаа нь илт. Би ч сандарч эхэллээ. Хэрвээ энэ удаа л өөрийгөө ойлгуулж чадахгүй бол өнгөрөө гэсэн үг. Өнөөх ч гэсэн түгшиж байгаа нь надад мэдэгдэж байв.
- Үгүй ээ, даргаа. Би танд үзүүлье гээд салбархай цаасаа зааж
- Энэ машин үнэхээр хэрэгтэй. Бид олон жил гараар шүүрдлээ ш дээ. Энэ машиныг хийчихвэл . . .
- Чи ямар юмандаа өрөөнд орж ирээд галзуураад байгаа юм. Нэг уранхай цаас барьчихаад хүн доромжилж байдаг чи ер нь хаашаа янзын солиотой хог вэ? Чи зүгээр мөрөөрөө хогоо шүүрдээд яв. Чадахгүй бол өргөдлөө өгөөд зайл цаашаа.
- Ээ, даргаа. Та үүнийг ядаж нэг удаа харчих л даа гэтэл Өнөөх хажуунаас
- Болио боль. Наадах чинь чамайг галзуу энэ тэр гээд байгаа юм биш үү гэхээр нь гэнэтхэн уур хүрч даргад гаргасан уурандаа түүн рүү
- Галзуураад байх юу байсын. Тэгвэл чи өөрөө ярихгүй юү гээд хашгираад орхисон чинь болохоо байлаа. Дарга
- Юу гэнээ чи? Хэнтэй ярьж байгаагаа мэдэж байна уу? гээд дуугаа өндөрсгөлөө.
- Би тантай яриагүй юмаа. Нөгөө . . . нөгөө . . . гээд намайг ээрч ядаж байтал дарга
- Гар, гар. Чамтай ингэж заваарч суух зав алга гээд надад уранхай цаасыг минь тэврүүлээд бараг түлхээд гаргачихлаа. Нарийн бичиг хүүхэн намайг нэг муухай цэхэлзэж харснаа зөрөөд оров. Би даргын үүднээс явах гэхээр дотор бөглөрөөд хөдөлж чадсангүй. Сандал дээр лүгхийн суув. Тэдний яриа бөглүүхэн сонсогдоно.
- Ямар юмаа хийж завхарсан юмнуудыг оруулаад байгаа юм?
- Тэр нэг мангар юм учир зүггүй дайраад л . . .
- Юм хэлээд ойлгодоггүй юмнуудыг дахиж битгий зүглүүл
- Мэдрэл муутай юм гэсээн. Ганцаараа яриад л явдаг юм гэнэ лээ.
- Тэгээд халахгүй яасын?
- Ажилдаа их гайгүй гээд инженер хамгаалаад байдаг юм. Тэдний яриаг сонсож суухад дотроос нэг юм огшин нулимс хаанаас ч юм шахагдаж байгаа юм шиг эрчтэй урсан амруу орж байв. Гашуун гэж жигтэйхэн юм. Энэ нулимс гэдэг хаанаас гардаг юм бол? Яагаад ч ийм гашуун байдаг юм.
- За яахав дээ. Чи олигтой ярьж чадсангүй гэж хэн нэг нь хэлэх шиг. Ажвал Өнөөх бололтой.
- Тэр ерөөсөө намайг сонсохыг ч хүссэнгүй ш дээ. Би үнэхээр мэдрэл муутай юм болов уу
- Үгүй дээ, чи зүгээр шүү дээ. Одоо битгий уйл даа гэхийг сонсоод би бүр мэлмэрүүлж өглөө. Яагаад ч юм тэр намайг тэвэрч байгаа юм шиг санагдав. Тэр бид хоёр хэзээ ч, бүр хэзээ ч бие биенийгээ тэврэх нь битгий хэл хүрч ч байгаагүй юм шүү дээ.
- Өнөөдөр л жаахан азгүй байлаа. Тэгээд ч наад зураг чинь муухай болчихож
- Чи өөрөө өглөө өрвөлзөж байж төмөр хайс балбуулаад . . . гэж хэлэхдээ миний нулимс улам их урсав.
- За, за уйлаад яадгийн. Чи бид хоёр ажлаа хийгээд сайхан л байна даг. Одоо биеэ барь, биеэ барь гэж тэр хэллээ. Намайг уйлсанд Өнөөхийн сэтгэл ч гэсэн гуньсан бололтой. Энэ үед бага байхад эмээгийн “хоорондоо эвтэй байгаарай” гэж хэлсэн санаанд орж байлаа. Нарийн бичиг хүүхэн гарч ирээд
- Энүүгээр битгий эргэлдээд бай. Халагдаж мэднэ шүү гэж анхаарал тавьж байна гэхээсээ заналхийлэх мэт хэлэв. Өнөөх бүр айчихсан
- Явъя аа, явъя. Ажилгүй болчихвол яаж амьдрах юм бэ? гээд чаддаг бол намайг бараг зулгаахаар шахуу юм болов. Би ч гарахаар эргэлээ. Намайг бараг гарч амжаагүй шахам байхад тэр хүүхэн
- Хн! Бас зохион бүтээгч болчихож гэнэ. Хорвоо бузарласан мэдрэл юмнууд яаж нэг юм амьд яваад байдаг юм болоо. Бүр нэг харахаас зэвүү хүрэх юм гэж амандаа шивнэх нь сонсогдож байв.
Надад энэ хорвоо гэдэг ямар утгагүй, увайгүй юм бэ гэж анх удаа бодогдов. Би бусдад ямар ч гэм хийгээгүй атал эд яасан гэж намайг өсөхөөс өдий болтол минь хагас галзуу, мэдрэл муут хэмээж, хүний хэм хэмжээнээс дорд үздэг юм бол? Хүмүүний орчлон гэдэг ямар хатуу харгис, хүйтэн хөлдүүс шиг байдаг юм бэ? Эд ер нь энэрэл хайр гээчийг мэддэг юмуу? Энэ хорвоогийн ганц гэрэл гэгээ нь миний эмээ л байсан юм байж. Эмээгүй орчлон ийм муухай байна гэдгийг анх удаа мэдэрч байгаа минь энэ бололтой. Тиймээ тийм. Энэ орчлонд ерөөсөө л би гэдэг хүн илүү бололтой. Үүнийг би яагаад эрт анзаараагүй юм бол? . . . Би өөрийн мэдрэлгүй юм шиг гудамжаар алхсаар байлаа. Өнөөх
- Чи юу бодоод байна? Арай мангартахгүй биз дээ?
- Чи хүртэл намайг мангар тэнэг гэдэг ш дээ
- Би бол яахав дээ. Ямар үнэн голоосоо хэлж байгаа биш
Миний алхаа түргэсэж, аль болох түүнийг сонсохгүйг хичээж байлаа.
- За муу мэдрэл муут минь ээ чамд ингэх эрх байхгүй шүү. Тэгж тэнэгтэх юм бол . . .
- Тэгвэл юу гэж? Чи намайг яаж зогсоох юм. Ингэхэд чи ер нь хэн юм. Чамаас л болж би энэ мэдрэл муут нэрийг авсан. Яг л эгзэгтэй агшинд би чамтай, эсвэл чи надтай хэрэлддэг. Үүнээс чинь болж би шаналж явна. Бүр бүх насаараа, бүх амьдралаараа үйлээ үзэж явна мэдэв үү чи гэж байдгаараа хашгирахад түрүүний гашуун нулимс хацар дээгүүр халуу оргиулан урсаж байлаа. Нулимс ийм халуун байдгийг би бас мэдэхгүй л юм билээ. Өнөөх, намайг яаж ч чадахгүй байгаа нь илт. Угаасаа бид бие биедээ хүрдэггүй болохоор тэр намайг яаж ч чадахгүй нь ойлгомжтой. Хий дэмий л
- Ээ, чи сайн бод л доо. Чи чинь ийм залуу хүн байж . . .
- Залуу байлаа гээд яахын? . . . Чи хэл л дээ. Дандаа хоёрдугаар зэргийн хүн байх тийм сайхан уу? Хүн болгонд, тэр бүү хэл төрсөн эцэг эхдээ хүртэл муу муухайгаа дуудуулах ямар байдгийг чи мэдэх үү?
- Би мэднэ ш дээ
- Мэдлээ гээд чи яадаг юм. Чи хэнд ч харагдахгүй, баригдахгүй. Чи намайг л мэдрэлийн өвчтэй гэдгийг тодотгож өгдөг өөдгүй муу сүг биз дээ гэж бас л хашгирлаа. Одоо хүмүүсийн намайг харах харц нэгэнт хамаагүй болжээ. Энэ удаа тэр дугарсангүй. Энэ хооронд нь би байдгаараа гүйлээ. Гүйж явахдаа есөн давхраас унах ямар байдаг бол? Өвдөх болов уу? Яах бол? Эмээ дээрээ очиж чадах болов уу? гэж маш олон юм бодож байв. Нэг мэдсэн чинь байрныхаа гадаа ирчихэж. Өнөөх
- Эвдэрч бяцарсан чамайг эмээ чинь танихгүй бол яана?
- Чамд ямар хамаатай юм. Одоо чамд би ерөөсөө хамаагүй за. Би үүнээс цааш тэвч гэсэн ч тэвчихгүй. Одоо боллоо. Тэртэй тэргүй энэ хорвоо надаар дутахгүй.
- Чи машинаа таалагдаагүйн төлөө ингэх гэж үү?
- Зөвхөн тэрэнд ч байгаа юм биш. Зүгээр л би бүр цөхөрч гүйцлээ. Одоо надад хорогдох юм байхгүй. Би өнөөдөр ч шийдчихэж байгаа юм биш. Хүмүүс намайг нүднийхээ буланд багтааж чадахаа байсан мөч болгонд надад энэ орчлонгоос явах хүсэл төрдөг байсан. Харин энэ бодлоо би чамд мэдэгдэхгүй гэж яасан их хичээсэн гэж санана. Болдог л юм байна. Яг үнэндээ би залхаж байна шүү дээ. Одоо надад хэн ч садаа болохгүй мэдэв үү гэж чангахан хэлээд орц руугаа эрсхэн алхлаа. Манай орцны дээд давхарт дээшээ гардаг нүх байдгийг би мэднэ. Түүгээр дээвэр дээр гарч болно. Учир замбараагүй бодлууд толгойд эргэлдсээр ч би үнэхээр шуударсан байлаа . . .
- Болохгүй ээ болохгүй. Чамд ингэх эрх байхгүй. Нэг бүхэл бүтэн амийг хохирооно гэсэн чинь юү гэсэн үг вэ. Тийм юм байж таарахгүй . . . гэж Өнөөх маань намайг тойрон салбагнан гүйв.
- Одоо байтлаа би үхэх ч эрхгүй болох нь уу? Арай ч хэтэрнээ
- Гэхдээ чи өөр нэг амь хохироох гээд байна шүү дээ гэж тэр сулхан дуугарлаа.
- Хэний? . . . тэр хариулсангүй
- Хэний амь бэ? Чи хариулаач . . . чадахгүй ш дээ чи гэж намайг бачууран байж хэлэхэд тэр
- Миний . . . гээд хэсэг чимээгүй болсноо
- Чи миний амийг хороох гээд байна гэлээ. Энэ мөчид миний тархи руу нэг юм дан хийн буулаа. Тиймээ би түүнийг ч гэсэн хорлох гээд байгаагаа ухаарав. Энэ удаа би хариу хэлж чадсангүй. Түүнийг одоо л миний амыг асууж байдгаараа шар малтах болов уу гэсэн тэгсэнгүй. Харин ч бүр дуугаа хураан чимээгүй сууна. Миний хөл өөрийн эрхгүй нугаларч орцныхоо өмнө өглөөхөн хуйлаатай зургаараа балбаж байсан төмөр хайсан дээрээ суулаа. Миний нүдэнд нулимс цийлэлзэж, чих маань юу ч сонсохгүй байгаагаа мэдэрлээ. Хүүхдүүд бужигналдан гүйлдэнэ. Хөгшчүүд нөгөө сүүдрэвчиндээ тоглоцгооно. Тэртээ булангаас нэг эмгэн сүү барьчихсан майжигнаж явна. Нөгөө булангаас нэгэн бүсгүй хүүхдээ тэргэн дээр суулгачихсан түрсээр наашилна. Энэ бүгд зүгээр л дуугүй дүрс мэт харагдана. Өнөөх дуугарахгүй хэвээр миний хажууд сууна. Би түүн рүү харж зүрхэлсэнгүй. Түүний өмнө буруутай ч юм шиг. Гэхдээ энэ хорвоогоос явъя гэсэн бодол минь арилахгүй л байлаа. Харин ч бүр “Одоо яая гэхэв дээ. Чи бид хоёр үргэлж хамтдаа байх заяатайгаас хойш. Уучлаарай анд минь” гэж бодогдоно. Би хэтэрхий хатуу, хэтэрхий харгис байсан ч байж болох юм. Тэр бодлыг минь сонсож байгааг би мэдэж байлаа. Гэхдээ одоо түүнээс нуугаад ч яах билээ. Би түүн рүү шийдсэн харцаар харлаа. Харин тэр намайг харахгүйг хичээн өөр тийш харах авч нүдэнд нь нулимс цийлэлзэн байв.
Гэтэл түрүүхэн хүүхдээ түрэн булан тойрч байсан бүсгүй хажууд ирчихсэн зогсоно. Тэр надаас эгчмэд аж. Зөөлөн тунгалаг бас эмзэг ч гэмээр харцтай. Хүмүүсийн хэлдгээр булбарайхан бүсгүй байлаа. Би энэ хүүхнийг мэдэхгүй биш мэднэ л дээ. Манай байранд саяхан нүүж ирсэн юм. Гэхдээ танихгүй. Тэр ийш тийш харснаа надад хандан
- Хүүе! Миний дүү. Эгчдээ нэг тус болооч гэлээ.
Хүнд, би тус болох. Хүн надаар туслуулах. Энэ бүхэн надад биш өөр хэн нэгэнд хандсан мэт санагдаж байлаа. Би түүн рүү мэлэрсэн, манарсан нүдээр гөлрөв. Өнөөх ашгүй нэг сатаарах юм олдлоо гэсэн шиг
- Тэгээч чи. Хүн тусламж хүсээд байхад. Босооч . . . гэж шалав. Гэтэл нөгөө хүүхэн
- Эгч нь найман давхарт амьдардаг юмаа. Өнөөдөр лифт ажиллахгүй гэсэн. Миний дүү энэ тэргийг дээш нь гаргалцаад өгөөч. Тэгвэл эгч нь маш их баярлана шүү гэж намуухан хэрнээ ер бусын уянгалаг өнгөөр хэллээ.
Ямар сонин юм бэ? Энэ хорвоогоос явахын өмнөхөн ийм сайхан дуу хоолой сонсох гэж. Тэгэлгүй яахав. Эцсийн замдаа ийм сайхан дуу хоолойгоор үдүүлнэ гэдэг чинь хувь заяа ч юм билүү. Тэртээ тэргүй би дээшээ найм байтугай есөн давхар луу гарах гэж байсан юм чинь. Би босож түүн рүү дөхтөл Өнөөх гэнэт ухаарсан аятай
- Үгүй ээ, үгүй. Чи ерөөсөө болохгүй. Наад хүүхэндээ битгий тусал гээд л бачимдав.
- Чи чинь саяхан л туслаач гээд байсан юм биш үү? Одоо юу болоов? гэтэл бүсгүй өөртөө хэлж байна гэж ойлгосон аятай
- Харин тийм. Эгч нь туслаач л гэсийн.
- Би тантай яриагүй ээ . . . гэчихээд хэлэх үг олдсонгүй. Бас л мэдрэл муу гэж бодох байлгүй гэж бодоод зүгээр л тэргийг нь өргөөд орлоо. Хүүхэн
- Эгч нь хүүхдээ авчихъя
- Зүгээрээ, зүгээр. Та айлтгүй
- Үгүй, үгүй. Зүгээр биш. Эгч нь хүүхдээ авъя. Тэгвэл чамд ч арай хөнгөн болно гээд хүүхдээ өргөн миний урд гарлаа. Би тэргийг өргөн араас дагав. Өнөөх намайг дээш нь явуулахгүй гэхдээ янз бүрийн арга хэрэглэж байв.
- Чи мэдрэл муу ш дээ. Чамайг мэдэхгүй болохоороо наад хүүхэн чинь чамаас тусламж гуйсан байхгүй юү энээ тэрээ гээд л шарвалзаж өгөв. Би тэсээд л байлаа. Хэрвээ би түүнд мэдрэл ч байсан яадгийн гэдэг ч юмуу ямар нэгэн хариу хэлсэн бол хүүхэн надаас шууд татгалзах байсан биз. Тиймээс таг дуугай л яваад байв. Хүүхний мөрөн дээгүүр сөөвийсөн үстэй мантгардуу хүүхэд намайг их гайхсан харцаар харж явлаа. Хүүхэд гэдэг хөөрхөн юмаа. Тэр булцгар хуруугаа амандаа хийнэ. Хурууг нь дагаад амнаас нь шүлс савиран ээжийнх нь мөрөн дээр жижигхэн норгоно. Нэг л тийм гэгээлэг. Би үхэл рүүгээ шат шатаар ахиж байсан ч гэсэн надад тийм муу муухай зүйл бодогдохгүй байв. Яагаад ч юм явах ёстой газар луугаа л явж байгаа юм шиг санагдана.
Гэтэл би бодолдоо болоод шатанд бүдрэв. Хүүхэд намайг харж ход ход инээлээ. Орцоор хүүхдийн инээх дуу бяцхан цуурайтах мэт болов. Хүүхэн эргэж хараад
- Яаж байна миний дүү. Болгоомжтой. “Тэр яагаад ийм зөөлөн дуутай юм бол” гэж би бодно. Хүүхэд надаас дахин инээд гуйсан харцаар харж, ямар нэгэн хөдөлгөөн хийвэл инээхэд бэлэн байгаа нь харагдана. Би одоо түүний инээлгэмээр санагдах тул худлаа бүдэрсэн болтол тэр бүр хойшоо савж ирээд ход ход инээлээ. Хүүхэн
- Яаж байна аа? Миний хүү. Агаагаа шоолоод байгаа юм уу даа гэж хүүгээ өхөөрдөнө. Энэ мөч надад хэзээ ч байгаагүй тийм нялхамсаг гэхээр арай биш тийм нэг хүмүүний мэдрэмжийг төрүүлж байлаа. Би дахиад л түүнийг инээлгэв. Одоо хүүхэд, хүүхэн хоёр инээв. Харин дараагийн удаа бид гурав гурвуулаа инээлээ. Орц тэр чигээрээ том жижиг хүний инээдэнд цалгина. Би бүр онгирч гүйцэв. Дахиад . . . дахиад . . . дахиад түүнийг инээлгэв. Өөрсдөө ч инээлдэв.
“Инээд. Инээд гэдэг ямар гоё юм бэ? Би ингэхэд хэзээ ингэж инээсэн юм бол? Бараг мартчихаж” Мартчихаж гэснээс Өнөөхийг ч бас мартчихаж. Нэг харсан чинь тэр бага зэрэг мушийсан болох авч шат ахих тусам улам бүр гунигтай бүрсгэр, айсан царайлж байлаа. Шат шатаар давхарууд дээшилсээр найман давхарт гарлаа. Хүүхэн гэрийнхээ үүдэнд ирж, харин надад дахин нэг давхар үлдэж байгаа нь энэ. Бүсгүй маш гоё хуруугаар хонх дарав. Одоо надад эцсийн удаа харж буй болохоор юм болгон гоё харагдаж байсан ч байж ч болох. Би тэргийг нь тавьчихаад эргэтэл бүсгүй
- Байж байгаарай миний дүү гэлээ. Яагаадыг мэдэхгүй ч би түүний үгнээс гарсангүй. Намайг хүн ийм эелдэгхэнээр дуудаж байсныг үнэндээ санахгүй юм. Хаалга торхийн онгойж өндөр залуу гарч ирлээ. Бүсгүй
- Энэ мундаг агаа бид хоёрт туслалаа. Тиймээ миний хүү гэж хүүдээ юм шиг хэрнээ нөхөртөө хэллээ. Залуу
- Өө, тийм үү? Ямар мундаг агаа вэ гэж бас хүүхэддээ юм шиг хэрнээ эхнэртээ бас надад хэлэв. Бүсгүй надруу хандан
- Миний дүү орж хүйтэн ундаа уу. Гадаа их халуун байна
- Өө, зүгээр зүгээр би цангаагүй гэтэл Өнөөх одоо л нэг дээшээ гарахгүй байх боломж олдлоо гэсэн шиг
- Орооч. Чи цангаж байгаа ш дээ. Наад айлдаа жаахан суучих л даа гэж бас л шахав.
- Чи одоо яагаад байгаа юм бэ? Нэг болохоор тусал гээд л, нэг болохоор боль гээд л, одоо болохоор ор гээд л ядаргаатай юм бэ гэтэл тэр хоёр надруу гайхсан харцаар харцгаалаа. Би
- Уучлаарай. Та хоёртой яриагүй юм шүү гэтэл бүсгүй
- Зүгээрээ зүгээр. Ор ор. Харин яагаад ингэж ярьдагаа ах эгч хоёртоо ярьж өгөөрэй. Түрүүн бас ингээд байсныг чинь эгч нь сонссон гэлээ. Сонин юм шүү надаас хэзээ ч хүн ингэж асууж байгаагүй шүү дээ. Ганцаараа яриад байдаг учраа явахынхаа өмнө эдэнд хэлж яагаад болохгүй гэж. Нэг ч гэсэн хүн намайг ойлгоод үлдэх юм билүү гэсэн бодол төрөв. Бүсгүй надад хүйтэн ундаа хийж өгч, харин би тэдэнд эмээгийнхээ тухай, хүмүүсийн тухай, өөрийнхөө тухай, Өнөөхийн тухай, шатрын тухай, машины тухай, ажлынхаа тухай, аав ээжийнхээ тухай гээд бүр эхнээс нь өнөөдрийг хүртэл бүгдийг нэгд нэгэнгүй ярив. Ярьж дууссаны дараа надад нэг мөсөн амрах шиг эсвэл бүр хоосорчих шиг санагдав. Харин өндрөөс үсрэх тухайгаа л ярьсангүй. Үүнийг тэд сонсох шаардлагагүй гэж үзсэндээ тэр. Тэр хоёр миний яриа дууссан эсэхэд эргэлзсэн мэт хэсэг сууснаа нөхөр нь
- Сонин л юм. Нэг бодлын чи их азтай хүн байна шүү дээ гэхэд эхнэр нь яг л үүнийг хүлээж байсан мэт
- Харин тийн. Чи үнэхээр азтай юм байна. Хүн болгонд ийм чанар байхгүй шүү дээ гэтэл нөхөр нь
- Байсан ч гэсэн чам шиг Өнөөхдөө ийм хайртай хүн бараг байдаггүй юм. Чи бүх амьдралынхаа туршид түүнд хувирашгүй сэтгэлээр хандсан байна. Бодвол тэр чамд баярлаж явдаг байх гэлээ. Үүнийг сонсоод миний дотор цэлмэх шиг болоод явчихав. Цэлмэх гэдэг үг ч бас дутмаг л санагдана. Өнөөх ч гэсэн хачин их баярласан янзтай байлаа. Би түүн рүү их л додигороор
- Тээр, энэ хүмүүс хүртэл намайг чамд ямар хандаж байсныг минь хэллээ шүү дээ гэлээ. Тэр дуугарсангүй. Бодвол баярласандаа тэр биз. Тэгтэл бүсгүй
- Одоо миний дүү та хоёр хоорондоо яагаад түнжин муутай байсан гэдгээ бодож олох хэрэгтэй гэхэд нөхөр нь
- Бодоод байхад танай эмээ чинь их агуу хүн байжээ.
- Тийм. Би та нарт хэлсэн ш дээ. Миний хамгийн хайртай хүн гэж
- Ярьсаан, ярьсан. Гэхдээ эмээ чинь чамайг бүр мэдэхийн цаагуур мэдэж, чиний ирээдүйд санаа зовсондоо чамд арга замыг чинь хүртэл хэлсэн байна шүү дээ гэхэд эхнэр нь өлгөн авч
- Аанхаан! Миний дүү л анхаарч ухаарсангүй өдий хүрчихэж гэтэл нөхөр нь
- Харин тийм. Хэрвээ чи эмээгийнхээ “Миний хүү цаадахтайгаа эвтэй байгаарай. Хоорондоо муудалцвал миний хүүд л муу юм болно” гэж хэлснийг л анзаарсан бол гэлээ.
Энэ үед надад “Нээрээ, би энэ талаар бодож байл уу” гэсэн бодол харвав. Одоо Өнөөх маань их додигор болчихсон суухыг хараад инээд ч хүрэх шиг. Урьд нь бол Чи юундаа дарвайтал инээгээв гэх байсан байх. Тэгтэл нөгөө эгч
- Тэгэхээр ийм байна. Чи хэд хоног Өнөөхтэйгөө эвтэй, нэг талын хүмүүс шиг, эсвэл бүр нэг хүн шиг байх гээд үз. Эхэндээ чамд хэцүү л байх байх. Гэхдээ хичээгээрэй. Тэгээд ямархуу байна бидэнд ирж яриарай. Бид чамайг ирвэл дуртай байх болно гэхэд нөхөр нь
- Аан, тийм. Миний нэг найз байдаг юм. Тэр шатрын спортын мастер л даа. Би чамайг түүнтэй танилцуулнаа. Түүнээс биш энэ гадаа сууж байгаа хүмүүс чиний түвшинд арай хүрэхгүй байх. Харин чи түрүүн ярихдаа 1983 оны аваргын өргийг буруу хэлсэн шүү. Гэхдээ энэ бүгдийг цээжлэх албатай ч биш л дээ. Дараа ирж надтай нэг нүүгээрэй.
- За. Би та хоёрын ажилд садаа болчихов уу даа?
- Үгүй, үгүй. Харин ч бүр сонирхолтой байлаа. Бид ч гэсэн азтай юм. Хорвоогийн хамгийн өгөөмөр гэж болохоор хүний түүхийг сонслоо. Хүн болгон чам шиг Өнөөхдөө ийм үнэнч байдаггүй юм шүү дээ.
- Тэгэхээр хүн болгон Өнөөхтэй байдаг гэсэн үг үү?
- За, бараг л тийм. Гэхдээ хүмүүс түүнийгээ дандаа дарж, нууж явдаг юмдаа.
- Тэгэхээр би яах ёстой вэ? Нуух уу?
- Яалаа гэж. Чи өөрийнхөөрөө л бай. Хүмүүс чамайг юу гэж хэлэх нь ердөө ч хамаагүй. Үнэндээ бол хүмүүс чинь бие биенээ ойлгож амьдрах ёстой юм шүү дээ. Яагаад гэвэл энэ хорвоо дэлхий, энэ амьдрал гэдэг чинь зөвхөн хүмүүс бидэнд яг ижилхэн заяасан байдгийм. Хорвоо гэдэг тийм баян гэж тэр бүсгүй хэллээ. Гэтэл нөхөр нь
- Чи бас тэр машин техник сонирхдог сонирхолоо орхиж болохгүй. Магадгүй бид хоёр нэг мундаг зохион бүтээгч эсвэл шатрын том мастер таньдаг азтай хүмүүс ч болох юм билүү хэн мэдлээ. Тийм болохоор чи өөрийнхөө дурлаж буй бүхэн рүү тэмүүлсэн хэвээрээ байгаарай. Гэтэл бүсгүй
- Харин ганцхан юмыг мартахгүйг хичээгээрэй
- Юуг?
- Өнөөхтэйгөө . . . гэж намайг санаж байгаа эсэхийг мэдэх гэсэн мэт удаан хэлэхэд нь би
- Эвтэй байх гэж гүйцээж хэллээ.
- Маш зөв. За тохирлоо шүү гэхэд нь Өнөөх бид хоёр зэрэг толгой дохилоо. Бидний яриа нэгэнт дуусаж буй нь мэдэгдсэн тул би гарахаар бослоо. Тэднийхээс яагаад ч юм гармааргүй санагдана. Тэд миний амьдралд таарсан хамгийн эрхэм хүмүүс мэт бодогдоно. Нөхөр нь миний мөрөн дээр найрсагаар алгадаж, эхнэр нь нөгөө гоё гараараа миний өрвөгөр толгойг өхөөрдөх мэт үрээд хоёул, хоёул баяртай гэсээр хоцорлоо. Би тэднийхээс гарахдаа ямар нэгэн цоо шинэ ертөнц рүү орчих шиг санагдан сэтгэл сэргээд явчихав. Яг л багынх шиг баяр хүрээд явчих нь тэр. Нэг мэдсэн чинь би шатаар дээшээ биш доошоо дэгдэн, дэгдэн бууж байлаа. Өнөөх ч гэсэн бөөн баяр шатны гишгүүрийг хоёр хоёроор нь алгасан явах шиг. Би түүнтэй уралдах гэснээ гэнэт болилоо. Яагаад би түүнтэй үргэлж тэрсэж ирсэн юм бол? Энэ бүхэн чинь эцсийн эцэст хэнээс болоод байсан нь ойлгогдох шиг болов. Гэхдээ би хэнээс гэдгийг нь хэлэхгүй ээ. Би л мэдсэн бол болоо. Намайг дэгдсээр гарч ирэхэд байрны гадаа хүүхдүүд шуугилдан гүйлдэж, хүмүүс саравчин доороо тоглоцгоон хэн нэг нь хожигдож байгаа бололтой инээлдэж, нэг жаахан охин өвөөгийнхөө хуруунаас атгачихсан инээмсэглэн өнгөрч, нэгэн онгорхой цонхоор миний уншсанаар аль тэртээх 1968 оны 7 сард Пол гэдэг хүний зохиосон Хэй Жүүд гэдэг дуу сонсогдоно. Нээрээ, Хэй Жүүд гэдгийг англиар яаж бичдэг юм бол? Ерөөсөө хэл сурдаг ч юм билүү . . .
Хорвоо баян шүү гэж саяын эмэгтэйн хэлдэг үнэн юм аа . . .


Түмэнбаярын Бум-Эрдэнэ 2011.08.24
Бүрэн эхээрээ...