Амьдралын дэр мод

Олон олон нүцгэн гүвээ толгодын дундах арай шовх өндөрийг нь Өндөр Улаан хэмээн нэрлэнэ. Энэ нь энэ хавьдаа хайрхан нь. Төмөр зам Өндөр Улааныг ороон эргэн тойрны хэдэн толгодыг сэтлэхийг нь сэтлэн, заримыг нь тойрон дэр модон дээрээ сунайтал хэвтсээр хаашаа ч юм зурайн одно.
Өндөр Улааны ар хонхорт өртөөний хоёр цагаан байшин зүүрмэглэж хоцорсон цагаан хун мэт гуниглан дүнсийнэ. Хэдийгээр энэ төмөр зам, энэ хоёр байшин хүний гараар бүтсэн нь тодорхой боловч одоо тэднийг харахад байгаль өөрөө бүтээчихсэн мэт сэтгэгдэл төрнө.
Энэ хоёр байшингийн албан ёсны нэрийг төмөр замын дөрвөн зуун жаран нэгийн өртөө гэх боловч ярианы явцад жаран нэгийн өртөө л гэх болжээ. Тэр ч байтугай тэрүүхэн төмөр зам дугуйран тойрсон тохойг жаран нэгийн тохой хэмээн нэрийдэх болсоор уджээ. Хөдөөгийн буйдад орших энэ өртөөнд ердөө үндсэн дөрвөн айл л амьдрана.Энэ дөрвөн айл нэгэн бригад бөгөөд өөрийн гэсэн хариуцсан замын хэсгээ арчилан тордож байх үүрэгтэй. Бригадын дарга Буга гэж жижигхэн биетэй, хурдан хөдөлгөөнтэй, сартгар хамартай хар хүн. Авгай нь Дулам гэж бас л шалвалзсан бор авгай. Эднийх зургаан хүүхэдтэй. За тэгээд хөдөөгийн өртөөнд цайвар царайтай хүн ховордоо. Улаан ягаан хүн бол цайруудаа орчихно.
Тэдний эсрэг хаалганд Өлзийтогтох гэж хүн “намайг нүдгүй гээд хэлчихвий” гэсэн шиг том дүрлэгэр хар нүдтэй, өндөр хар хүнийх байна. Энэ хүн тус өртөөнд морин эргүүл хийнэ. Эднийх найман хүүхэдтэй. Авгай нь Жарантав гэж нэг их цагаан шүд яралзуулсан бор, бараг хар гэмээр нэгэн байна. Энэ хоёр айл унааны ганц нэг морь, саалийн хэдэн үнээтэй төмөр замын хишгийг хүртээд насаараа зам дагасан айлууд.
Гурав дахь хаалганд нь өнгөрсөн жил цэргээс ирсэн Эрдэнэхүү хэмээх залуу амьдрана. Бас л нэг бараан зүсмийн дунд зэргийн нуруутай, худлаа инээсэн залуу байх. Энд ирсэнийхээ дараахан хаанаас ч юм намхан таргавтар улаан хүүхэн авчирсан боловч юу нь болоогүй юм бүү мэд хагас жил хэртэй болоод нэг өглөө энэ айлын ганц өнгөтэй эд болох нугастай толийг нь аваад арилж өгөх нь тэр. Эднийд нэг ширээ, хоёр яйжгий сандал, пүрш нь сунасан ганц цагаан ор, нэг хүрэн чемодан, ганц майжийсан бакаль гээд үндсэндээ болчихно.
Дөрөвдөх хаалганд Оргой нэртэй жирвийсэн хар сахалтай, өргөн духтай, бүдүүн дуутай ханхар цээжтэй, онигордуу нүдтэй бас ганц бие залуу амьдрана. Хэдийгээр ганц бие боловч эмх цэгцтэй, мөнгөн тоногтой эмээл, нэгдүгээр утас нь тасраад залгачихсан гитар, дуугардаг эсэх нь үл мэдэгдэх пянз тоглуулагч, радио хүлээн авагч, нүүр гар угаах тосгуур, ганц нэг хоолны сав аяга халбага харагдах нь Эрдэнэхүүгийнхээс арай дээр.
Замын эсрэг талд цахилгаанаар ажилладаг гүний худагтай. Ажлын шаардлагаар энэ өртөө цахилгаан, утас, ус унаа гээд дэд бүтэц сайтай. Худгийн хойхон талд их бага хоёр гэр байх бөгөөд тэр нь энэ нутгийн айл Доной гуайнх. Эднийх өртөөний айл бол биш. Тийм ч учраас төмөр замд хэт ойрхон гадны айл балгаж болохгүй гэсэн хууль дүрмийн дагуу тэднийх үе үе замаар явах дарга нарын хараанд өртөж, хааяа хааяадаа хөөгдөх сануулга авах авч эндээс нүүсэн нь үгүй. Иймэрхүү яриа гарахад Доной гуай дуугаа хураагаад таг. Харин түүний эмгэн Пагма л галынхаа аман дээр сууж байгаад зохицуулчихна даа.
Иймэрхүү янзын таван айл энэ хөдөөний өртөөнд амьдрана. Уг өртөөнд өглөөд урдаасаа хойшоо, өдөр нь хойноо урагшаа явж байгаа суудлын галт тэрэг хоёр хормын зайтайгаар зогсож өнгөрнө. Энэ хоёр суудлын галт тэрэг өглөө өдрийн баримжаа болохоос гадна энэ таван гэрийн амьдралын салж боломгүй нэгэн хэсэг болно. Өглөөний суудал өнгөрөхөд айл бүр үнээ малаа сааж бэлчээрт нь гаргана. Тэгээд цай цүй болсоор бага үдийн алдад Буга дарга, Оргой хоёр тэргүүлээд, араас нь хоёр авгай дараалаад, хамгийн сүүлд Эрдэнэхүү дагаад л зам дагаад гэлдэрнэ дээ. Ажилдаа явж байгаа нь тэр. Бусад нь юу боддогийг бүү мэд. Харин Эрдэнэхүү өдрийн суудал ирэхийг тэсэн ядан хүлээж, ирсэн үед нь өдөржин харанхуйлсан дотор нь онгойно. Өдрийн суудал ирэхэд Пагма хөгшин будаатай цай чанаж, хаа нэг борц хаяна. Харин Өлзийтогтох гуай бол өөр. Морин эргүүлийн ажил бол өөрийн хариуцсан хэсэгт мал оруулахгүй, замын хоёр талын өргөст торны бүрэн бүтэн эсэхийг шалгаж засах ажил хийнэ. Ажлын онцлогоос болоод тэрүү нилээд аашлах зандрах аястай. Мэдээж өөрсдийнхөө малыг гоочлоод байхгүй. Тэгээд л үлдсэн нь Доной гуайнх учир тэднийд очиж хууль дүрэм ярьж мундагдана даа. Пагма хөгшин ч андахгүй. Орны хөндийд ганц нэг шилтэй нэрмэл хэзээний бэлэн түүнийгээ гаргаад урд нь тавьчихна. Тэр дуусахын багцаанд дарга бол дарга, ажил бол ажил гээд л эхлэхэд нь дахиад нэгийг гаргана. Өдрийн суудлын сургаар Өлзийтогтох Пагма хөгшнийхөөс гуйвж дайвсаар гарна. Уг нь бол шар модоо өргөөд ихэмсэг нь аргагүй зогсож өнгөрөөдөг. Заримдаа баруун орны урдуур хурхирч өнжих нь ч бий. Ийм үед Доной гуай дохио өгөөд өнгөрөөчих тохиолдол бас байна. Гэсэн ч энэ өртөөний ажил явдгаараа явж л байгаа нь тэр. Энэ өртөөний хариуцсан газарт элдэв зөрчил гарах нь үгүй.
За тэгээд иймэрхүү янзтай өдөр хоногийг өнгөрөөж байсан зуны эхэн сарын дундуур уг өртөөнд хэзээ ч байгаагүй, цаашдаа ч байхгүй байж болох нэгэн явдал боловоо.
Өдрийн галт тэрэг ирдгээрээ ирлээ. Пагма хөгшнийх хаяагаа шуучихсан будаатай цайгаа ууж суусан биз. Бугын бригад тэр өдөр гэрийнхээ ойрхон байж таарав. Өлзийтогтох өнөөдөр хууль дүрмээ яриагүй учир алаг морио хөтлөн шар дохиогоо өргөн зогсов. Энэ өдрийн галт тэрэг нэг л сонин бага зэрэг удах шиг. Зогсоолоосоо хөдлөхдөө ямар нэгэн юмаа үлдээсэндээ харамссан юм шиг дуут дохиогоо өгөн алгуурхан хөдөлж, өртөөний хажуугийн сэтэрхий рүү уурлах мэт мурилзан оров. Хүн бүр сүүлчийн вагоныг өртөөний хоёр байшинг өнгөртөл ширтэн зогстол урт хархан гэзгээ задгай тавьсан, цайвар өмдтэй, цагаан цамцтай гартаа нэг цүнх барьсан бүсгүй зогсож байх нь тэр.
Пагма хөгшин хэзээний харчихсан
- Хөөе! Доной тийшээ дурандаач. Зам дээр нэг юм гялайгаад байна гэхэд Доной
- Юу? гэж үл итгэсэн янзтай дуугарав
Өлзийтогтох бүсгүйг гэнэтхэн харж цочих шахан шар дохиогоо гутлын түрийнийхээ цаагуур наагуур дүрэн сандрав. Мөрөн дээрээ хүрз шидсэн Эрдэнэхүү түүнийг хараад нүд нь гялбав гэлтэй бүдчин замын хажуу руу тоос татуулан унав. Буга дарга зогтусаж
- За байз энэ хүүхэд буруу газар буучихваадаа янз нь хэмээн таамагласнаа дэргэдээ зогсоо Оргойд шивнэхэд Оргой дотроо “энэ хүүхнийг нэг тийш нь хүргэж өгөх ажил гарлаа даа” хэмээн төвөгшөөн бодож амжлаа. Ингэж л Жаран нэгийн тохой тэр аяараа цочирдон гайхав. Бригад гэрлүүгээ буцахад Эрдэнэхүү урд нь гардагаараа гарч дэр модыг алгасан хурдлана. Тэднийг явсаар иртэл бүсгүй өөдөөс инээмсэглэн угтан ирэв. Хөөрхөн гэхэд үг багадам хөөрхөн ажээ. Турьхан цагаан гар, нарийхан бэлхүүс, бие барьсан өмд, бумбагар хөөрхөн хацар, дүрлэгэр алаг нүд, цагаан царай үгүй ер нь түүнд муухай юм алга. Багахан салхи задгай энгэртэй цамцных нь товчийг мулталчихна уу дээ гэмээр сэвэгнэнэ.
Бүсгүй тэдний өөдөөс ирж хацар дээрээ хөөрхөн хонхорхой гарган инээмсэглэснээ
- Сайн байцгаана уу? Та нарын хэн нь бригадын дарга вэ? гэж түрүүнд ирсэнээр нь Эрдэнэхүүгээс асуутал өнөөх нь өөдөөс нь хараад таг гацаж авсан. Араас нь ирсэн Оргой
- Манай дарга энэ гэж хүнгэнүүлснээ эрүүгээрээ Буга гуайг заав. Гэтэл бүсгүй
- Өө би төмөр замын техниккумын төгсөх ангийн оюутан. Танай бригадад дадлага хийхээр ирлээ гээд дөрвөлжилж эвхсэн цаас гаргаж
- Энэ миний томилолт гээд сарвайв.
Буга дарга хэдийгээр тэр цаасыг ширтэх авч дотроо “Оюутан хүүхдийг дадлага хийх яриа байдаг ч ийм жижиг өртөөн дээр дадлагын оюутан ирж байсан удаагүй. Голчлон төв суурин газар, үгүйдээ л зөрлөгтэй газар хийдэгсэн. Нааш нь явуулдаг нь сонин л юмдаа. За байз энэ хүүхдийг чинь одоо хаанаа байлганаа, ор дэвсгэр, түмпэн савнаас эхлээд юу байдаг билээ” хэмээн бодож зогсоно. Буга даргын хувьд энэ охинд байтугай байгаа хэдэн хүнээрээ хийлгэх ажил ховор шахам билээ. Энэ бүрийг эргэцүүлэн бодож томилолтын цаасыг гөлөрч зогссон Буга
- За хө тэгхээр чинь одоо чамайг хаанаа оруулдаг билээ. Чи чинь энэ цүнхнээс өөр юмгүй яваа юу? гэтэл
- Өө тэр талаар санаа зоволтгүй даргаа. Энэ хоёр байшинд чинь намайг шингээчих ганц өрөө олдоно биздээ. Тэгээд л болоо. Харин өнөөдөр юу хийхэв? гэх нь залуу хүний эрч хүч оволзох мэт
- Өнөөдөртөө ч бараг ажил дууссан гэхэд болно. Чамайг л төвхөнүүлэхийг бодъё.
- За тэгвэл танилцацгаая. Намайг Бүжин гэдэг гээд гараа өгөхөд Буга даргаас авхуулаад бүгд л нэрээ хэлэн гар барьцгаав.
- Оргой гэж нэрээ хүнгэнүүлэхэд Бүжин айсан гэрэвшсэн янзтай гараа өгөв. Эрдэнэхүүгийн инээдэг зан энэ удаа Бүжинд ихэд таалагдав. Хоёр авгай ч гэсэн эмэгтэй хүн гэсэндээ үс толгойгоо илэнгээ гар барилцлаа.
Тэр өдөртөө Буга гуай нөгөө байшингийнхаа нэг өрөөг онгойлгож Бүжинг оруулахаар болов. Хойд талын сараанаасаа ганц төмөр ор гаргаж, хөнжил гудас гэрээсээ илүүчлэв. Бүжин ч эрээлж цээрлэлгүй ханцуй шамлан орж тэр байрыг угааж цэвэрлэн гялалзуулав. Айл айлаас жаал зугаа юм цуглуулсаар подхийсэн айл болчихов.
Буга гуай Доной гуайнх руу явж учир явдлаа хэлж цалин буухаар өртөгийг нь өгөхөөр тохирч ганц төлөг, таван литр монгол авчрав. Бага ч гэсэн бригадын дарга тул буйр зааж байгаа нь тэр. Тэр оройдоо шинэ хүнээ хүлээн авч багахан найр аятай юм болов. Байчихаад Доной гуай Пагма хөгшин хоёрыг авчрав. Жаран нэгийн өртөөнд ийм сонин баярт үйл явдал тохиож байгаагүй хэлэх үү, гэнэтийн зочин нь явж явж хот газрын хөөрхөн хүүхэн байсныг хэлэх үү аль өдрөөс хойш эр эмгүй л цочирдон биеэ барьчихсан байсан нь тавигдаж хүн бүр л дуу шуу орцгоов. Энэ байдалд Бүжингийн инээж хөхөрсөн, тэр ахаа, энэ эгчээ гэсэн чөлөөтэй байдал нь ихэд нэмэр болж бүгд л бишүүрхэнгүй байдлаасаа гарлаа.
Одод тэнгэрт гялалзаж цаг нилээн орой болжээ. Доной гуай донхойж, Пагма хөгшин орж гарч байгаарай гэж захиад гэрээдээ гэлдрэв. Бусад нь нэг их удалгүй өндөрлөлөө.
Шөнийн тэнгэрт цацсан оддоо хариулах мэт хавирган саран бүүдгэр гэрлээ цацруулан тэртээ доор газрын мухарт сүүмэлзэх өртөөний хоёр байшинд чухам юу болов гэж гайхсан аятай мэлмэрэн туяарна.
Маргаашнаас нь жаран нэгийн өртөөнийхөн хачин өөр болцгоолоо. Эрдэнэхүү өглөө хачин эрт босож гимнастик хийж харагдана. Хүрэн бор биеэн дээрээ цагаан майк өмссөн бөгөөд эвхээсний нь нугалаа арилаагүйг бодоход цоо шинээр нь өнөө өглөө задласныг илтгэнэ. Ажлынхаа бакалыг хүртэл тосолсон байв. Буга дарга хүртэл нимгэн хавтаст цүнх үүрэв. Хоёр авгай толгойдоо саатай алчуур ороож. Өлзийтогтох ногоон хүрмээ тайлж хүрэн даавуун дээлээ авгайгаа хориглосоор атал өмсжээ. Мэдээж бүгдээрээ гар нүүрээ сайтар угаасан байж таараа. За тэгээд хэрэндээ эртхэн цуглаж Бүжингээ хүлээсэн байдаггүй ээ. Бүгд гайхав. Буга дарга
- Үгүй, энэ хүүхэд яачихав? гэхэд Эрдэнэхүү
- Яах юу байхав. Хотын танхил хүүхэд унтчихаа л биз очиж сэрээе гээд бүгдээрээ хөглөрөлдөн Бүжингийн хаалган дээр ирээд одоо яахав болцгоолоо. Жарантав авгай тэндээс л
- Бугаа хаалгыг нь тогшооч гэхэд Буга дарга хаалгыг тогшлоо байдаггүй. Хаалган дээр нь чихээ наан чагнахад бусад нь бас л дуурайн чихээ наах мэт дүр үзүүлэн хүзүүгээ гилжийлгэн чимээ чагнана.
Онгорхой цонхоор орж ирсэн өглөөний цэнгэг агаар, болжморын жиргээтэй зэрэгцэн сэрсэн Бүжинд бүх юм өнгөлөг. Шинэ амьдрал, шинэ өглөө, шинэ хүмүүс, шинэ орчин. Тэрээр гарч яаралгүйхэн алхсаар сарааны ар талын бяцхан гүвгэрийг даван очрныг сонирхон явна. Өвсний толгойдох мянга мянган шүүдэр, тарваганы хошгирох, огтоно зурамны гүйлдэх, үхэр тугалын мөөрөх, Доной гуайн яндангаас суунаглах утаа гээд түүнд юм бүхэн сонин. Энэ бүгдийг сонирхон алхаж явсан Бүжин гэнэтхэн үсээ ч самнаагүй, унтлагныхаа нөмгөн хувцасаа ч солиогүй яваагаа санаж яаран сарааг тойрон гараад иртэл бригадын хамт олон нь бүгдээрээ тэдний үүдэн дээр зогсоно. Бүжин гайхан “юу болсон юм бол” гэж бодсоор хамгийн ард зогсох Өлзийтогтох гуайн ханцуйнаас аажуухан татаж
- Юу болоо вэ? Өлзий гуай гэж сэмхэн асуутал өнөөх нь хариуд нь шивнэн
- Юу болохов дээ . . . гээд эргэж Бүжинг харах мөртөө учиргүй цочиж
- Еэ бондгорын гэлээн . . . энэ чинь энд байгаа юм биш үү гэж агдагнан орилов. Өлзийтогтохын муухай дуунаар хоёр авгай даган чарлав. Буга гуайн хөгшин халтар нохой нойрмоглон хаашаа ч хамаагүй хөв хөв хуцав. Хашааны шонгоос уяатай алаг морь хоёр чихээ солбин ийш тийш сортолзов. Хэдий завандаа ч юм байшингийн буланд үсэрч очсондоо ичсэн Эрдэнэхүү наашаа ч үгүй, цаашаа ч үгүй гацаж орхив. Иймэрхүү дүр зурган дундаас Буга дарга загзагнасан биеэ засах гэж хоолойгоо шахаж хий ханиаснаа
- Аан бид чамайг босоо болов уу л гэж. Ингэсгээд ажилдаа гарцгаая даа гээд буруу хараад алхчихлаа. Бусад нь гэр гэрлүүгээ хөдөлж, ичсэн бантсандаа үл дуугарна. Тэднийг ажлынхаа хувцасыг өмсчихсөнийг хараад Бүжин
- Би одоохон гэсээр сандран гүйж оров. Буга дарга амандаа
- Өлзий гэж моньдоос болоод хүүхэд ичээчих вүү дээ. Ядаж байхад яасан муухай дуутай нөж вэ зүгээр гэх нь өөрөө ч бас нилээн сайн цочсон бололтой. Өнөөх нь
- Би яаж мэдэхэв дээ. Нэг харахнаа л ард үс гэзэг нь задгай, нүцгэн нимгэн хувцастай сүүмийсэн юм зогсох юм. Нүдний үзүүрт эвгүй гэж. Ядахнаа надтай ярихыг нь яана гэж үглэнэ.
Иймэрхүү байдлаар жаран нэгийн өртөөнд шинэ амьдрал эхлээд нилээд хэдэн өдрийг үдлээ. Биеэр бага хэрнээ энэ бүсгүй чухам юугаараа, ямар хүчээрээ юм бүү мэд зөвхөн өртөөний хэд ч биш жаран нэгийн тохой тэр чигээрээ өөрчлөгдөж орхив. Санаа дагаад ч тэрүү байгаль дэлхий хүртэл шөнөдөө ганц нэг бороо дуслан өдөртөө нарлаг сайхан өнгөрнө. Бүжингийн гуйснаар Оргой Эрдэнхүү нар банз хадан хотынхны тоглодог сагсны шийд зоосонд хүүхдүүд голдуу тэнд өнжинө. Хоёр багана босгож голоор нь хэц татаад гар бөмбөг тоглох болов. Энд харин эр эм хөгшин залуугүй оролцоно. Хамгийн идэвхитэй нь Эрдэнэхүү Өлзий тогтох гуай хоёр. Шартай ч гэж учиргүй. Хэцнийхээ дээгүүр доогуур цохисноо ялгах гэж сүйд болцгооно. Заримдаа түүнээсээ хэдэн өдөр хоорондоо дуугарахгүй байх нь ч бий. Бас зарим оройдоо Оргойгийн гитарийг балбан гадаа сууцгаана. Ерөөсөө энэ өртөөнд амьдралын шинэ хэв маяг, шинэ уур амьсгал бий болж, хоёр байшин маань уйтгар гунигт автан дүнсийж байхаа больж, амьдрал буцалсан амралтын өргөө мэт хүн хүний сэтгэлд гэрэлтэн гийх боллоо.
Бүжинд Эрдэнэхүү хэмээх нүд шүд нь гялалзсан залуугийн хүнтэй инээмсэглэн харьцах нь эхэн үедээ зүгээр мэт байвч сүүлдээ энэ инээд нэг л биш болохыг анзаарч эхэллээ. Яг л ангийнх нь Болдоо шиг. Үргэлж хажууд нь хачиг мэт наалдах гэнэ. Юу ч болоогүй, яагаа ч үгүй байхад “Чи зүгээрүү? Яадарч байна уу? би чамд туслахуу?” гээд л шалгаах нэг талаасаа үнэн юм шиг. Нөгөө талаасаа тэр дуугарч байгаа дуу байж байгаа байдал зэрэг нь нэн төвөгтэй санагдах болов. Хааяа нэг зэрэгцээд явахаар гарыг нь барьчих гээд л, мөрөөр нь тэвэрчих гээд л. Эхэндээ ч гайгүй байснаа сүүлдээ Бүжинд энэ бүхэн яршигтай болж эхэллээ.
Нэг өдөр түр амасхийх болохоор нь Бүжин эмэгтэй л хүний зангаар хоёр авгайн хажууд бараадасхийн суучих санаатай дөхтөл цаашаа харж суусан тэдний яриаг хальт сонсоодхов.
үргэлжлэл бий ...