Эжий

Өнөөдөр учиргүй их бороо асгалаа. Тэгэхдээ бүр намрын азарган бороо шиг. Уг нь энэ жилийн анхны бороо аж. Анхны бороо нэг л гоё сэрэл мэдрэмж төрүүлдэгсэн гэтэл энэ удаа тэгсэнгүй. Эргэн тойрон цас ч хайлаагүй шахам зэвэргэн хүйтэн болоод тэрүү уйтгар дагуулан шаагина. Борооноос нөмөр бараадан би машиндаа суух авч бодлын бороондоо цохиулж, зүрх нэвчин сууна.
Би дөч хүрлээ. Бага байхад гуч, бүр цаашлаад дөчин настай хүн гэдэг нэг л их том, хачин сүрдмээр хүмүүс харагддагсан. Гэтэл би одоо тэдний насан дээр иржээ. Хүмүүс ярьдаг л даа. Дөч гарсан эр, дөрвөө дарсан ат гэж ирээд л . . .
За тийм айхтар нь ч юу юм, ямарч байсан юмыг бодож ухаарах, хүлээцтэй байх, хүний үг сонсох зэрэг дээр, гучаасаа арай гайгүй, хорин наснаасаа бол бүр хол дээр болж байгаа юм болов уу гэж бодогдохоор.
Би гурван хүүхэдтэй айлын ууган хүү нь болж энэ хорвоод ирсэн юм. Насыг нь бодоход аав ээж маань тэр үед багавтар, залуухан байсан шиг байгаа юм. Одоо надтай хамт л өтөлж байна даа тэд маань. Бурхан намайг бүдэгхэн зурсан уу, би жаахан азгүй юмдаг уу (энэ нь миний хүүхэд ахуйн бодол шүү дээ) төрмөл үү, олдмол уу мэдэхгүй миний нүд жаахан хазгайдуухан, тэрэндээ баахан гутрангуй. Нар харахаараа өрөөсөн нүдээ аньчихдаг, хүний өөдөөс эгцлээд харах дургүйдүү, юм л бол газар шагайсан хүүхэд байлаа. Хүүхдүүд л болсон хойно сахилгагүйтэж бие биенээ шоолно. Тэрэнд нь хэрэндээ их шаналдаг байж. Тэр үед одоогийнх шиг косметик эмчилгээ энэ тэр байсангүй. Хүн байгаагаараа л байдаг байсан цаг даа.
Ядаж байхад аав ээж хоёр маань яг миний юмыг ухаарах гэж оролдож байх үед, арван хэдэн настай (шилжилтийн ч гэж хэлдэг дээ) тэр үед салчихлаа. Ээж маань нэг их том том алаг нүдтэй хүүхдүүдтэй айлд ээж нь болоод явчихаж билээ. Хүүхэд байсан болохоороо өөрийгөө “би гологдож дээ” гэж хүртэл боддог байлаа. Гомдож байгаа нь тэр. Хүүхдийн ийм хүнд гомдлыг юугаар хэмжиж, бас юугаар тайтгаруулдгийг мэддэг хүн бараг үгүй биз.
Нэг дүү маань ээжтэй, нэг дүү маань аав бид хоёртой үлдлээ. Дүүгээ ч санадаг байсан уу, ээжийгээ ч үгүйлдэг байсан уу, надаас илүү мэт санагдах тэдгээр хүүхдүүдийг нь харах гэдэг байсан уу хааяахан ээжийндээ очдог байлаа. (Үнэндээ бол ээжийгээ л санадаг байсан байх. Хүүхэд л юм чинь) Хүүгээ өөрлүүгээ гүйгээд ирлээ гэж ээж маань их баярлана.
Амьдрал л юм болохоор үргэлжлэх жамаараа үргэлжилж, аав маань нилээд хожуу нэгэн сайхан хүнтэй сууж, нэг хөөрхөн дүү гаргав. Бид бүгдээрээ түүнийг Маам гэж авгайлна.
Хэдий ээжийнх, манайх хоёр тусдаа байсан ч аавын маань алсыг харсан асар их ухаан хийгээд тэвчээрийн хүчээр хоёр гэр маань бие биенийхээрээ орж гардаг, зовлон жаргалаа хуваалцдаг, ах дүү ч юм шиг, найз нөхөд ч юм шиг тийм айлууд болж хувирсан даа. Одоо бүр хааяа нийлж хөзөр, даалуу тоглосон шиг суудаг цагаан нь цагаан, буурал нь буурал толгойтой хэдэн хөгшид байдаг юм . Аавын уучлахын их ухаан, амьдралын агуу их завшаанаар төрсөн, тэлсэн хэдэн дүү нартайгаа ураг төрөл холдолгүй элэг бүтэн юм шиг өссөн.
Арай томхон нь би байсан юм болохоор учир явдлын зангилааг бусдаасаа арай илүү ойлгож, арай илүү санаж, бас арай илүү шаналсан шиг байдаг. Тиймдээ ч тэрүү наанаа хоёр гэрийн хооронд гүйж, хэдэн дүү нараа холбосон тасарч үл болох хүйн хэлхээ мэт байх боловч дотоод сэтгэлдээ, битүүдээ ээжийгээ уучилж чаддаггүй байлаа. Ээжийн тухай, түүнийг хайрлахгүй байхын аргагүйн тухай шүлэг зохиол, томчуулын тэмдэглэл ярилцлага энэ тэр уншивч, жүжиг кино үзсэн ч, дуу хуур сонссон ч төдийлөн сэтгэлд буудаггүй, буулгахыг ч хүсдэггүй нэгэн бодлын харалган, их л тэнэгхэн байж дээ хүү нь. “Хар багадаа даруулсан бараан бодлоороо өдий хүртэл явждээ би” гэж энэ усан бороон дунд бодож сууна.
Бүрэг даруухан бас доройхон хэрнээ ангийнхаа нэг хөөрхөн бор охинд жигтэйхэн дасаж, тухайн үедээ хамаг л байдгаараа чармайж сэтгэл зүрхээ нээсний эцэст бурхан намайг учиргүй том харж би гэдэг хүн хайрын далайд умбаж, аравдугаар ангиа төгсөөд нэг жилийн дараа бондгор цагаан хүүтэй болсым.
Чи хайртай юу, би хайртай гэсээр хөтлөлцөн гүйсэн он жилүүд, чи мэдэхгүй юү, би мэдэхгүй гэсээр нэг л мэдэхэд хүүтэй болсон минь санаанд тодхон үлджээ. Тэр цагаас эхэлж бид хоёр залуусын хувь заяагаар биш, ээж аав ээжийн хувь заяагаар амьдарч он цаг улирсаар хорин хаврын анхны бороог угтсан байна.
Одоо би анх болчимгүй юм бодож суусан тэр жаахан хүү биш гурван хүүхдийн эцэг, сайхан ханийн нөхөр (заримдаа ч бас нэг хүүхэд нь болчихдог) өрхийн тэргүүн, өөрийн гэсэн ачаагаа өөрөө үүрэхтэйгээ болсон мэт. Энэ хорвоо дээр өдий болтол амьдрахдаа өчнөөн л олон хүнтэй уулзаж учирч явлаа. Муу хүнтэй нэг их таарсангүй. Тэгэхээр сайн нь муугаасаа, нартай өдөр нь бороотойгоосоо олон юмаа.
Зарим хүмүүсийн хувьд миний энэ амьдралын зовлон нь зовлон биш, жаргал нь жаргал биш байж болох юм. Гэхдээ өвлийн нар өвөлдөө л дулаан гэж үг байдаг даа.
Багадаа үзсэн минь салалт хагацал болоод тэрүү “Юу ч болж байсан хүүхэд өнчрөөж болохгүй” гэсэн үндсэн бодол надаас салдаггүй юм. Өнчрөл нь хүүхдийн хувь заяаг бүр орвонгоор нь эргүүлдэг шиг. Ийм гундуухан тавилантай хүүхэд эргэн тойронд минь мэр сэр харагдах л юм.
“Амьдрал өөрөө хөдөлгөөн юм болохоор айхтар сүрхий бусгаж булгидаг шиг байгаа юм. Тэр цаг үед л эр хүн хазайж хэлтийсэн ч гэлээ хазаж, зулгааж байгаад ч болов тогтвол амьдрал гэдэг хичнээн яруу тансаг болохоо харуулах болноо” гэж дотроо бодож явдаг даа.
Одоо том хүү маань хорь дөхөж байна. Бас л бид хоёртой хамт өсөж, магадгүй өтлөх байх. Ууган хүүхдийн давуу тал нь эцэг эхтэйгээ удаан хамтдаа байдагт байх шиг. Мэдээж хүүхдүүд маань надад ач, зээ гаргаж өгнө. Хүмүүн бид он цагийн үргэлжлэл, он цагийг бүтээгчид. Миний гэр бүл ч гэсэн он цагийн уртад хэдэн үеийг элээж амьдарсаар байх болноо. Амьдрал үргэлжилсээр . . .
Тэгэхээр энэ бүхэн маань хэнээс ундрагатай юм бэ? Мэдээж эжий аав та хоёроос минь.
Иймээс би хар багад минь суусан эжийнхээ тухай тэр бараан бодлуудыг гээх, тэгэхдээ бүр гээсэн шиг гээх ёстой юм даа. Яг л өнгөрсөн жил гээчихээд өнөө жил ч олоогүй, ирэх жил ч олохгүй тийм нэг чөдөр шиг гээх хэрэгтэй юм.
Олон жил муу эжийгээ дотроо яллаж явж, эх хүн юм болохоор мэдэрдэг л байсан байлгүй яав гэж зайлуул. (Яг би хүүхдүүдээ чухам юу бодож явааг нь гадарладаг шиг) Хичнээн олон жил гэмшиж, шаналж, хичнээн олон жил үйрч эмтэрч, өөрийгөө зэмлэж, бас хичнээн олон жил газар шагайж явсан бол, одоо болно доо ээж минь.
Үнэн худал хоёр үүдэн хоймрын зайтай явдаг гэсэн
Үйлийн үрээ үүрсэн шиг үүрсээн миний эжий
Үлдсэн насандаа нуруу нь тэнэгэр явагдээ эжий минь.
Дөч хүрсэн хүү нь уйлж бичлээ
Дөрвөн улирлын өнгийг сүлж бичлээ
Ачийг тань ямар хариулж барах бишдээ
Амьддаа эжий минь хүүгээ өршөөгөөрэй
Ат мат гэсэн айхтар үг ч яамай
Ачаа мачаа өргөх гэж даналзах ч бүр өнгөрсөн
Гучаад жилийн өмнөх тэр бүрэгдүүхэн хүү
Гурван хүүхдийн эцэг өнөөдрийн энэ эр хоёр
Эжийд минь харин ижилхэндээ
Усан бороо арилж, наран гарч л таараа
Ухаан бодолтой явсан цагт сайхан амьдарч л таараа
Тэнгэрт хурсан үүл хур болон буух шиг
Цээжинд хурсан хөндүүр шанх даган урслаа . . .

Ёох! Сэтгэл гийгээд нэг л сайхан болчихлоо. Ийм олон жил бугалчихаад, ингэж л нэг онгойх ёстой байсан юм байлгүй. Ашгүй тэнгэр ч онгойх нь. Гарч хоёр гараа байдгаар нь алдлан цээж дүүрэн амьсгаа авъя байз. Амьдралыг хэрвээ байгаль хэмээн бодвол өнгөрсөн амьдралдаа би нэг их цэцгэн дунд биш юмаа гэхэд сайхан ногоон талаар гүйж өссөн хүү байж дээ. Ингээд бодохоор хүүхэд ахуй, залуу нас гэдэг хэзээд сүүн замтай байх юм. Залуу нас гэдэг хийж бүтээх мөнхийн ногоон талбар гэж үг бий.
Тэгэхээр хүмүүн бид их сайхан хүслийн гэгээн алсыг харж, тэнд мөрөөдлийн дуун бий хэмээн бодож явах хэрэгтэй юмаа даа . . . Он цаг эжийтэй минь хамт үргэлжилсээр . . .