# #

Нэрэлхэлгүйгээр - 3

46 Сэтгэгдэлүүд:


Сайн байцгаана уу? Та бүхэндээ шинэ жилийн мэнд дэвшүүлье!
Мөн Өөрийнхөө "61 АХ" нэртэй шинэ номоо өргөн барьж байгааг минь хүлээн авна уу.
Нэрт сэтгүүлч, зохиолч Б.Галааридын бичсэн өмнөтгөлийг оруулав.
Бум–Эрдэнийн ертөнцөд тавтай морилогтүн
Т.Бум-Эрдэнэ үргэлжилсэн үгийн төрлөөр бичиж эхлээд олон жил болоогүй ч өөрийг нь мэддэг, шинэ өгүүллэгийг нь хүлээдэг үнэнч уншигчидтай болж чадсан нэгэн. Энэ нь түүний өгүүллэгүүд дэх энгүүн атлаа нэг л донжтой зураглал, өвөрмөц санаатай холбоотой гэж болно.
Амьдралын эрээн бараан, гэрэл сүүдрийг нэг их төөрөлдөлгүй ялгаж салгаж чадахуйц ухаан суусан дөчин насандаа тэрээр бичиж эхэлжээ. Цагийн хувьсал, хувь заяаны учралаар хүний нутаг, гүний газарт очиж, өөр орчин, өөр ахуйд орсноор монгол гэсэн бүхнээ өөрөөр харж, шинээр нээж, тэрхүү шинэлэг сэрэл мэдрэмж зохиол бүтээлд нь гүнээ шингэсэн нь тодорхой байдаг. Түүний зохиол бүтээлд монгол ахуй, аж байдлын зураглал ихээхэн үүрэгтэй нь анзаарагддаг. Мэдээлэл технологиор мэргэжил эзэмшиж, Америкт чамгүй хэдэн жил амьдарсан тэрбээр харийн соёлд омтгойрч, алив нэгэн хэлбэр хөөсөнгүй.
Энгийн, үнэн, ухаарал өгсөн, амьдралын мөн чанар, утга учрыг олж таних эрлийн үр дүн болсон өгүүллэгүүд нь түүний урын санг үнэ цэнэтэй болгодог.
Хуландай нэрт хайртай унагаа хээрийн нохойд идүүлчихээд өөрийгөө зэмлэх бяцхан хүү, дөч тавин сая долларын ашигтай наймаа хийж явсан ч насны бөгсөнд хэвтрийн хүн болчихоод үхэж чадахгүй шаналж байгаа өвгөний дотоод ариуслыг олж хараад хайрласандаа орхиод явж буй Самдан хоёрын аль алинаас нь Т.Бум-Эрдэнэ хэмээх зохиолчийн уран бүтээлийн нийтлэг дүр- ер бусын хүнлэг, ер бусын гүн нарийн мэдрэмжтэй, амьдрал, хүн, оршин буй байгаль дэлхийгээ ер бусаар хайрладаг нэгэн тодроно. Ерөөсөө түүний бүтээл хайр, хүн чанар, хүнлэг сэтгэлээр дүүрэн бүлгээ.
Бас нэг олзуурхууштай зүйл нь түүний өгүүллэгүүд хэвшмэл хэв загвараас зайлсхийж, шинийг эрэлхийлсэн өнгө аяс бүхий стандарт бус шийдлүүдтэй. Энэ бол уран бүтээлчийн чансааг тодорхойлох тун чухал хэв шинж юм. Чухамдаа энэ л хэв шинжийг илүүтэй үнэлж, түүний өгүүллэгийн түүврийг “Өөр өнгө” цувралд оруулж байна.
Монголын утга зохиолын хөлгүй урсгал дундаас өөр өнгөөр дуугарч буй Т.Бум-Эрдэнэ уран бүтээлчийн эрэл, бэдрэлийн их аянд нэгэнт өөрийн хүсэл зоригоор морджээ. Мордсон л бол эргэх арга байдаггүй холын энэ замын үзүүрт буй өндрөөс өндөр оргилд гарч гэмээнэ тэрбээр сэтгэл оюунаа хөвчилж, чөмгөө дундалсныхаа хэргийг гаргах билээ. Тэр оргилд гарах нь бийр бэх нийлүүлэгч хүн болгоны мөрөөдөл хэдий ч даанч цөөн хүнд оногддог хувь тавилан гэдгийг бүү март хэмээн сануулж, дөрөөнд нь сүү дусаая.

Урианхан Б.Галаарид
(“Өөр өнгө” цувралын эрхлэгч)

2009 оны 12 сарын 15

Мөн ийм хөөрхөн цаасан уут хийж өгсөн байгаа. Шинэ оны эхний долоо хоногт худалдаанд гаргах учир одоохондоо дэлгүүрт байхгүй байгаа. Тэгэхээр 99017136 гэсэн энэ утсаар залгаж авч болно. Та бүхэнд баярлалаа



Бүрэн эхээрээ...

Эхнэр (Өгүүллэг)

38 Сэтгэгдэлүүд:


“Хаашаа алга болчихдог байнаа. Утсаа ч авахгүй юм. Ямар нэгэн муу юм болсон бол мэдэгдмээр юмаа. Үнэндээ бол өнөө хар усаа гудраад л яваа даа. Би мэдэж л байна. Зэвүүн амьтан. Үгүй, гэхдээ ямар нэгэн юм болчихсон юм биш байгаа даа”
Бүсгүй бодолдоо ороогдон өрөөн дотроо холхино. Тэгтэл ямар нэгэн юм хаалга тэмтчин сарлах чимээ гарав.
- Еэ! Ашгүй дээ, ирэх шиг боллоо гэж шивнээд хүүхдээ сэрээхгүй гэхдээ бүсгүй хөнгөн, хөнгөн гишгэлэн ирж
- Хэн бэ?
- . . . хариу алга. Гэхдээ ямар нэгэн хүн хаалганы цаана шуугитнахад бүсгүйн сэтгэлд гэнэтхэн уур ноцож
“Яг мөн. Заяагүй амьтан бас л гудраа биз. Өөдгүй новш”
- Хэн бэ? Чи
- Би байнаа . . . гээд дараагийн үгээ гүйцээж чадалгүй хана даган гулсах чимээ доошлов. Хаалга нээтэл тэр хана налан явган суужээ.
- Алив ороо ч дээ. Хүн амьтан харчихлаа.
Завсар зайгүй зогисох тэрээр босож чадсангүй. Бүсгүй суганаас нь өргөн арай гэж оруулав. Гишгэх газраа олж ядан тэмтчих түүний амнаас, амнаас ч гэж дээ хувцас хунар, үгүй ер нь бүх л юмнаас нэлэнхүйдээ архины эхүүн үнэр ханх тавина. Тогтож ядан байгаа хэр нь бас гутлаа тайлчих гэж оролдоно. Харин хаа очиж гутал нь амархан сугарсан хэдий ч хүчиндээ нөгөө тийш унах шахан гуйвлаа. Бүсгүй түүнийг унагаачихгүйг хичээвч хамаг биеэ сул хаясан согтуу “махыг” яаж ч чадахгүй даган гуйвчина. Гэхдээ арай унагачихсангүй. Архины огиудас хүргэм эхүүн үнэр эрүүл хүнд, тэр тусмаа эмэгтэй хүнд тэсэхийн аргагүй ажээ. Гэвч бүсгүй тэвчин тэвчсээр арай гэж өрөөнд нь оруулан орон дээр унагалаа. Тэвчихгүй гээд яах билээ.
“Хайран ор хөнжлийн даавуу. Өчигдөрхөн угаасан юмсан”
Бүсгүй түүнийг нааш, цааш нь өнхрүүлэн байж хувцсыг нь тайллаа. Зарим нэгийг нь шувталж хаяв. Босоо байхаасаа хэвтээ байгаа нь арай хөнгөн аж. Тэр ямар нэгэн юм амандаа бувтнана. Тэгснээ хэн хүнд ойлгогдохоор
- Би эхнэртээ хайртай шүү гэж үглэнэ.
“Хн! гэртээ ирснээ мэдээд байгаа шүү юм байх даа”
Эхнэрийн сэтгэлд ээвэр бодол зурсхийнэ. Бүсгүй хүний сэтгэлээ гэж . . .
Тэгтэл нөхөр нь гэнэтхэн өндийж, өөрийн биш нүдээр эргэн тойрноо нэг хармар болсноо эргэж уналаа. Дотуур өмд, өрөөсөн оймсноос өөр юмгүй цүрдийн хэвтэх түүний дээрээс нөмрөх юм хаяад өрөөнөөс гарлаа. Эхнэрийн санаа түр ч атугай амрсхийв.
“Тэр шөнийн гурван цагт гэртээ ирлээ. Амьд мэнд, бүрэн бүтэн иржээ”
Хэдийгээр ингэж бодож тайвшрах аядавч бүсгүйн хоёр аньсаганаас халуун бүлээн нулимс өөрийн эрхгүй гарч, юу юугүй хацар даган урсав. Энэ мэдээж хайрын нулимс биш байх.
“Би хэдий болтол ингэж амьдрах юм бэ? Энэ бүгдээс ой гутаж, үзэн ядаж байна. Намайг яалаа гэж ингэж тамлаж байдаг юм бэ? Даанч дээ. Би юуг буруу хийсэн юм бэ? Хоол ундыг чинь хийж, хувцас хунарыг чинь угааж, үр хүүхдээ өсгөхөөс илүү надаар яалгах гээд байгаа юм бэ? Би үүнээс илүү байж чадахгүй. Би тэсэхгүй нь”
Бүсгүй улам бүр цурхиран уйллаа. Гэхдээ чимээгүй уйллаа. Тэгэхгүй бол хүүхдүүдээ сэрээчихэж мэднэ. Хүний бүсгүй үрийг нулимстай нь хутгаж орхидог хатуу атлаа хүйтэн хорвоог яалтай.
Нилээд уйлсны эцэст түр зуур сэгхийж, нөхрийнхөө хувцсыг угаахаар угаалгын өрөөнд оров. Энд тэнд унаж тусан явсан бололтой өмд нь гэж авах юмгүй шороо тоос, цамц нь өлөн хир суужээ. Эхүүн үнэр шингэсэн тэдгээр хувцасыг баннанд хийж, угаалгын нунтаг цацаад дээрээс нь халуун бүлээн ус гоожуулав. Ус аажим аажмаар тунаран хатуу ширүүн жинсэн өмдийг захаас нь норгож эхлэв. Норсон хэсэг нь уяран нугарна. Удалгүй угаалгын нунтаг урвалд орж, дээрээс гоожих усанд цохигдон мянга түмэн хөөсөн бөмбөлөг болон үржинэ. Бүсгүй энэ бүгдийг харж гөлрөн зогсох авч ухаан санаа нь хаа нэг тийш нисэн оджээ. Тэр гэр орныхоо ажлыг үнэнхүү сэтгэл гарган хийдэг. Үүндээ ч дуртай. Түүнд эр нөхөр нь эрүүл саруул, үр хүүхэд нь аз жаргалтай байвал л болоо. Өөр юм түүнд хэрэггүй. Ямар ч ажлыг сайхан бодол хөврүүлэн хийх хичнээн жаргалтай. Гэвч энэ удаа бүсгүй тийм байж чадсангүй.
“Өөдгүй муу шаар. Ингэж ухаангүй ууж идэж явахдаа хэнтэйгээ юугаа ярьж, юугаа ч хийж, хэнийхээ өвөрт хэвтэж байсан ч юм билээ. Гэтэл би энэ балиар хувцасыг нь угаах гээд л сууж байдаг. Ёстой утга алга”
Бодол дагаад тэр үү түүний хаанаас ч юм гомдол харууслын хар зураа дотор давчдуулан огшиход, барьж байсан савангаа ус руу пүлл хийтэл чулуудаад, хөөстэй гараараа нүүрээ даран уйллаа. Плитан ханан дээр ойсон савангийн хөөс зунгааралдан урсана. Бүсгүй, уйлахаас цаашгүй арчаагаа алдан суугаадаа бухимдавч яаж ч чаддаггүйдээ өөрийгөө л буруутгана. Салаад явъя гэхээр хоёр хүүхдээ яахав. Салахгүй гэхээр сайхан амьдрах гэсэн гэгээхэн хүслээ яалтай. Тэлээ бодлын угт тэлчилж ядна. Амьдрал гэдэг заримдаа бүсгүй хүний хэрээс хэтэрсэн сэтгэлийн их тэвчээрийн сүүлийн оньсон дээр тогтож байдаг юм чинээ бүсгүй яахин санах билээ дээ. Өөрийнхөө шанлалаа хүүхдүүддээ мэдэгдэхгүй гэхдээ усныхаа цоргыг улам ихээр нээв. Тэр одоо түгших юмгүй “жаргалтай” уйлж сууна.
“Үгүй ээ, үгүй. Би ингэж амьдарч чадахгүй. Энэ хүнийг хэзээ ч юм нэг өдөр уухаа больчих болов уу гэж. Үгүй ядахдаа тааруулаад уучихдаг болох болов уу гэж. Энэ амьдралыг эхлүүлсэн тэр гэгээлэг өдрүүд хэзээ нэгэн цагт эргэж ирэх болов уу гэж хүлээсээр цөхрөнгөө барлаа. Итгэл найдвар минь үхэж дууслаа. Одоо болъё доо”
Бүсгүй, асгарах нулимсаа арчин, арчин уйлна. Гэлээ гэхдээ чангахан уйлах эрх түүнд алга. Хий дэмий амаа ангалзуулан, мөрөө чичигнүүлэн бөнжигнөн сууна. Айлын эхнэрийн буурь зааж, энэхэн биенд заяасан амьдралаа өөртөө л хамаатай хэмээн бодохдоо эцэг эхдээ ч хэлдэггүй. Хий дэмий л энэлж шаналсан энэхэн үедээ аль тэртээд үлдэж хоцорсон охин зөнгөөрөө сэтгэлийнхээ гүнд “Ээжээ, ааваа! Хүний жаргал гэдэг чинь хаана байдаг юм бэ?” гэж гомдол цөхрөлийн нулимстайгаа хамт хахаж цацан залгилж суух. Аргагүй дээ, ээж аавын энхэр охин байсан цаг түүнд байсан л юм чинь.
“Би чамайг анх удаа уучихаад согтуу ирэхдээ энд тэнд гишгэлэн гуйвлахад чинь эгдүү хүрч, инээж угтсансан. Амьхандаа нөхрөө эр хүний дайнд хүрлээ гэж эндүүрч байсан нь тэр байх. Бараг хайрлаж байсан. Нялхаараа байж дээ. Ингээд хар усанд толгойгоо мэдүүлчих юм гэж тэр үед яахин мэдэх билээ. Одоо болъё доо хань минь”
- За, за. Намайг ингэж суулаа гээд хүн ямар мэдэх биш гэж амандаа шивнээд нулимсаа шудраад, усны цоргыг хаалаа. Уйлахаа больсон тул усны чимээ одоо хэрэггүй. Тэгтэл ямар нэгэн чимээ нөхрийн байгаа өрөөнд гарав. Яаран сандран ортол өөдөөс нь архины, бөөлжисний нясуун үнэр хамар цоргин хоолой хорсгоно. Тэр эгээтэй л огисонгүй. Нөхөр бөөлжжээ. Нөгөө угаасан даавуу, цэвэрлэсэн шалан дээгүүр тэр гэхийн тэмдэггүй шар ногоон бас эрээн. Бүсгүй сэхээрч ядан байтал нөхөр нь дахин хоолойгоо татаж эхлэв. Сандран гүйж угаасаа бэлэн байдаг түмпэнг авчран эрүүн доогуур нь шургуулж амжлаа. Нилээд том амсартай нимгэн ногоон түмпэнг зориуд худалдаж авсан юм. Харин түрүүн орных нь урд тавихаа мартчихаж. Нөхөр нь нэг их огих авч хамар амнаас нь нус, шүлс нь мэдэгдэхгүй нунжирч цэхэртсэн юм санжралдан унжихаас хэтэрсэнгүй. Бодвол түрүүн хамаг юмаа гаргаж “гийгүүлсэн” бололтой. Бүсгүй нэг гараараа духнаас нь түшиж, нөгөө гараараа дал нуруун дээр нь зөөлөн, зөөлөн дарав. Нөхөр нь ходоодныхоо гүнээс хий огиулан, хоолойгоо хоржигнуулан дуутай гэгч нь хэхэрнэ. Үнэр танар гэж ойртохын арга алга. Энэ амьдрал түүнд хэзээ ямагт түмпэн бэлэн байлгаж, түүндээ нөхрөө хэрхэн яаж бөөлжүүлэхийг хүртэл сургажээ. Мэдээж тэр цэвэрлэж чадна. Магадгүй маргааш нь бантан багсрахыг хүртэл сургаа биз.
“Даанч яав даа. Энэ миний хайрлан дурлаж, хамаг байдгаа зориулж байсан тэр залуу мөн гэж үү. Ийм балиар амьтан намайг эвийлэн тэвэрсэн гэхэд . . . За, за юу ч гэхэв дээ”
Бүсгүй өрөөнөөс бушуухан гарлаа. Гарахаас ч өөр яахав. Хэсэг байзнаад буцаж орон бөөлжсийг цэвэрлэж эхлэв.
“Ерөөсөө л явъя. Би амьдрах гэж, жаргах гэж, хайрлах гэж, дурлах гэж энэ орчлонд инээд байдгийг мэдрэх гэж чамтай амьдарсан. Түүнээс биш шаналах гэж, уйлах гэж, шөнийн хугаст бөөлжис арилгах гэж, өөрийгөө мартах гэж чамтай ханилаагүй. Хурдхан шиг энэ балиар юмыг арчсан болчихоод сэрэхээс чинь өмнө арилах минь”
Тэр шал арсан алчуурыг мушгихад хурууных нь завсраар шүлтэнд дутуу идэгдсэн мэт тосорхог бөөлжис бие арзагнуулан шүүрнэ. Бүсгүй яаравчилна. Хурдхан шиг цэвэрлэсэн болчихоод өөрийнхөө болон хоёр хүүхдийнхээ хэдэн хувцасыг бөндийлгөсөөр байтал нэг л мэдэхнээ үүр манхайтал цайлаа. Үүнийг сая анзаарсан бүсгүйн эрч өөрийн эрхгүй саарч жаахан суув. Бага хүү нь одоо цэцэрлэгтээ явах ёстой. Хүү нь цэцэрлэгтээ дуртай. Тэндээ олон найзтай. Өдөржингөө инээж хөхөрдөг. Тийм ээ, хүүгээ цэцэрлэгт өгсөн нь дээр. Яагаад гэвэл хүү минь тэндээ аз жаргалтай. Хүүгийн минь жаргалаас өөр надад юу хэрэгтэй билээ.
“За яахав. Хүүгээ цэцэрлэгт хүргэчихээд явъя. Одоо хүүдээ кашийг нь чанахгүй бол болохгүй. Хүү маань дуртай шүү дээ. Хоёр хацраа халтартуулаад л иддэг юм. Муухай амьтан шүү миний хүү”
Бүсгүй ус буцалгаж, каш чаначихаад, хүүгээ босголоо. Нойроо харамлах хүү нь эхээсээ салахгүй зууралдана. Арайхийж нүүрийг нь угаатал нойр нь сэргэлээ. Ангийнхаа хүүхдийн тухай, кашны тухай, зүүдний тухай, модны тухай, ээжийгээ өөртөө хайртай хэвээрээ байгаа тухай хүү нь цайгаа ууж байх даа, хувцасаа өмсөж байхдаа, ээжтэйгээ цэцэрлэгтээ явж байхдаа, ангийхаа хэн нэгэнтэй уулзатлаа тасралтгүй ярилаа. Харин яг ангидаа орохоосоо өмнө хүү нь
- Аав ирсэн үү? гэж бүр өөдөөс нь тогтож харж байгаад яг том хүн шиг асуулаа.
- Ирсээн хүү минь. Аав нь ирсэн. Хүү нь нэг хөөрхөн инээчихээд гүйгээд орчихов. Хүүгээ өгчихөөд бүсгүй сая нөгөө гомдлоо саналаа.
“Одоо ороод л явна. Би ингэж үйлээ үзэн үзэн байж чадахгүй . . .”
Нэг л бишээ. Түрүүчийнх шиг болохгүй л байна даа. Тийм хүчтэй гомдохгүй байгаа юм болов уу.
“Тэгсэн ч гэсэн явна даа. Хувцасаа боогоод тавьчихсан юм чинь. Муу ногоон толгой одоо ороход унтаж л байх биз”
Хаалга онгойлгох чимээнээр том хүү нь босож ирэв.
- Миний хүү унтахгүй яагаа вэ? Жаахан эрт байгаа юм биш үү?
- Ээж! Би танд хэлээ биз дээ. Өнөөдөр манай анги хичээл орохоос өмнө музей үзнэ гэж. Та харин өмд индүүдэж өгөөрэй.
- Өө! тийм л дээ. Ээж нь одоохон индүүдээд өгье. Явахаасаа өмнө миний хүү юу идэх юм? ээж нь өндөг талх шараад өгөх үү?
- Аанхаан, дуртай шүү.
“Өмд нь хаа байгаа билээ. Өө!тийм түрүүн боочихсон. Задлахаас”
Хүү нь шарсан талхыг амтархан иднэ. Тэгэхдээ мөн л ангийнхаа тухай, найзынхаа тухай, багшийнхаа тухай, хэн нэг охины тухай, хэзээ ч юм бэ өөрийг нь хараад инээсэн тухай зай завсаргүй ярина. Ярьж байгаагаасаа бага зэрэг ичмэглэх хүүгээ ээж нь өхөөрдөн өхөөрдөн харна.
“Миний хүү ядаж байхад аавыгаа яасан ч их дуурайсан юм дээ”
Тэр уртаа гэгч нь санаа алдана. Хүү нь нэг өндөгөө идсэнгүй.
- Миний хүү гүйцээгээд идчихгүй яагаав дээ
- Аавд өгчихөөрэй гээд бослоо.
- Үгүй чи аавыгаа ирснийг яаж мэдээв?
- Шөнө би сонссон юмаа гээд гараад явчихав. Бүсгүйн тархин дундуур татах шиг болов.
“Би яаж явах юм бэ? Хоёр хүүгээ яаж өнчрүүлэх юм бэ? Хүүхдүүд маань аавдаа ямар их хайртай юм бэ дээ. Аргагүй дээ аав нь юм чинь. Даанч энэ нэг юм нь ойлгохгүй л дээ. Одоо ингэсгээд сэрнэ. Орчлонд хамгийн адгийн шаар гэдгээ ухаарна. Уйчлалт гуйна. Дахиж уухгүй гэдгээ дахин, дахин амлана. Бөөлжиснийхөө түмпэнг өөрөө цэвэрлэнэ. Бөнжигнөж, миний энд тэнд гарч гүйнэ. Яаж ийж байгаад надаас урин дулаан үг горилно. Би чамайг мэдэхийн дээдээр мэдэж байнаа. Энэ бүгдийг бид тоть шиг давтсаар олон жил өнгөрч дээ”
Чив чимээгүй өрөөнд бүсгүй хэсэг суулаа. Түүнд шөнийн гомдол ч алга, нулимс ч алга. Тэр зүгээр л гөлийж орхиж. Тэгээд гэнэтхэн босоод хүүхдүүдийнхээ орыг хураав. Тэвэрч ундтаг бамбарууш нь газар уначихаж. Яагаад ч юм авч хэсэг үнэрлэснээ орон дээр нь буцааж тавилаа. Тэд эзнээ хүлээж дуулгавартай үлдэв. Түүнийг харж зогссон бүсгүй
- Тиймээ! миний хүүхдүүд орой, өнөөдөр тохиолдсон болгоноо нэгд нэгэнгүй шулганалдсаар гэртээ ирнэ. Эжийдээ ирнэ. Бас “аавдаа” ирнэ. Энэ амьдралд тэдний минь буруу гэж юу байхав гэж амандаа шивнээд нэг их урт санаа алдаж
- Би юу? гэж өөрийнхөө бодлоос өөрийгөө асуугаад
“Би яахав дээ . . . Хүн өөрийнхөө хувь заяаг өөрөө л сонгох юм даа. Би өөрөө сайн сайхан явах гэлээ гэж хоёр хүүгийнхээ хувь заяаг эргүүлээд яахав дээ”
Түүний нойргүй хоносон ядранги нүднээс нь гомдлын ч биш, цөхрөлийнх ч биш, баярынх бол бүр ч биш тийм нэг сул нулимс гарч хацрыг нь даган урслаа.
Одоо түүнийг хөндлөнгөөс нь харвал “Аав ээжийн энхрийхэн, охин үр шүү дээ, уг нь” гэж бодогдохоор байлаа.

2009.12.13

Бүрэн эхээрээ...

Эргэлт (Өгүүллэг)

24 Сэтгэгдэлүүд:

Зай завсаргүй ханиалгасандаа Долдын цээж хөндүүрлэж, ар дагзаар нь хатгуулна. “Ханиаданд дарлуулна гэдэг нь энэ юм байхдаа. Би ч ханиад хүрдэггүй биш л дээ. Үе үехэн хүрээд л, эмнээд л явдаг байснаас ингэтлээ их халуурч бүлээрч бүр нэг өвчин маягтай болж байснаа үл санана. Бодвол залуу байсан юм байхаа даа. Эрийг нас, уулыг цас дарнаа гэж хэн хэлсэн юм бол доо. Энэ л үнэн болж таарах нь” гэсэн шүү юм бодон цонх руугаа гэлдэрч очлоо. Иймхэн юманд учиргүй шаналж хэвтээдээ Долд бас ч гэж санаа зовж буй бололтой юмаа.
Урд шөнө Богд хан уул, Цэцээ гүний оройгоор цас цавцайн унажээ. Зүүнээс мандсан өвлийн эхэн сарын нимгэн шар нарны зөөлөн илч зүгээр ч үгүй хяр хэцийн нимгэн сармай цасыг язайлган ил гаргасан нь дээлийн сэмэрсэн эмжээр гэлтэй. Аргагүй хүйтний ам наашилсан болохоор үүнээс цааш хайлуулж дөнгөхгүйгээ илтгэн гөлийн шарлана.
“Ай даа, намрын налгар өдрүүд хүссэн хүсээгүй цаашилж яваа нь энэ бие дээ” хэмээн бодож зогстол хаалганы хонх юу болов гэмээр огцомхон дуугарав. Бодол болон зогссондоо цочмор аядсан ч байж болох. “Үгүй өдийд хэн манайхаар ирдэг билээ” гэж цаг яагаа ч үгүйд гайхсаар хаалгаа тайлтал Долдын аав зогсож байв.
- Хүүе! Аав. Энэ өглөөгүүр яаж яваа юм бэ? За ор ор гэж Долд санаанд оромгүй юм гэнэт харсан мэт үргэлжлүүлтэл аав нь барьж явсан цагаан тортойгоо хаалганы хажууд тавьж, амьсгаадан байж хоёр гутлаа өөрөөсөө салган өшиглөөд том өрөө рүү орлоо. Нилээд том биетэйгээс гадна хөгшрөөд бие нь хүндэрсэн түүнд гутал хувцаснаасаа салах нь төвөгтэй байгаа бололтой. “Одоо яахав дээ орчин цагийн айл болгон л ингэдэгээс хойш. Түүнээс биш муу хөгшин эцгийгээ орж ирүүт нь гутал хувцастай нь ноцолдуулах ямар олиг байхав” гэж Долд бодож зогслоо. Аавдаа аяга цай барьсaны дараагаар эцэг нь сая нэг ам нээж
- За, миний хүүхдүүд сайн уу даа? Ханиад хүрлээ гэсэн гайгүй юү?
“Нээрээ, би чинь ойрд аавынхаар ороогүй юм байх чив”
- Гайүй дээ.
- Гайгүй ч гэж дээ наад царай зүс чинь . . .
“Намайг жаахан анхиатайхан байгаа ч дээ гэж байгаа бололтой”
- Аан, жаахан ханиад хүрээд
“Өдий дөч хүрчихээд ханиад томуу яриад гэртээ үлбийж суух ч гэж дээ”
Аав нь цайгаа оочилж сууснаа нэг юм санав бололтой аягатайгаа орхин босож цагаан торноосоо жижигхэн гялгар ууттай юм гаргаж Долдод өгөөд
- Энэ жаахан аарц. Буцалгаж уувал ханиадад сайн байдаг гэдэг
- Өө, яахнав дээ гэсэн хэдий ч авлаа.
“Би ингэхэд ганц цайны сүү бариад очлуу”
- Өнөө хоёр маань гайгүй биз? гэж түрүүнээс хойш үзэгдэхгүй байгаа Долдын хоёр хүүхдийг асуув.
“Манай хоёр хүүхэд гэж өвөөдөө ирээд үнсүүлчихгүй юм даа”
- Бага нь бас цор цор гээд л байгаа.
“Өрөөнөөсөө ч цухуйхгүй юм золигнууд. Одооны хүүхдүүдээ гэж . . .”
Долдын дараагийн ээлжийн ханиалга зогсолтгүйгээр үргэлжлэхэд тэрээр өөрийн эрхгүй буруу харж хэсэг бөгшүүлэв. Эцгийнхээ дэргэд сүржигнэж баашлахгүйг хичээсэн ч тархи нь ангалзан цээж хөндүүрлэнэ. Түүнийг эргэн харахад эцэг нь өрөвдсөн, хайрласан эсвэл бүр “Яана даа энэ одоо” гэсэн чамласан алин болох нь мэдэгдэхгүй харцаар харж суулаа. Долд ч юм дуугарсангүй.
“Энэ өвгөн болсон хүн зүв зүгээр байхад би гэж нэг амьтан ингэж ч арчаагаа алдаж суух ч гэж дээ. Өнөө цагийн бид ч дээ адуу малын битгий хэл хонь хурганы бэлчээр гүйцэхгүй бээрээд үхчих амьтад юм байхаа даа”
Аав нь халуун цайг чимээгүйхэн оочилж дуусаад юу ч юм хайж энгэр заам, халаас юугаа тэмтэрснээ гэнэтхэн юм санав бололтой
- За за, аав нь ингээд хөдлөхгүй бол горьгүй нь. Ингээд суугаад байвал өдрийг барна гэсэн үг гээд нилээд яаран босож хоёр маажиг гутлаа эв хавгүйхэн углаад гарлаа. Долд араас нь
- Би хэд хоногоос очноо гэж хэлж амжив.
“Юунд ингэтлээ яараа юм болоо”
Яагаад ч юм тэрээр цонх руугаа очив. Бодвол эцгийгээ хармаар санагдсан байх. Нөгөө яаран сандран гарсан аав нь тамхиа асаагаад, гүн гэгч нь уушиглан цэнхэр утааг амнаас гарах цагаан ууртай сүлэлдүүлэн тэнгэр өөд үлээсэн шиг орцны өмнө тайван нь аргагүй зогсоно. Өрөөсөн гутлынхаа цахилгааныг ч татаж төвдөөгүйг бодоход тамхиндаа л тэгтлээ их яарсан бололтой. Гэрт тамхиа татаж болохгүй. Энэ бол орчин цагийн бас нэг дүрэм. Эцэг нь хүүгийнхээ гэрт тамхи татаж болохгүй. Нэгэн бодлын хэцүү ч юм шиг.
“Муу аав маань насаараа л тамхи татсан хүн дээ”
Тайван уужуу суулгаад тамхийг нь ч татуулсангүйдээ Долд битүүхэн харамсан зогсоно.
Түүнд аав нь нэг л өвгөн харагдана. Аав гэхээр л хэзээ ч өтөлж хөгшрөхгүй мэт, хэзээ ч үгүй болохгүй мэт, үгүй нэг л уул аятай байж л байх юм шиг санагддагсан. Санагддаг гэхээсээ илүү энэ талаар ер нь хүн тэр болгон бодоод байдаг билүү. Үгүй шүү дээ.
Толгойтой үс нь був буурал болчихож. Буурал болжээ гэж харж л байсан болохоос ингэтлээ бүр цав цагаан болсныг нь анзаараагүй юм байна. Цагаан үс ийм өрөвдөм харагддагийг Долд урьд нь анзаарч байсангүй. Ер нь түүнд анзаарч байгаагүй юм их ажээ. Нуруу нь нилээн бөхийчихөж. Бүр мэдэгдэхүйц шүү. Бага байхад аав нь их л том том алхлан явдагсан. Харин одоо ойр ойрхон гишгэлэх болжээ. Өлмийгөө дугуйруулж ирээд дотогшоо гишгэдэг нь л яг хэвээрээ. Улам ч нэмэгдээ юү гэмээр. Долд бас яг ингэж аавыгаа дуурайсан явдалтай хүүхэд байж билээ. Үүнээсээ ичиж, мөн их хичээсний хүчинд тэгшхэн гишгэдэг болж байсан юмдаг. Засардаг л юм билээ.
Цагтаа гүн ногоон гадартай байсан “Дарханы” хэмээн нэрийддэг нэхий дотортой орос маягийн дээл нь одоо гандаад, нэхий дотрынх нь зүйдэл гадна өнгөндөө гувруутан цайрах нь улам бүр хуучныг санагдуулна.
“Энэ урдах Богд уул миний муу аав хоёр юутай ижилхэн харагдана вэ” гэж бодох зуур Долдын сэтгэлд нэгэн хөнгөн гуниг хүүгэчихэв.
“Аав маань хүүхдүүдээ эргэчихээд сэтгэл тэнүүн яваа нь энэ юм шүү дээ. Эцэг хүн гэдэг нэг их олон юм яриад байхгүй хэрнээ ямар их ухаарал дагуулдаг юм дээ. Ямар ч байсан ороод гарах төдийхөнд л миний өдий хүртэл бодож яваагүйг бодуулж, анзаарч яваагүйг анзааруулах юм”
Өрөөсөн гартаа цагаан тор санжуулан атгасан, өрсөөсөн гутлынхаа цахилгааныг татаагүй хэрнээ ажиг ч үгүй тамхиа татан алхалж яваа тэр өвгөнөөс Долд нүдээ салгаж чадахгүй л байлаа. Түүнд эцэг нь бүх л насаараа туулсан амьдралаа ухаарал болгон нуруугаа бөгтийлгөн байж араасаа чирч яваа мэт санагдана.
Өглөөний жаварлаг салхи өвгөний буурал санчигаар олон жил оролдож байсан тэр л янзаараа сэрвэгнүүлэвч өвгөн “энэ ингэж л байдаг юм” гэсэн аятай үл анзааран харин ч уушигнаасаа гарах тамхины хөх утааг хоёр шанаагаараа савсуулсаар байшингийн булан тойрлоо. Аавынхаа тойрсон тэр буланг Долд, аав нь буцаад гараад ирэх юм шиг, адаглаад тэндээс хэсэгхэн цэнхэр утаа пургих юм шиг нилээн удаан харж зогсохдоо
“Нэг л өдөр аав минь яг ингээд хэнэггүйхэн алхсаар амьдралын буланг тойрчих вий дээ” гэсэн бодол харвав.
Төд удалгүй нөгөө булангаас нэгэн годгоносон жаахан охин савтай сүү барьсаар гарч ирээд, хаашаа ч юм гүйж одлоо . . .

2009.11.20

Бүрэн эхээрээ...

Блогоор аялсан түүх – 14

6 Сэтгэгдэлүүд:

За, энэ удаа нэгэн блогтой танилцсанаа бичихээр шийдэв ээ. Шинэхэн блог болов уу гэж бодогдохоор энэ блогны эзний бичсэнээр бол банжиг болон го го дээр блогтой байсан гэсэн. Харин би тэдгээр блогтой нь таарч байсангүй. Харин блогспот дээр байгаа энэ блогтой нь таарав. Түүний бичсэн “Эгч бидэн хоёр” хэмээх өгүүллэгт хүний сэтгэлийн нарийн нандин чанар эгэлийн эгэл жирийн харьцаанд ямар үл анзаарагдам байдлаар оршиж байдгийг мэдэрч болохоор бичжээ. Өдөр бүхэн хар бараанаар дүрслэгдэх болсон өнөө цагийн бидэнд маш их хэрэгтэй юм даа гэж санагдсан шүү. Хайр гэж юу байдаг юм бэ? гэдгийг эндээс мэдэрч болохоор. “Хайр” гэдэг энэ мөнхийн сэдэв хэзээ ч хуучирдаггүй, улиг болдоггүй шүү дээ. Яагаад гэвэл хүмүүн бидний сэтгэл хайран дээр л оршдогийг эндээс мэдэрч болно. Хэдийгээр тэр дүү эгчийгээ гомдоогоод байгаа юм шиг боловч тэр хүү эгчийхээ уйлахыг мэдрээд байгаа юм . . .
“Хачирхалтай түүх”- ийг бичсэн сонирхол татам хэв маягийг анзаарахгүй өнгөрч боломгүй. Уншигчаа ямар нэгэн байдлаар байнга бодолд автуулж, эрэл хайгуулд “хатааж” байгаа нь бас л нэг сонин хэлбэр бололтой.
“Бодохгүй бичвэл нэг иймэрхүү хариугүй юм болхым даа хөөрхий” гэж өөрөө сэтгэгдэлдээ үлдээсэн байна лээ. Гэхдээ санамсаргүй бичсэн юм амжилтанд хүрэхийг алийг тэр гэхэв дээ дүү минь. Хамгийн гол нь өөрийнхөө сэтгэлд байгааг л ямар нэгэн байдлаар буулгаж бусадтай хуваалцана гэдэг чинь үнэхээр чухал шүү. Хүн ямар ч байж болно. Гэхдээ хүн сэтгэлээр бүтээж, туурвиж, хайрлаж дурлаж, сэтгэлээр харьцаж, сэтгэлээр амьдарч байдаг юм шүү дээ.Өөрөөр хэлвэл хүн гэдэг сэтгэлийн амьтан юм л даа. Одоохондоо өөрийнхөө доторхыг бусадтай хуваалцаж байгаа юм шиг боловч яваандаа бусдыг сэтгэл, итгэлээр тэтгэгч, уриалагч магадгүй энэ цаг үеийн хүн болохыг үгүйсгэхгүй юм даа гэж энэ блогийн эзэнд хэлмээр санагдсан. Бас өөрийгөө гололгүйгээр улам ихийг бичиж бусдад толилуулж байгаарай гэж хүсмээр байна даа. Бусад хүмүүс юу гэж хэлэх нь яахав. Гагцхүү өөрийнхөө дотроо бургилаад байгаа бүхнээ гадагш нь цацаад байгаарай. . .



Бүрэн эхээрээ...

Тасалгааны цэцэг (Өгүүллэг)

15 Сэтгэгдэлүүд:


Борооны дуслууд бөглүүхэн дуугаар цонх товших чимээнээр тамираа алдсандаа иш нь гулдайж том гэгчийн дэлбээгээ духайлган цонх түшсэн тасалгааны цэцэг сая нэг ухаан орох мэт сүүмийх авч өөрийн биеийг эгцэлж үл чадна. Ус ундаа нь холдсоноос тэр ядарч туйлдахын эцэст хүрчээ.
Хоорондоо өрсөлдөх мэт уралдан буух борооны бүлээн дуслууд цонхны шил даган намиран урсана. Нартай бороо болоод тэр үү наалинхай гэж жигтэйхэн. Цонхны харалдаах цэцгийн мандлын хэдэн цэцэгс намираа борооны зөөлхөн шиврээнд нэвширтэл норсон хэрнээ цаанаа нэг таатай. Тэдний үндэслэсэн хар хүрэн хөрс сүүлийн хэд хоногийн турш шатаах шахам шарсан наранд ангасан ангаа нь тайлагдаж, тэр ч байтугай тэрүүхэн тэндээ шалбааглах аятай. Бороон завсраар үес үесхэн сэгэлзэх сэвэлзүүр салхинд наашаа нэг, цаашаа нэг үелзэн найгацгааж биеийн чилээг үргээнэ. Олуулаа байх сайхаан.
Өнөөдөр л бүх юм эхэлж байгаа мэт тэдний аяг нь өчигдөрийг хүртэл шарсан их нарыг өчигдөртэй нь хамт мартсан бололтой. Байгалийн араншин гэж энэ юм даа. Үхсэн ч, сэхсэн ч байгальтайгаа л дуусах тэдгээр цэцэгс одоо өнгө өнгийн дэлбээгээ дэлгэн үзэх нүдийг баясгах нь үнэхээрийн жаргалтай.
Харин цонхны тавцан дээр өнөөх ганц тасалгааны цэцэг шавар вааранд шалчийж хорчийн өнгө зүсээ алдан хэрвээ дуутайсан бол гийнан гиншиж байна уу гэлтэй сулбайн унжина. Нэгэн цагт эзнийхээ арчилгаанд эрэмшин энэ муу ваарандаа багтаж ядатлаа, ээ дээ мөн ч сагсайтал ургасансан. Сайхан цаг байж дээ тэр үе. Салхивчаар сэвэлзэх өглөөний цэнгэг агаарт навчны үзүүрийг сэгэлзүүлсэн шиг ээ, цаг цагт услах тогтмол усалгаанд цадаж, цамаархаж, цаашилхаараа бүр цанхаалж. Цагиргалсан их үндсээрээ цадахаа мэдэхгүй ховдоглож, цагаан цагаан дэлбээгээр цээжээ дэлдэж, цалгиж явсан даа хөөрхий. Тэгж байхдаа тэртээд харагдах мандлын хэдэн цэцэгсийн бие биенээ түшин бээцийлдэн байхыг хараад тэнгэрээс хур царайчилсан тэдний хувь тавиланг хөөрхийлөн тохуурхаж, тогтмол цагаар тордуулсан өөрийнхөө заяанд омгорхож суусансан. Хэдийгээр бид бие биендээ нөлөөлөхгүй ч гэсэн хэрэггүй л байж дээ бусдыг шоолж суудаг маань. Тэдэнд тохиолдсон зовлон надад ирж болноо гэдгийг яагаад би ингэж угтаан тултал хатаж хорчийн байж ойлговоо. Ойлгох ч яахав нэг хэрэг. Оройтсон байвал яанав.
“Юм юмны хувь заяа гэдэг юутай гачлантай. Одоо яая гэхэв дээ зайлуул, очиж очиж мандлын цэцэг болдог та нар ха ха” гэж ирээд л үгүй ээ мөн их басамжилсансан. Өсөхөд жаргаасан жаргал үүрдийнх хэмээн эндүүрсэн би үйлийн үр гэдэг эргэж ирдэгийг тэр үед мэдээгүй. Хажууд минь савтай ус байлаа ч хатаж ангахын зовлонд нэрвэгдэж, хатуухан хорвоогийн зовлонд харин ч нэг лавхан унаж дээ би. Ороолдож хэрэлдсэн хэдэн үндэс маань одоо ч гэсэн учраа олохгүй хий дэмий л бие биенийгээ хэмлэцгээж байх шиг. Салаалж ургасан мөчирс минь салбайж унжаад, гашуудлын аяз енгэнүүлэн ганц нэгээрээ тасран унаж буй дэлбээгээ харах юм чинээ санаж явсангүй. Гадаа байгаа тэдгээр цэцэгс ганц юмаараа надаас илүү гэдгийг гайгүй сайн ойлгох шиг. Тэр нь тэмцэх чадвар юм байхаа даа. Орчлонгийн эрээн барааныг өөрсдөө л давж гардаг тэр л чанараараа тэд надаас давуу байж. Тэрийг нь мэдэхгүй би мөн ч их тэнэглэсэн дээ. Хэн нэгнээс дэм харж амьдарна гэдэг хэзээ нэгэн цагт дуусахын дохио бололтой.




Бүрэн эхээрээ...

Флаш (flush) (Өгүүллэг)

25 Сэтгэгдэлүүд:


Зандаа ирсэн хоёр модныхоо буланг бараг өөрөөсөө нуух шахам сөхөж харлаа. Түүний эхний мод цэцгийн тав байв. Тааруухан л юм. Дараагийн модны буланг чадах чинээгээрээ удаан имэрлээ. Яагаад ингэдэгээ мэдэхгүй ч түүний зуршил гэмээр болж дээ. Бодвол бодлоо төвлөрүүлэх оролдлого байх. Тэнд “А” үсэг харагдав. Гэхдээ бүр цэцгийн юм гээч. Нэг их ч олигтой мод биш ч гэлээ учраа алдсан муу мод биш. Өнгө дагасан, тэгээд ч нэг нь модны том нь учраас орохгүй өнгөрөөчих гэхээр бас ч гэж хайран. Тэрээр орох уу, байх уу гэсэн эргэлзээгээ ямар нэгэн байдлаар нөгөө тоглогч нартаа мэдэгдэж болохгүй. Яагаад гэвэл ямар нэгэн хөдөлгөөн, харц, тэр ч бүү хэл хэрхэн яаж амьсгалж байгаа зэргээс нь түүнийг ямархуу модтойг анзаарчих хашир нөхдүүд хажуу талаас нь харж суугаа. Нэгийг нь сорви Пүүжээ гэх бөгөөд зүүн шанаан дээрхи гүн сорвийг харсан хэн хүн түүний хочийг зовлонгүй ойлгоно. Хахирдуу сөөнгө хоолойтой энэ эр покер хэмээх тоглоомыг саяхнаас тоглож байгаа нэгэн. Тэрээр энэ тоглож байгаа болон алдаж байгаа мөнгөө чухам хаанаас олдог нь үл мэдэгдэнэ. Гэхдээ эрүүгийн ертөнцөд түүнийг мэдэхгүй хүн бараг үгүй. Тэр их элбэг дэлбэг мөнгө чухам энэ талаасаа ч урсаж, ундарч байж мэдэх юм. За тэгээд түүний мөнгө хаанаасаа яаж гарч ирэх нь Зандаад юуны хамаа байхав. Хаа очиж мань эр хожсон ч, хожигдсон ч тоглоомын дараа нэг шил виски захиалж баяраа ч юмуу, гунигаа ч юмуу хуваалцдаг зантай.
Харин нөгөө нөхөр буюу эгц өөдөөс нь харж суугаа эрийг Зандаа мэдэхийн дээдээр мэднэ. Цоолчих шахан цоргих түүний хоёр ногоон нүдийг мартахын аргагүй. Хүүхэд юм бол муужгай гэж дуудмаар. Даана ч өдий насны эрчүүд яалаа гэж тэгж нялхамсахав. Гэхдээ л түүний нүднээс хүн байтугай бар дальдирмаар. Ногоон Нацаг хэмээх энэ хүн бол нэртэй өмгөөлөгч нарын нэг. Хэрэг задлахдаа гаршсан түүгээр өмгөөлүүлсэн сэжигтэн ял аваад байх нь мөн ч ховор доо. Тиймдээ ч тэр үү тэрээр нийгмийн дээд, доод давхаргын аль ч хэсэгт нөлөөтэй, хэрэгцээтэй хүн гэдгийг Зандаа андахгүй. Жирийн үед бол энэ хоёр нүд хонины нүд шиг номхон харагдах хэрнээ яг ингээд тоглоод ирэхээрээ даанч нэг жийрхмээр шүү. Зарим хүний ярьснаар бол шүүх хурлын үеэр буюу хэрэг өмгөөлж байх үедээ бас нэг иймэрхүү болчихоод хэр баргийн прокурор өөдөөс нь нэг их удаан хардаггүй гэсэн. Зандаагийн хувьд цагдаа шүүхээр яваад байдаггүй тул сайн мэдэхгүй. Харин покерт бол Зандаагийн ясны өрсөлдөгч. Хэдийгээр эвгүйцмээр харцтай ч түүнээс айж дальдираад байх шаардлагагүйг мэдэх ч нэг их харц тулгарах нь ховор. Чухам ямархуу мод ирээ бол гэсэн бодлын үүднээс хаа нэг харц мөргөлдөнө. Яг үнэндээ бол Зандаа өөрөө ч гэсэн тийм номхон дөлгөөн царайтай амьтан биш л дээ. Түүнийг Занхар Зандаа гэж хочлох болсон. Сүүлийн үед олдсон энэ хоч нь ерөнхийдөө түүний тоглоомдоо гаргадаг араншинг илэрхийлнэ. Зандаа хүн ажиж, тэр хүнийхээ модны баримжааг, өөрөөр хэлвэл ханд авахдаа үнэхээр аатай. (Лав өөрийгөө тэгж боддог) Тиймдээ ч тэр үү бооцоог огцом өсгөдөг. Блаф хийх буюу тааруухан модтой хэрнээ сайн модтой хүний дүр эсгэдэг. Ер нь л эрсдэлтэй алхам хийж бусдыг буулгаж авахдаа гаргуунд нэгэн. Хамгийн гол нь үргэлж блаф хийгээд байна уу гэвэл үгүй. Харин хийхдээ том бооцоон дээр голчлон тавих нь аймшигтай хэдий ч ер нь Зандаагийн талд эргэх нь олонтаа. Тоглолтын энэ арга болох өөртөө итгэлтэй энэ байдал түүнд Занхар хочийг нь авчирсан байж болох талтай. Тоглоомын ертөнцийнхөн Ногоон Нацаг, Занхар Зандаа хоёрыг тоглох гэнэ гэсэн сургаар бараг ирж сонирхон үздэг гэхэд хилсдэхгүй.
Энэ тойрогт Сорви Пүүжээгээс бооцоо эхлэх ёстой. Тэр таван ширхэг хорин мянгатын четон ширээний гол руу шидлээ.
Нэг л өдөр Ногооныг дагаж ирсэн Пүүжээ, Зандааг ирэх тоолонд сууж л байх болсон. Гэсэн хэдий ч ухаан жаахан тиймхэн үү, эсвэл бусдыг ажиж, анализ хийхдээ тааруу юу өдий болтол олигтой сурахгүй л байгаа юм. Эсвэл бүр авъяасгүй ч байж мэднэ. Гэхдээ мэдэхгүй хүний хажууд бол мэднэ л дээ. Шатраар бол нүүдлээс гадна пионер мадтайгаа л гэсэн үг. Зуун мянгаар гараагаа эхлэнэ гэдэг бол муугүй л эхлэл шүү дээ. Зандаа энэ бүгдийг тунгаан түүнийг харж сууснаа “Сая четоноо өөрөөсөө нилээд хол, бүр ширээний гол руу шидээд, хойшоо түшлэгээ налахыг бодоход сэтгэл ханамж өндөр байгаа бололтой. Тэгэхээр эхний хоёр мод нь хос байж таарах нь. Хос, хосдоо араваас дээш, аягүй бол хүн хостой байж ч мэднэ. Гэтэл миний мод цэцгийн тамга, тав гэж байдаг. Ашигтай талаас үзвэл надад хоёр хувилбар байна. Тамга эргэвэл хос тамгатай болох, эсвэл флаш буюу таван цэцэг болох. Энэ бол тийм ч амархан, мөрөөдөх төдийд эвэлдэг мод биш. Гэсэн ч бодох л хэрэгтэй. Хэрвээ эвлэхгүйгээ хүрвэл миний мод шиг хэрэггүй мод энэ дэлхийд байхгүй. Захын модонд л сөхөрнө гэсэн үг. Энэ муу өгөр Ногооны нүд рүү ийм үед л харж болохгүй юм шүү. Бооцоо тавих ээлж түүнд биш надад байгаа болохоор тэр надаас ханд авах боломжтой. Больчих гэхээр нэг л хачин. Урдаа овоолсон четоноо харахад ойролцоогоор арван найм орчим саяынх. Энэ хоёрын урд нийлээд бараг энэ орчим. Алдаж болохгүй ээ гэдгийг Зандаа чи бас санаж л байх хэрэгтэй дээ. Энэ чинь байрны мөнгөний тал шүү дээ. Ширээн дээрхи бүх четоныг авбал чи маргааш гэхэд байраа буцааж авчихаад эхнэрийгээ томилолтоос ирэхэд нь гэмгүй юм шиг сууж байнаа гэсэн үг. Тэгтэл бас нэр хичээнэ гэж нэг золиг намайг түлхээд байх юм даа. Өнөө оройны хувьд би одтой байгаа юу? гэвэл урд урдынхаас илүү байгаа. Мод ид гүйж байх үед завсар оруулна гэдэг аманд орсон шар тосыг хэлээрээ түлхэхтэй л адил. Өөрийгөө чагнавал орох л юм шиг болоод байна. Нэгэнт л удсан болохоор орохдоо томхон орох юм шүү. Цол дагаж бяр гэдэг шиг зориг дагаж мод ирэх л ёстой” гэж бодоод Зандаа бооцоог нэг дахин өсгөн, хоёр зуун мянгын четоныг бардам атлаа зугуухан тавилаа. Зандаагийн энэ жүжгийг харж суусан Ногоон Нацагийн нүдэнд үл мэдэг басамжлал тодрохыг Зандаа түүн рүү хараагүй хэр нь зөн совингоороо мэдэрч суулаа. Учир нь эхний бооцоон дээр Зандаа их бодож цаг авснаас Нацаг хар авсан байж болно. Нацаг нэг их цаг авалгүй хоёр зуун мянгыг шидлээ. Тэр өсгөсөнгүй. Орсон мөртлөө өсгөөгүйг бодоход салангид хэрнээ томхон модтой гэсэн үг. Нэг л лав түүз биз. Дагавар мод нь минийхээс том байх магадлал өндөр.
Пүүжээ ногоон хамбаар бүрсэн ширээний тавцанг дөрвөн хуруугаараа даралтат хөгжим тоглох мэт гүйлгэн товшиж байснаа Зандаа руу нэг харж эв хав муутайхан инээмсэглээд бооцоог гүйцээлээ. “Пүүжээ ингэж янз бүрийн хөдөлгөөн хийж хамаг байдгаа илчилж суудаг нь гэм биш зан. Тэр дунд зэргийн хостойгоос зайлахгүй. Том хостой бол тэр том л эхлэнэ” гэж Зандаа бодож суулаа. Бүх бооцоо жигдэрсэн тул флап буюу газрын таван модны эхний гурав нь тавигдахад цэцгийн арав, дөрвөлжингийн тамга, цэцгийн хатан гурав ээлж дараалан эргэлээ. Зандаагийн хувьд нэг бодлын мод нь гүйж байх шиг нөгөө бодлын бас л эгзэгтэй мөч байв. Цаана нь эргэх хоёр модны нэг л цэцэг байхад флаш буюу таван цэцэгтэй болно. Бас хоёр тамгатай. Өөрийнхөө бүх л чадварыг гарган бусдын модыг уншсан гэж өөртөө итгэж байгаа. Флаш болвол одоо бараг томдоо орохоор дөрвөн цэцэгтэй тул энэ өргийн хувьд нааштай байж мэднэ. Сайн тоглоомчин хэзээ ч “ганцхан хэрэгтэй мод ирчих л юм бол” гэж тоглоомондоо ханддаггүй. Ирсэн модон дээрээ л элдвийн дүр үзүүлж тоглодогийг Зандаа мэдэхгүй биш мэднэ. Гэсэн хэдий ч нэг л сонин мэдрэмж төрөөд байлаа. Нэгэнт ашигтай мод ирсэн болохоор түрүүнийх шиг том модтой хүн шиг аашилж болохгүй одоо тааруухан модтой хүний дүр эсгэж нөгөө хоёроороо том бооцоо тавиулах ёстой. Ёстой ч юу байхав дээ ерөөсөө цэцэг эргэхгүй бол хоёр тамганаас өөр юмгүй Зандаа сүйрч ч мэдэх газар. Тэгсэн хэдий ч өнөөдөр Зандаад мод гүйх нь үнэхээр бахдам байгаа тул нэг цэцэг эргэчих юм шиг санагдаад болдоггүй. Яагаад ч юм тэр өөртөө итгэлтэй байв. Энэ итгэл бас их аюултай. Флаш гэдэг маань яг цагтаа тулахаар тийм сайн хослол биш шүү дээ. Зандаагийн бооцоо тавих ээлж тул бүгд түүнийг харж байгаа. Зандаа бооцоог өсгөсөнгүй зүгээр л чек хийх буюу ширээг товшлоо. Түүнийг харсан хэн хүнд хүссэн мод нь эргээгүй азгүйтэж эхэлж буй хүний дүр харагдана. Ногоон Нацаг өөрийнхөө ээлжинд мөн чек хийлээ. “За тэр! Энэ Ногоонд бас ижил мод эргэж дээ. Түүнд түүз эсвэл ноён байгаа юм байхаа даа” гэсэн бодол нь үнэн юм шиг санагдлаа. Сорви Пүүжээ хэдэн четоноо гартаа эргүүлж, өсгөх байхаа олж ядан байснаа мөн чек гэж ширээгээ тогшлоо. “Хос арав биш боолтой байсан юм болов уу? Лав тамгагүй юм байна. Хос хатан арай биш шиг. Хэрвээ гурван хатантай болсон бол өдийд өсгөөд галзуурч баймаар, гэхдээ овоо наадах цаадахыг боддог болж байгаа юм байх даа” гэж бодож суутал дөрөв дэхь мод эргэлээ.
Тэнд гилийн тамга байв. “Гурван тамга” Энэ бол хожлын мод бас азын мод байж болно. Үгүй ч байж мэднэ. Гэхдээ Зандаа энэ модыг хүлээгээгүй. Харин одоо нэг тав эргэвэл Зандаа фүүл хаус хийж бас болохоор болж ирэв. Энэ нь Зандаагийн хүсч байснаас сайн мод болно гэсэн үг. “Өнөөдөр мод гүйгээд байгаа нь үнэн шүү” гэсэн бодол түүний тархинд цагаан зурвас татуулан чавхадна. Гэсэн хэдий ч Занхар Зандаа бооцоог өсгөсөнгүй. Тэрээр
- “Чек” гэж хэлээд ширээ тогшихдоо гараа үл ялиг чичиргэв. Тэгээд ширээн дээрхи хасаагаа айсан нүдээр харж, баримжаалж байгаа дүр эсгэв. Зандааг хэн ч харсан “Олсон хэдийгээ алдчих вий дээ” гэж болгоомжилсон хүний царайг харж болохоор байв. Гэвч Ногоон Нацаг гэдэг чонын хоол ажээ. Тэр бооцоог өсгөсөнгүй. Пүүжээ ч түүнийг дагав.
Ревер буюу тав дахь мод эргэлээ. Тэнд цэцгийн ес байлаа. Тав биш ес аж. Гэхдээ л энэ бол аз. Зандаад таван цэцэг хэрэгтэй. Гэтэл одоо түүнд зургаан цэцэг байна шүү дээ. Гэхдээ долоон цэцэг байгаад ч нэмэргүйгээ хүрвэл нэмэргүй. Гэвч түүнд бас гурван тамга бий. Тэр хожсон байх магадлал байгаа тул босон харайж хашгирмаар байгаа.
Байргүй байхын зовлонг Зандаа хүүхэд байхаасаа мэднэ. Түүний аав нэгэн үйлдвэрийн сантехникч. Зандааг байтугай түүний эгч нарыг ч төрөөгүй байхад аав нь байрны өргөдөл өгсөн гэдэг. Чухам үүнийхээ эцсийг харчих гээд л энэ үйлдвэрийн хамаг муу муухай, өтгөн шингэнтэй нь зууралдаж явдаг хөгшин байв. Зандааг төгсөхийн урд жил аав нь үйлдвэрийн осолд орж тахир дутуу болов. Энэ хэл амыг чимээгүйхэн дарах гэхдээ аавд нь үйлдвэрээс ганц өрөө байр өгсөн түүхтэй. Хэдийгээр байртай болсон нь аз мэт боловч аав
нь тахир дутуу болсон нь эз гэлтэй. Ингэж л Зандаа байрны үнэ цэнийг ойлгосон. Тийм ч учраас анх эхнэртэйгээ ханилаад юуны түрүүнд байртай болохын хүслэнд хөтлөгдөж, байдгаараа мачийж зүтгэсний хүчинд арай чүү гэж гурван өрөө байртай болсон. Авсан даруйдаа эхнэртээ хөл нь газар хүрэхгүй амьтан гүйж ирсэн бөгөөд тэгтлээ их баярлаж байснаа тэр хэзээ ч мартдаггүй. Энэ үеэ эргэн санахад одоо ч, ер нь хэзээ ч гэсэн сайхан байдаг. Энэ байранд гал голомтоо бадрааж, энэ байранд охиноо, хүүгээ, бас дахиад нэг хүүгээ угтсан. Эхнэрийнх нь хайр гэрэлтсэн жаргалтай харц, хүүхдүүдийнх нь инээд шуугиан, ер нь тэр гэхийн тэмдэггүй сайн сайхан цөм энэ байранд бий. Гэхдээ . . . гэхдээ зөвхөн Эрүү Чукаг ирсэн тэр өдөр хүртэл шүү дээ. Тэр гайт өдөр Чука хэмээх ажлынхаа нөхрийг дагаж яваагүй бол юу боллоо гэж энэ хар тамхи мэт ховсдон татах тоглоомонд ингэтлээ автах билээ дээ. Аливаа юмыг түргэн тусгаж авах түүний ер бусын чадвар нь Зандааг энэ занганд оруулсан гэхэд болно. Хэр баргийн хүн нэг хараад ойшоодоггүй энэ тоглоомыг Зандаа тэр орой дэндүү сайн ойлгосон юм байдаг. Түүнээс хойш Зандаад хор шар нь хөдөлсөн царай, хорсож харамссан нүд, хамаг байдгаа алдсан тоглоомчдын учир битүүлэг гиншээнийг чагнаж суух нь жаргал мэт болсон. Ар гэр, амьдрал ахуйгаа ерөнхийдөө хаясан гэх үү дээ. Харин одоо бол тэр хэд хоногийн өмнө байраа барьцаанд тавьчихсан суугаа. Өөрийг нь өөрөөр нь хоосруулж мэдэх энэ тоглоом ер нь ямар гээчийн ад чөтгөр юм бүү мэд гэмээр авч бас үүний цаана маш их математикийн болон магадлалын ухаан, хүний сэтгэл зүрх, шунал тачаалын эмзэг оньс хэзээ ч юм мултарч мэдэхээр сүүмэлзэж байдгаараа эзтэй. Аль азтай одтой аавын хөвгүүд үүгээр амьдралаа залгуулж явааг тэр гэхэв. Эр хүн олзонд, эрвээхэй зуланд гэсэн үг хүртэл байдаг.
“Дахиж л байраараа дэнчин тавьж тоглохгүй юм шүү” гэж Зандаа шүд зуун бодож байлаа. Энэ бодолдоо хүрэхийн тулд тэр эхлээд хожих хэрэгтэй байв. Хором мөч өнгөрч, бодол хөврөх тусам тэр хожлоо гэдэгтээ итгэлтэй болж байлаа. Үүний тулд л Зандаа гурав хоног улаан нүдлэн суугаа. Суусны хэрэг ч гарч байна даа. Чухам хаанаасаа гардаг тэсвэр тэвчээр юм бүү мэд. Гэвч биеэ барих хэрэгтэй Зандаа минь. Нэгэнт хожил ирсэн гэж үзэж байгаа болохоор одоо бооцоогоо л өсгөх хэрэгтэй. Чухам яаж вэ? Хэт их тавиад нөгөө хоёроо үргээчихэж болохгүй. Хэрвээ өсгөж чадаад ширээн дээрхи бүх мөнгийг авчихвал банкинд тавьсан байраа буцааж аваад бас ч гэж цаана нь нилээн юм үлдэхээр харагдаж байв. Түүнээс гадна Ногоон Нацагийг нугасаар нь дарах хэрэгтэй.
Нацаг бооцоог дөнгөж сая хүртэл нэмлээ. “Энэ нөхөрт тамга байгаагаас зайлахгүй. Түрүүн эргэсэн тамгыг хараад намайг л түншиж байгаа хэрэг. Өөрөөр хэлвэл надаар өсгүүлчих гэсэн санаа” гэж Зандаа бүрэн итгэлээ. Сорви Пүүжээ өөрт байсан гурван саяыгаа ширээний гол руу түлхээд “За би бүгдийг нь хийлээ. Одоо над руу харалтгүй шүү” гэх шиг босч тамхи асаах зуураа сорвитой талын нүдээрээ ширээ рүү хяламсхийсээр байв. “Түрүүний ээлжинд л ингэж хийх ёстой хүн чинь одоо өсгөж байх юм” гэж Зандаа бодсоноо “Гурван хатантайгаа нууж л байгаа юм байх даа. Энэ Пүүжээ яах вэ. Гол нь Ногооныг” хэмээн санаад Нацаг руу сэм хартал нөгөө сүрхий ногоон нүд нь дальсхийгээд доошоо харах шиг санагдав. “Еэ чааваас даа! энэ хүний харц ингэж нэг нугардаг юм байжээ” гэж бодохоор хаа нэгтэйгээс жаргалын дуун цангинах шиг. Одоо хамгийн сүүлийн бооцоо тавилт учир Зандаа жаахан шахахаар шийдэж Ногоон Нацагт
- За хө Нацагаа эр улс байна. Тоглосон шиг тоглож, тавьсан шиг тавьчих уу даа айн! миний урд бараг арван найман сая байна. Би үүнийг түлхлээ гэхэд Нацагийн ногоон нүд ухархайгаараа улайж улцайн усаар дүүрч, хамрын үзүүр нь чийгтэж ирлээ. Зандаа, “Еэ хөөрхий амь нь гарах нь шив дээ. Монголын толгой тоглогч ингэж байхад надтай ер нь тоглох хүн цаашдаа олдох болов уу. За за тэр ч яамай. Харин энэ буудал шиг юмнаас энэ их мөнгөтэй яаж шүү нэг гардаг юм билээ байз. Сорви Пүүжээ гэдэг бол эрүүгийн элемент. Гараад гурав алхалгүй надад муу юм тохиолдвол Ногоон Нацаг л лав нэг их гашуудаад байхгүй нь мэдээж” хэмээн бодоод Ногооныг ширтэж суув. Зандаа түүнээс зүрхшээсэнгүй. Тэгэх ч шаардлага алга. Нацаг халааснаасаа алчуур гаргаж одоо бүр илт бурзайх болсон хөлсөө арчингаа
- Зандаа хөгшөөн! Тэгэх хэрэг байгаа юм уу даа? Бид чинь гурав хоног нойр хоолгүй нүдлээ шүү дээ. Чи зүгээр ширээн дээрхээ аваад өнөө оройдоо завсарлавал яасан юм? Айн? Юм нэгээр дуусах биш. Дахиад . . . гээд дараагийнхаа үгийг хэлж амжаагүй байхад Зандаа
- Хээ цэс! За яршиг дөө Нацаг минь чамайг би овоо гар л гэж бодож явсан болохоос биш иймхэн юман дээр гэзэг ороох тоглоомчин гэж санасангүй дээ. Яахав чинийхээр боллоо гэхэд надад татгалзах юм алга ч чамайг новширлоо гэж хүн дуулвал дахиад чамтай тоглох хүн ер нь олдох уу гэж ирээд л өрөвдөх дүр эсгэн басамжлав. Ногоон Нацаг аргагүйн эрхэнд цүнх рүүгээ гараа явуулах гэснээ хөлсөө арчиж
- За Зандаа чи өөрөө л шийдсэн шүү. Уг нь минийхээр болсон бол . . . гэж гиншлээ. Зандаа
- Тохирсон уу? гэж чанга дуугаар асуув. Нацаг толгой дохив.
- Тэгвэл мөнгөө гаргачихдаа. Удаад яахав. Зовлонгийн түргэн жаргалын удаан гэдэг дээ гэж шавдуулав. Нацаг үргэлж авч явдаг жижигхэн дөрвөлжин хар цүнхнээсээ мөнгө гаргаж Зандаагийн хэмжээнд тавихад цаана нь бас хоёр боодол хорин мянгатын дэвсгэрт үлдэж байгаа харагдана. Ширээн дээрээс бэлэн мөнгөний нэгширмэл хуучин үнэр хамар цоргиж байв.
Зандаа хоёр модоо дээр гэгч нь далайж эцсийн удаа Нацагаас
- Бэлэн үү? хэмээн чанга гэгч нь лавлан асуух нь эгээ л ялалтын уухайг дуудах мэт. Гэтэл Нацаг түрүүчийнхээс арай өөр өнгөөр
- Бэлээн бэлэн гэх агшинд Зандаа сэрхийн анзаарсан ч гарынхаа хөдөлгөөнийг захирч чадсангүй модоо буулгахдаа нүднийх нь буланд хоёр ногоон юм гялсхийх шиг санагдаад түүн рүү харав. Түүний хоёр нүд ад зэтгэрийн ногоон өнгөөр гялтганаж байв. Зандаад флаш буюу таван цэцэг байгаа нь хэнд ч тодорхой. Нацаг яагаад ч юм модоо эргүүлэхийг яарсангүй. Пүүжээ модоо дэлгэтэл түүнд хоёр хатан байв. Зандаагийн төсөөлснөөр бол түүнд ийм л мод байх ёстой. Түүнд өөр мод байж болзошгүй авч Зандаа түүнийг зөв уншиж. Ер нь Пүүжээ бага боловч өөрчлөгдөж л байгаа юм байна.
Харин Ногоонд юу байж таарах вэ? Ногооны царайд түрүүний хөлс нь бурзайсан азгүй амьтаны төрхөөс ширхэг эс ч үлдсэнгүй. Тэрээр зугуухан гараа явуулж модоо эргүүлэх зуураа өрөмдөх шахсан хоёр нов ногоон нүдээр Зандааг цоо ширтэж байлаа. Тэр түүний царайны хувирлыг хором бүрээр харж кайф авч байсан байх. Нацагийн өмнө дээшээ харсан цэцгийн ноёны доороос цэцгийн боолын булан элдэвлэх аятай цухуйж байх нь тэр. Ногоон Нацагт стрейт флаш буюу дараалсан таван цэцэг эвлэжээ.
Зандаагийн тархи маналзан ам нь хий дэмий хэдэнтээ ангалзав. Хоёр өвдөг нь чичрэн нугларч өөрийн эрхгүй хойшоогоо сандал дээр лагхийн суулаа. Харахад л суух болохоос үнэндээ тэр унасан байв. Нүднийх нь аягаар дүүрч ирсэн нулимсан дунд мөнгөө боодол боодлоор нь цүнхэндээ эвийг нь тааруулан хийж буй Ногооны дүр булингартан харагдана. Хүмүүсийн дуу чимээ ч тэртээ алсад юм шиг бөглүүхэн сонсогдож байлаа. Тэр бүр мөсөн сүйрчээ.
Нэг сэхээ ортол Зандаагийн мөрийг билляардын газрын үйлчлэгч охин сэгсэрч байв. Тэрээр дүйнгэдүүхэн харцаар охиныг тогтож хартал
- Одоо өглөө болох гэж байна ахаа. Та зүгээр үү? гэж байв. Зандаагийн өмнө ширээн дээр үлбэгэр шар резинээр боосон нэг боодол таван мянгатын дэвсгэрт хөндөлдөн хэвтэнэ.
- Энэ юу вэ? гэж асуучихаад мэдээжийн юм асууснаа анзаарах зуур үйлчлэгч охин
- Нөгөө ах нар орхиод гарсан юмаа. Танд өгч байгаа юм гэсэн гэлээ. Хэдийгээр доромжлол мэт санагдавч Зандаа авахгүй байж чадсангүй салганан байж халаасандаа хийлээ. Зандаа өрөөний хаалгаар түшин байж гараад гурав хоногийн өмнө ирж байсан бүдэгхэн гэрэлтэй, улаан хивстэй хонгилоор гутлаа чирсээр гарлаа.
Хот эл хульхан. Тэнгэрийн хаяанаас үүрийн гэгээ цэвхэлзэж, тэртээд зэвхий цагаан саран Зандааг үл анзаарах мэт мэлтийнэ. Зандаа шиг юмнуудыг зөндөөг л хараа байлгүй дээ энэ сар. Хотын юм бүхэн сүүдэр татсан бараан дүрд хувилжээ. Арын нарийн гудамжаар хаа нэг машин гэрлээ ёлтолзуулан өнгөрч байв. Зандаа тэнтэр тунтар алхсаар буудлын урд талын цэцэрлэгийн бургасан дунд орж суулаа. Намар үүрийн жиндүүхэн салхи түүний энгэр заамаар сүвчин үлээнэ. Зандаа түүнийг мэдэрч байгаа юм даанч алга. Хаанаас ч юм гарч ирсэн золбин шар жингэр түүний урдуур гүйв. Зандаа цээжнийхээ гүнээс богшин богшин уйллаа. Түүний енгэнэх чимээнээр нохой Зандаа руу эргэж харахад хоёр нүд нь ёозгүй өнгөөр гялтганана. Нохой хамраараа нэг тургиснаа цаашаагаа сүүлээ шарвагануулан шогшив. Хүйтэн савар нь цардал зам дээгүүр сарлах нь тодхон сонсогдоно. Тэр чухам яг хаана алдаа хийснээ санах юм алга. Гэхдээ тархинд нь цагаан зурвас татсан тэр мөчөөс хойш нөгөө хоёрын тухай бодсон эсэхээ санахгүй байлаа. Уг нь бол цаг ямагт өрсөлдөгчөө бодож байх ёстой. Бүр цаг ямагт шүү. . .
Бургасан доор жаал суусан Зандаа үүр цайхын хамтаар өндийж биеийн чилээг гаргаад аавынх руугаа явлаа. Тэр нэгийг бодсон бололтой. Харин аавдаа юу хэлж итгүүлэх вэ? байз . . .


Бүрэн эхээрээ...

Ганц бүгээн адуу (Өгүүллэг)

29 Сэтгэгдэлүүд:


Гарамжав нуурын эрэг дээрх сүүлд авчирч тавьсан болов уу гэмээр тэгшилж зассан хар хадан дээр тэртээ зүүнтэйгээс нуурын мандал дээгүүр цухуйх нарыг ажин сууна. “Их ус юмаа. Үнэхээр том нуур юм” гэж тэрээр шагширан бодлорно. Үнэндээ бол нуур гээд байгаа болохоос Гарамжав шиг усгүй газрын хүнд бол далай л гэсэн үг юм даа.
Юунд ч юм сэгэлзээд үүр хаяарахын алдаад нойр нь бүрэн сэргэчихлээ. Өнөөдөр амралтын өдөр нэг сайн унтаад авах гэсэн түүний хүсэл талаар өнгөрөв. Цонхоор гийх үүрийн саарал гэгээ тэрүүхэн үедээ бүүдийх авч хором мөч өнгөрөх тутамд ялан дийлэхийн ид хав шингэж, улам бүр тамиржин туяарна.
Гарамжав хүүхэд ахуй цагтаа яг л ийм зуны өглөө мөн ч олон удаа эртлэн босож, хөхүүртэй айрагнаас хуланд хийн, хөх тосыг нь үлээсэн болж хэд залгилаад адуундаа морддогсон. Түүнийгээ санасан уу эсвэл бүгчим хоносноос болсон уу тэрээр ухасхийн босож, хөргөгчнөөс хүйтэн ус гарган хоёр завжаараа сагартал залгиллаа. Тэгснээ хувцсаа өмсөн гарч ямар ч эргэлзээгүйгээр тэргээ асаан нуурын хөвөө рүү давхиж ирсэн нь энэ. Сүүлийн үед юм л бол энд ирж үүнээс цааш явах газаргүй болсон мэт зүүн зүгийг ширтэн зогсох болчихоод байгаа юм.
Тоо тоймшгүй олон машин уралдан давхих өргөн хар зам нуурын хөвөөг эмжээрлэн эцэс төгсгөлгүй мэт алсрах бөгөөд яг энэ замаас баруун тийш олон олон өндөр барилгууд шил шилээ харан ярайсан их хот нүүгэлтэнэ. Өндөр өндөр байшингийн түг түмэн цонхнууд нуурын цаанаас мандах нарны туяаг гялтгануулан гялалзах агаад зарим нэг намхавтар байшингууд тэдний сүрэнд дарагдан, цонхнууд нь хэзээ ч нар үзэхгүйгээр сүүмийцгээнэ. Сая сая хүмүүс багтаж ядан чихцэлдэх энэ буурал хот олон зуун жилийн уртад өглөө болгоныг ингэж л угтаа болов уу гэмээр цаанаа нэг тоомсоргүйхэн бас ихэмсэгдүүхэн. Энд хөл хөдөлгөөн тасрана гэж үгүй. Үүрээ сандчуулсан шоргоолж мэт оволзох нь их хотын ердийн шинж.
Харин замын зүүн тал буюу нуурын эргийн булан тохойгоор зориуд тохижуулсан наран шарлагын газруудад ёстой ойр хавьд хот тосгон байхгүй мэт нам гүмхэн. Гэхдээ хүмүүс мэр сэрхэн ирсээр төдхөн дүүрэх болно гэдгийг Гарамжав андахгүй. Тэртээ дээгүүр цахлай шувуу гааг, гааг дуугаран эргэлдэнэ. Бодвол хоол л эргүүлж яваа болов уу гэмээр тэдгээр шувуу Гарамжавд танил бишийн адил дуугарах дуу нь хүртэл сэтгэлээс хол, аргагүй л гадаад шувуу.
Нуурын мандал дээгүүр нүд гүйлгэн тэртээ алсыг ширтэх үед нүдний хараа цуцах шиг болоход, энд ирж амьдарсан хэдэн жилд ингэж алсыг ширтээгүй мэт санагдана. Хот суурин газрын амьдрал гэдэг аргагүй л богино зайнд хурдан хөдөлж амьдардаг сонин хэмнэлтэй юм даа.
Тэгтэл нуурын өөр нэг тохойд эгнүүлэн тавьсан завины зогсоолоос нэг жижиг цагаан завь гарч, усны мандалаар хурдлан давхилаа. Бодвол өнөө өглөөний хамгийн анхны түрээслэгч бололтой. Гарамжав түүнийг ажиглан, хүссэн хүсээгүй харц дагуулан сууна. Цагаан завь араасаа хөөс сахарсан усан зам татуулан горьтоглон тойрч давхих нь эхийгээ тойрон чавхдах нялх унага мэт эрх дураараа. Аливаа юм эрх дураараа байх тусам жаргалтай харагдах ажээ. Завь яван явсаар хэтэрч болохгүй хязгаарын тэмдэг болох хөвөгч хүрээрүү хурдаа хасан аажуухан дөхснөө цаашаагаа явж болохгүйд харамсан нэг их санаа алдах мэт огцом хаазаа нэмэн буцан чавхдав. Тиймээ, тэр завь тэрнээс цааш явж болохгүй. Яг энэ агшин нь Гарамжавтай ямар нэгэн сэжмээр төстэй ч юм шиг. Гарамжав ч гэсэн энэ нуурыг гатлан тэртээ тэнгэрийн хаяанаас мандах наран зүг явах хүсэл туйлын их бий. Гэвч чадахгүй л байна. Хүсэхгүйдээ ч биш. Хүсэхийн дээдээр хүсэж байгаа. Харин болохгүй дээ байна уу, эсвэл боломжгүй дээ байна уу? Чухам яагаад юм бол? . . .
Гарамжавт тэртээ багын явдал санаанд бууна. Тэдний өвөөг нутаг нугынхан нь Бараан Лувсан гэнэ. “Барааных тэнд зусаж байгаа, Барааны адуу хурд сайтай” гэж нутгийн түмэн ам дамжин ярьдагсан. Шингэн шар царайтай Лувсанг яагаад Бараан гэх болов гэхээр тэднийх бараан голдуу адуутай. Бараан, бараандаа хар голтой улаан хээр зүсмийн адуу зонхилно. Тэгээд өнгө дагаад хар, халтар, хүрэн, зээрд гээд үргэлжлэнэ. Цагаан, бор зүсмийн адуу бүр байхгүй. Харин хул, шарга зүсмийн адуу ганц нэгээс хэтрэхгүй. Тиймээс Бараан Лувсан хэмээн нэрийднэ.
Тэр жил Гарамжав, Их Тожилын өвөр хөндийд зусаж байсан өвөөгийндөө өнжих болов. Энэ хөндий урд нь их намгархаг чийглэг хөндий байснаа сүүлийн жилүүдэд эрс хуурайшин энд тэндгүй цахилдаг арзайж, хужир цайрсан хөндий болсон байв. Зуны өдрийн халууны эрч нугарч, их үдийн нар баруунаа хэлбийж Гарамжав хүү гэрийн сүүдэр бараадан гүү, саамны хооронд нойрмоглон нозоорч суутал өвөө нь үндсэн ажил болох нүд дурангаа нийлүүлэн сууснаа гэнэтхэн харсан зүйлээсээ цочих аятай
- Хүүе! Энэ чинь, юун ганц адуу гараад ирдэг билээ? гэж амандаа шивнэн асууж, улам лавшруулан дурандав. Гарамжав өвөөгийнхөө дурандаж буй зүг харвал тэндний зүүнтээх Үзүүр толгойн ёроолоор ганц бор морь торолзтол ергүүлсээр гарч ирээд ийш тийш хэсэг хараачлан зогссоноо, хэзээ язааны мэддэг юм шиг бөөн цахилдаг дундуур худаг чиглэн шогшив. Тэгтэл өвөө нь
- Эвий, эвий хатаж үхэх гэж яваагаас зайлахгүй. Гарамжаав, хүү минь яваарай. Очиж сархинагий нь дэвтээгээрэй гэх дуунаар уйдаж суусан Гарамжав ашгүй хийх юмтай болсондоо баясан ухасхийн уяа руу гүйхэд
- Зөөлөн очоорой чи. Айж эмээж яваа амьтныг үргээчихэв зэ гэж захих зандрахын хооронд хэлэв.
Ганц морь услахын төлөө ингэж их чухалчилахыг Гарамжав гайхсан хэдий ч ойлгосонгүй. Түүнийг худаг дээр ирэхэд бор морь үргэх аястай жаахан цаашлавч тэгтлээ хол шогшоод явчихсангүй. Усны үнэр авснаа мэдэгдэх гэсэн мэт эргэн эргэн сортолзоно. Эхний ховоогоо татан юүлэхэд өдрийн наранд хатаж аргасан модон онгоцны ёроолоор хүйтэн ус, хар зураа татуулсаар ууртай ч юм шиг урсав. Тэрүүхэн агшинд норж буй онгоцноос чийгний ууршмал үнэр ханхлана. Төдөлгүй онгоц дүүрэн ус цэвхэлзэж, онгоцны ангархай цоорхойгоор савиран шоржигнох нь сонсогдоно. Бор морь хэдий ам нь цангасан хэдий ч Гарамжаваас үргээд орйтож чадахгүй байгааг анзаарч унаж ирсэн хүрэн морио амгайвчлан услав. Тэгтэл бор морь хамраа дуугарган хулмалзан, хулмалзсаар хүрэн морины цаагуур тойрон онгоцтой уснаас шимлээ. Бор морины суга цавь, хоолой хэнхдэгний нугалаа, чихний уг гээд нимгэн арьстай хэсэг хөлөрсөн харагдана. Ташаан толгой нь товойн, сүвээний нь хэдэн хавирга эрийж, гэдэс нилээн татсан бор морь хөх махаа бөнжмгнөтөл чичигнүүлэн, бүрээлэн сарталзах хамрынхаа нүхээр ус гартал уув. Түүний хэнхдэг цээж, гуя хаа гээд энд тэндгүй шавар шавхай наалдан хатсныг харахад хол газар тууштай явсан нь илт. Гарамжав энэ бүгдийг харан “Энэ яачихсан морь юм болдоо. Манай ороо хар шиг бас уурга барьсан хүн үзэж чаддаггүй уур барсан морь юм болов уу” гэж бодож суутал ард нь гэнэт өвөөгийнх нь дуу гарч
- Эвий эвий гэхэд хүү морь хоёр бондгос хийтэл цочив. Өвөө нь анзаарсан шинжгүй
- Хаанаас гүйж яваа юм болдоо. Харахад залуу л адуу харагдах юм. Шандастай л аргамаг юм даа. Миний хүү шавайг нь ханатал услаарай. Огцом үргээж айлгаж болохгүй шүү. Тэгвэл хүн бараадаж унд залгахаа байчихна. Хөөрхий минь хаа хүртэл ч явах гэж байгаа юм билээ гэж ихэд хайрласан өнгөөр хэлэхэд
- Өвөө, энэ яасан морь юм бэ? Манай хар морь шиг ороо юм болов уу?
- Үгүй дээ хүү минь. Энэ гүйж яваа адуу байна.
- Гүйнэ гэж яадаг юм?
- Гүйнэ гэж үү? Хаа нэг харийн нутагт очоод, тэндээ идээшиж дасахгүй төрж өссөн нутгаадаа явахыг хэлдэг юм. Ийм гүймэл адуу тийм ч олон байдаггүй юм. Сайн адууны л шинж дээ хүү минь.
- Яагаад өөр нутагт очих гэж?
- Яахав дээ хүү минь. Алдуул зуугуул юманд хөөгдсөн байж болно. Эсвэл арилжаа наймаа, авцаа өгцөөнд ч явсан байж болно. Амьдралд ер нь юу эс тохиолдохов. Хүн ч гэсэн өөрцгүй шүү дээ гээд баруун тийш наран доогуур саравчлан харах зуураа
- За хүү минь, гүүнд гарах цаг болж байгаа юм шиг байна, шалавлаарай гэлээ. Баруунтайгаас манай адуу гүүн зэлрүү цувж байв. Адууны хөлөөр өвс ногооны тоос пургиж, ялаа шумуул бужигналдах нь нарны туяанд тоосрон харагдана. Төдөлгүй бор морь ханав бололтой худгийн хажууханд хэд сайн хөрвөөж аваад нуруундаа наалдсан өвс шороог унагаах гэсэн шиг толгойноосоо авхуулаад бүхий л биеэ сэгсрэн шилгээв. Тэгснээ амаа яайжийлган эвшээх ая үзүүлж хоёр гурав тургиад сая нэг бие нь амрав гэлтэй болоод баруун тийш алхлаа. Тэгэхэд өвөө нь
- За тэр, энэ морь чамд баярлаж байна. Адуу баярлахаараа эвшээдэг юм гэж сэтгэл нь ханасан байртай хэллээ. Бор морь алхалж байснаа шогшиж эхлэв. Өөдөөс нь ирж яваа манай адууг жаахан захалсхийгээд ер юманд сатаарах шинжгүй наран сөргөө ергөж одов.
- Ай даа, мөн ч сайхан амьтан юм даа гэж хэлээд өвөөгөө нэг их шүүрс алдахад нь эргэн харвал онигор хоёр нүдэнд нь нулимс цийлэлзэн байхыг үзээд ихэд гайхаж билээ. Өвөөгөө уйлж байхыг тэр өмнө нь харж байгаагүй. Гарамжавыг унага татаж дуусахад ч гэсэн өвөө гав ганцаараа худаг дээр их л удаан суусан юмдаг. Яагаадыг бүү мэд.
Өвөө минь “Энэ залуухан адуу байна” гэсэн санагдана. Одоо бодоход бага адуу гэхэд түүнд яасан ч их зориг зүрх, нутгаа гэсэн тэмүүлэл байдаг юм. Нутагт нь ган гачиг, бороо шороо, чоно нохой гээд юу ч хүлээж байж болно шүү дээ. Тэгэхэд ямар ч байлаа гэсэн нутгаа усаа гэж тэмүүлсэн тэр ганц аминд ямар их утга уянга оршино вэ. Өвөөгийн минь уйлж суудаг аргагүй байжээ. Гэтэл би тийм ч залуу хүн биш шүү дээ. Миний нас бол юмыг ухаарч, учрыг тунгаах нас. Гэвч би энэ харь оронд суусаар . . .
Тэр олон бараан адууг сөргөн, шингэж буй нарны шургачиж туссан зөөлөн шаргал туяаг өшигчиж одсон ганц бүгээн адуу Гарамжавын сэтгэлийн чагтаганаас татсаар байх ажээ.
Гэнэтхэн сүр сархийх чимээ гарч, нүдний өмнүүр орог цагаан шувуу түүний бодлыг сарниаж нисэх нь өнөөх гадаад шувуу . . .


Бүрэн эхээрээ...

Бурхан минь та надад юу өгчихөө вэ? (Өгүүллэг)

14 Сэтгэгдэлүүд:


Долгионы авч өгсөн гоёлын даашинзыг өмсөн толины өмнө эргэлдэж байхад ч гэсэн “Өнөөдөр би тэднийг харсан” гэсэн бодол надаас салахгүй л байлаа. Энэ даашинз надад үнэхээр зохижээ. Бэлхүүсээр нь таль гаргасан нь миний өгзөгний тойргийг үл ялиг томруулж, нэг их том биш ч гэлээ биендээ таарсан хөхийг минь хагас гаргасан ухлаадас нь улам тачаангуй харагдуулна. Намайг харсан эрчүүдийн сэрэл тачаалын утсыг хүссэн хүсээгүй хөндөхөөр болжээ гэдгийг би мэдэж байлаа. Ер нь энэ даашинзанд муухай юм алга. Яг л надаас хэмжээ авч, зөвхөн надад л зориулж хийсэн мэт санагдана. Хувцсанд, миний бие цогцос ингэж таарна гэдэг нэгэн бодлын бахархал ч юм шиг. Сэтгэл минь хачин их хөөрч, хоёр гараа алдлан эргэхэд, дэрвэн эргэх даашинзны хормойн доороос миний чийрэг цагаахан шилбэ гялалзана. Бурхан минь чи надад ямар гээчийн гоолиг бие хаа, ямар гээчийн гоо сайхныг хайрлаа вэ?. . .
Би хэдийгээр оргилсон залуу насаа гээж, гуч шүргэж яваа ч гэсэн сайхнаараа байгаа бололтой. Гэтэл надад дахиад л тэдний тухай бодол, ямар нэгэн юм эхээсээ нэхэн шалах хүүхэд мэт эргэж хурган орж ирэх нь сонин. Миний амьдралд урьд нь байгаагүй, цаашдаа ч байхгүй байж мэдэх тэр хүмүүсийн тухай яагаад би ингэтлээ их бодоод байгаа юм бол. Тэд гэж хэн юм бэ? Тэд гэж ердөө л арван жилийн ангийн хоёр, манай ангиас гарсан хосууд. Би тэдний тухай одоо байтугай арван жилд байхдаа ч боддоггүй байсан гэхэд болно. Осолдохгүй л анги гэж байхад тэнд хүүхэд байх ёстой бол тэдний л нэг байсан байх. Тэр ч байтугай охин нь чухам ямар охин байж, хөвгүүн нь яг ямар банди байсан нь надад санагдахгүй байхад тэдний хоорондын хайртай дуртай хосууд байх нь бүр хамаагүй асуудал байсан хэрэг. Яах аргагүй л манай ангид байсан. Тэдний хайр дурлал гэж ямар юм байдгийг би мэддэггүй, төсөөлдөг ч үгүй. Би өөртөө тохиолдсон дурлалыг л хайр дурлал гэж боддог байсан болохоос өөр бусдад тэр тусмаа тэдэнд тохиолдсоныг бол юу гэмээр юм бэ дээ. За тэдэхггүй ээ, мэдэхгүй. Ерөөсөө тэдний тухай бодол надад хэзээ ч байгаагүй юм. Арваа төгсөөд гурав билүү, дөрвөн жилийн дараа нэг тааралдсан юм байна. Сонин нь тэд цугтаа л байсан юм. Нөгөө охин нэг их том гэдэстэй жирэмсэн, хажууд нь нөгөөх нь нэгийг тэвэрчихсэн ч билүү, хөтөлчихсөн ч билүү за мэдэхгүй ээ, нэг л тийм хөглөрсөн хэдэн хүмүүс таарсан. Харсан даруйдаа “Эд нар чинь хэн билээ” гэж бодохын сацуу холын холоос нэгэн жижигхэн санамж наашилсаар “Танай ангийн хүүхдүүд” гэж шивнэх шиг санагдсан. Тэр даруй би тэдэнтэй нэг ангийхан гэнэт уулзах шиг, өөрөөр хэлбэл их л найрсагаар инээж хөөрөн уулзаж буй мэт болох гэсэн боловч нүүр ам буруу зөрүү таталдаад байх шиг санагдаад нэг л болж өгөөгүй. Тэдэнд ч гэсэн тиймэрхүү санагдсан байх. Гэхдээ тэдний нүднээс миний гоё сайхныг биширч буйг би төвөггүй ойлгож байлаа. Бид нэг тийм, хүүхдүүд нь сууж байгаад салсан худ ургийнхан тааралдсан юм шиг царайлж, бидний хоорондын яриа намар оройн салхи шиг зэрвэгэр хөндийдүү, асуулт хариулт төдий байсаар нэг их удалгүй салсан. Бараг хурдхан шиг салсан гэхэд болно. Тэгээд “Ийм хүмүүс хоорондоо хайр сэтгэлийн тухай чухам юу ярилцдаг бол? Бодвол бие биендээ хайртай гэж хэлдэг л байхдаа” гэж анх удаа би тэдний тухай бодож билээ. Арав хүрэхгүй хоромд тэдний тухай бодохдоо би шоолсон, өрөвдсөн эсвэл бүр басамжилсан аль нь болохоо ялгаагүй юм. Харин би тэднийг өнөөдөр дахин харсан.
Би энэ бодлоосоо салахын тулд даашинзандаа дахин анхаарлаа хандууллаа. “Эмэгтэй хүн гэдэг сонин шүү. Шинэ хувцас, шинэ залуу, шинэ учрал гээд шинэхэн юм болгонд сэтгэл хөөрөн догдолж, энэхэн биендээ байхааргүй баярлаж чаддаг” . . .
Бишээ биш энэ бүгд нэг л худлаа болоод байна. Би өнөөдөр урьдынх шигээ үнэн голоосоо баярлан хөөрч чадахгүй байх чинь. Сэтгэл хөдлөхгүй биш их бага хэмжээгээр хөдөлж л байна л даа. Гэхдээ өнөөдөр нэг л биш. Энэ даашинзыг надад Долгион авч өгсөн. Тиймээ тэр авч өгсөн гэж бодохоор миний хүсэл сэтгэл нэг л унтраад байх юм. Би бас түүнээс уйдаж байгаа юм болов уу. Тэр нуруу туруу, царай зүс, бие хаа гээд хүүхнүүдийн дүгнэдэгээр бол аятайхан л залуу. Бас надаас дүүмэд. Гэвч энэ бүхэн надад тийм сонин гэж үү. Залуухан, хорин хэдтэй байхдаа танилцсан залуу болгоноо харцаараа шинжиж, хооронд нь харьцуулж, хэн нэг нь нөгөөгөөсөө ямар нэгэн юмаараа илүү байх ёстой мэт боддог байж. Энэ бүгдийгээ найз хүүхнүүддээ ярьж, үгүй ээ мөн их юм болдогсон. Тэр үед би эрчүүд гэдэг цагаа тулахаар хоорондоо ялгах юм юу ч үгүй яг адилхан гэдгийг мэддэггүй байж дээ. Тиймээ тэдэнд ялгаа байдаггүй юм.
Магадгүй энэ Долгион бусдаасаа юугаараа ч юм дээр байж магад. Үгүй ч байж мэднэ. Гэхдээ тэр чухамдаа хэн ч байлаа гэсэн үнэндээ бол намайг шохоорхогсодын л нэг. Эрчүүд гэдэг бол миний хувьд ээлжлэн өнгөрөх хорвоогийн саарал өдрүүд шиг, эсвэл ар араасаа нэгэн хэмээр хөврөх цаг хугацаа шиг тийм л санагдах болж. Ингэж бодох тусам
өвс ногоо ургаж амжаагүй хаврын зэгэл саарал талд, хатсан хамхуул хаа нэгтэйгээс хийсэн ирж өнгөрсөн жилийн үхмэл цагаан дэрсэнд торж тогтох мэт миний сэтгэлд гуниг хуйрагнаж, гол зурлаа. Хэдийгээр би хүйтэн жавар дагуулсан энэ гунигийг хүсэхгүй байсан ч яах ийхийн зуургүй намайг жиндүүлэн ороов.
Надад одоо толины өмнө алаглан байх оо энгэсэг, үнэртэн гоо, алт эрдэнэс биш харин тэдний нүүр царай, бие биенээ ширтэх халуун дулаахан харц харагдаж эхэллээ. Тэдний гэдэг маань өнөөх л ангийн хоёр шүү дээ. Шуудангийн хүлээлгийн их танхимд таарахдаа эхлээд бараг таниагүй ч нилээн хичээсний эцэст ангийн хосууд болохыг таньсан. Тэдний өмссөн хувцас нь муу, царай зүс дорой нөгөө л хэвээрээ. Охин нь бондгор охин байсан нь одоо бүр таргандуу намхан авгай болсон байсан. Түүнд минийх шиг бие хаа, хувцас хунар, үнэт эдлэл гээд үнэндээ надад байгаа бүхнээс юу ч байсангүй. Нөгөө хүү чинь ямар ч юм болчихсон байв даа. Нэг л тийм амьдралд дарлуулсан, худалч хүнд бол насаар нилээн ахимаг болчихсон харагдсан. Анзаараггүй үед таарвал бараг ахаа гээд дуудчихад болохоор. Гэхдээ тэд бас л цугтаан байцгаасан. Тэд намайг таньсан эсэхийг мэдээгүй. Жаахан залуухан байсан бол өөрийнхөө сайн сайхан явааг, өөрөөр хэлвэл тэднээс илүү яваагаа харуулж, яриа өдөхсөнж. Гэтэл би тэгээгүй. Тэр ч бүү хэл би тэдний өмнө ямар нэгэн буруутай мэт нүүр буруулсан. Гэхдээ миний харц надад захирагдахгүйгээр тэднийг нууцаар ажигласаар байсан нь гайхмаар. Тэгж суухад гэнэтхэн миний дотор үл мэдэгдэх уур уцаар, ундууцал буцалж эхлэв. Яагаад тэгснийг би мэдээгүй. Хоорондоо ямар нэгэн юм шивнэж, авгай нь амаа даран инээж, нөхрийгөө цааш нь түлхэнгээ нүдээрээ шилбүүрдэх нь “Нээрээ манай ангид нэг ийм хүүхэд байл уу” гэж бодогдохоор байв. Нэг л эв хавгүй мэт бие биендээ эрхлэх эдгээр үйлдлийг харж суухдаа тэдний хооронд үл анзаарагдам жаргалтай мөч хөвөрч байгааг мэдэрч, “Магадгүй ийм байдаг учраас эд өдий хүртэл хамтдаа байгаа болов уу” гэж надад санагдаж байлаа. Үүнийг мэдрэх тусам түрүүний уур ундуу гэхээр хаашаа ч юм дээ нэг тиймэрхүү юм цээжин дотор минь ноцсоор байв. Надад бол зохиогүй мэт санагдах тэдний бие биенийгээ эрхлүүлэх аягийг би хараад суугаад байж чадсангүй. Өөрийн эрхгүй босож тэдний өмнүүр өчигдөрхөн Наран их дэлгүүрээс авсан зуун хорин долларын үнэтэй герман туфлийнхээ шовх өсгийг нилээн дуутайхан товор товор хийлгэн алхан өнгөрлөө. Даанч тэдэнд анхаарах сөгөө алга. Бодвол тэдний өмсөж зүүсэн нь миний санаанд байхгүй шиг, миний туфльнээс гарах дуу чимээ, ямар ч эрийн нүдийг татдаг миний алхаа гишгээ, цагаахан шилбэ минь тэдэнд падлий байхгүй бололтой. Тэгж өнгөрөхдөө өөрийгөө яагаад ийм тэнэг байдалд ороод байгаагаа ойлгохгүй байв. Юунд ингэтлээ атаархаж, сууж байсан суудлаасаа хүртэл огол хийн босон харайж байгаагаа үл ойлгоно. Хамгийн гол нь тэгж боссоны хэрэг гарахгүй байгаад бүр их шаралхаад байгаа бололтой. Би чинь тийм жаахан охин биш шүү дээ. Гэнэт өөрийгөө анзаарч бие барьж байсан боловч гарт байсан сонин маань чичирч байгааг анзаарлаа. Юунд ховсдуулж, ямар байдалд ороод байгаагаа ухаарч, гадагшаа гарч хэсэг зогслоо. Зөрж өнгөрсөн залуус албатай юм шиг эргэн харж шүлэнгтэх нь нүднээ илт. Хэдийгээр энэ нь надад цаг үргэлж тохиолдож байдаг энгийн зүйл бөгөөд энэ байдлаас би ихээхэн таашаал авдаг ч одоо тэднийг үзэн ядаж эхлэв. Сайндаа ч биш л дээ. “Эд нар ингэж үхэх гэж байхад тэр муу ноорхой залуу, махлаг шар авгайгай хүн аваад явчих гэж байгаа юм шиг гараас нь атгачихаад, намайг анзаарахгүй байхдаа яахав дээ” гэж бодохоор дотор улам бүр арзагнав. Би тэр чигээрээ явмаар санагдавч чадсангүй хөл маань намайг өөрийн эрхгүй танхим руу эргүүлэн орууллаа. Дахин тэдний өмнүүр алхан өнгөрөхдөө барьж явсан сонингоо алдчихлаа. Түүнийг авах гэж тонгойход миний хагас онгорхой энгэрээр цухуйх хоёр хөхний минь хооронд сувдан шигтгээтэй цагаан алтан зүүлт гялтганан байхыг ямар ч хүн сохор л биш бол анзаарахгүй байхын аргагүй гэдгийг мэдэж байв. Нүүрлүү минь намиран унжсан хүрэн үснийхээ завсраар тэднийг хальтхан харсан боловч ангийн тэр хөвгүүн биш харин эгнүүлэн тавьсан сандлын үзүүрт сууж байсан шал өөр залуу үсрэн босож надад сонин авахад туслав. Би залууд баярлалаа гэж наалинхай дуугараад, урд нь сууж байсан сандалдаа эргэн суулаа. Суухаас өөр яахав. Ямар орлилтой нь биш. Одоо миний зөвхөн гар биш бүр хоёр, хамаг бие салганан чичирч байв. “Тайвшир, тайвшир” гэж өөртөө шивнэн хэсэг суув. Сүүлдээ би энэ танхимд яах гэж орж ирснээ, одоо яах гэж суугаад байгаагаа ойлгохгүй болж эхлэв. Уг нь би тэдэн дээр “Сайн байцгаана уу” гээд л оччихвол болчих гээд байлаа. Гэтэл би тэгсэнгүй. Яагаад ч юм тэд л намайг харах ёстой юм шиг санагдаад болдоггүй. Би сонингоо харж байгаа дүр үзүүлэн нөгөө хоёрлуу дахин нүд гүйлгэлээ. Тэгтэл надад илтэд оворжуу харагдах ангийн хүү маань эхнэрлүүгээ ёстой тийм гэхийн аргагүй халуун дулаан хайраар харж байхыг би анзааарав. Яг л кинон дээр гардаг шиг. Бүр удаашруулж ирээд үзүүлдэг шиг тийм л мэдрэмж надад төрөх нь тэр. Би сууж тэссэнгүй. Шууд босож гараад хурдан хурдан алхлаа. Амьсгаа давхцаад өөрийн эрхгүй орчноо анзаарах сөгөөгүй болж эхэлсэн байх. Миний алхаа хурдассаар сүүлдээ юунд ч юм яарсан хүн шиг гүйлээ. Бүр чадах хэмжээгээрээ л хурдан гүйв. Дотроос нэг юм огшиж ирээд хоёр нүднээс жолоогүй мэт асгарах нь тэр. Нүдний буланд нэг сандал харагдахад нь лагхийн сууж аваад цээжнийхээ голоос енгэнүүлэн уйллаа. Яагаад уйлаад байгаагаа ойлгосонгүй. Тэр залуу авгайруугаа тэгж харсан нь миний уйлах шалтаг гэж үү. Хэсэг хугацааны дараа “Охин минь одоо уйлаад яахав. Дахиад нэгийг авчихгүй юү дээ” гэх дуунаар сая ухаан орон харвал нэг настайвтар хүн миний гутлын өсгийг надад өгөх нь тэр. Хэр удаан уйлснаа анзаарсангүй. Тэр ч байтугай өнөө үнэтэй туфлийн маань өсгий хугарсныг ч мэдээгүй байж. Би гэрлүүгээ нэг сүг шиг юм алхаж ирсэн. Будгандаа халтартсан нүүртэй, хугархай өсгийтэй туфль угласан намайг зөрж өнгөрөгсөд ёстой нохой үзсэн чинээ тоохгүй байцгаасан юм. Нөгөө шүлэнгэтэж үхэх шахсан эрчүүдийн тачаадсан харцнууд хаачсан юм бүү мэд. Шургачиж уначих гээд гөлрөөд явдаг тэд, бодвол намайг тойруулан өөр нэгнийг хайж байсан байх. Хүний хорвоо гэж ерөөсөө л ийм ажээ.
Гэртээ ирээд би сэтгэлээ тайвшруулах гэж Долгионы өгсөн даашинзыг өмсөж өөрөө өөрийгөө аргадаж байгаа нь энэ. Өөр хэн намайг аргадах билээ дээ. Тэдний тухай дахин бодсоны дараа миний царайд түрүүний баяр баясал ор мөргүй алга болчихов. Өмссөн гоёлын даашинз маань зүгээр л нэг цас мөсөнд угалчихсан мэт зохимжгүй, хүйтэн харагдаж, нөгөө байдгаараа дэрвэж байсан хормой нь нормойн унжжээ. Хүний сэтгэл гэдэг хормын төдийд ор мөргүй өөрчлөгдөх нь сонин. Би олон л эрчүүдтэй найзалж, үерхэж цаашилбал ор дэрэндээ орж явсан. Тэднийг би андахгүй. Тэд бүгд өөрсдийгөө өөр гэж боддог байх. Гэвч эхнэртэй ч бай, эхнэргүй ч бай тэд бүгд адилхан. Ялангуяа эхлэл төгсгөл нь. Яагаад ч юм би өдий гуч хүртлээ хайр гэдгийг амссангүй. Миний аз дутахад хамгийн анхны эр хүн маань эхнэртэй, баян чинээлэг хүн байсан юм. Ор дэрэндээ адуу мал шиг тэр эр бүх юм дууссан хойно огт өөр, бүр танихгүй хүн шиг болчихдог байж билээ. Түүний баруун солгойгүй цацах мөнгийг би надад юугаа ч хайрлахгүй тэмүүлсэн хайр байна гэж андуурсан юм. Бурхан надад ийм хөөрхөн царай зүс, ийм сайхан бие хаа заяасанд би бахархадаг байлаа. Одоо бодоход эхнэртэй гэдгийг нь мэдсээр байж амьдралаа яагаад тэгж алдаагаар эхэлснээ би ердөө ойлгодоггүй. Үнэндээ бол хайр гэдгийг мэдэлгүй өдий хүрчээ. Би ганцхан юм мэдэрсэн нь сайхны өмнө бүх юм үнэгүй. Тийм ч учраас надад бүх юм байна гэж бодсоор өдий хүрсэн. Гэтэл надад байхгүй юм гэж байдаг юм байна гэдгийг ангийнхаа залуугийн эхнэрлүүгээ харсан тэр харцнаас мэдрэх юм чинээ яахан санах билээ. Гэхдээ очиж очиж царай муутай дорой төрсөн тэр залуугаас шүү. Миний өнгөрүүлсэн амьдралд намайг нэг ч эр тийм хайр шингэсэн гэгэлгэн харцаар харж байгаагүй юм.
Миний хоолой зангирч, “Намайг, намайг . . .” миний бодол гацаж эхлэв. Хоолой дээр юм аргаж, дотроос нэг түрэн огшиж хоёр нүднээс халуу шатуулан асгарч эхэллээ. “Тиймээ, намайг зөвхөн хүсэл тачаалдаа улайрч, улангасан шүлэнгэтсэн, унтаж хэвтэхийн тулд юугаа ч өгөхөөс буцахгүй тийм л эрүүл, согтуу, харцаар хардаг байсан. Харц ч гэж дээ эрэгчин нүднүүд. Харин тэр нүднүүд хамаг юм дууссан хойно хавчигнаж, хулганасан арчаагүй нүд болж хувирдаг юм. Тэднээс сэтгэл гэж юм надад үлдэж байсан гэж үү. Үгүй. Тэднийг аахилж уухилсаар дууссаны дараа надад зөвхөн усанд орох л хүсэл төрдөг. Ерөөсөө л энэ. Өөр бидний хооронд юу ч байдаггүй. Тэгэхээр яаж надад тэр сайхан хайр мэдрэгдэх вэ дээ. Эцсийн эцэст хайр гэдэг царай дагаж ирдэггүй юм биш үү дээ. Ээ, чааваас гэж . . .”
Би гэртээ ганцаараа байгаа болохоор цурхиран уйллаа. Гэрт хүйт даан зэвхийрч, миний уйлах гиншээн өрөө өрөөгөөр дамжин гингэнэж, таг нь онгорхой хайрцагнаас миний зүүлт сэлт намайг шоолон даажигнах мэт гялтганана. Намайг доромжилсон тэдгээр зүйлсийг би чадлынхаа хэрээр цацаж хаялаа. Бэлэг нэртэй тэдгээр зүйлсийн дунд сэтгэлийн бэлэг ганц ч байгаагүй юм. Тэр бол зүгээр л унтаж хоносон, давшлан дайрч тачаал юугаа тайлсны төлбөрүүд байлаа. Хамгийн сүүлчийн төлбөр болох гоёлын даашинзыг өөрийн биенээсээ салгахын тулд урж тасдаж, улангасан зулгааж эхэллээ. Даанч тэр болгоныг миний турьхан гар эс дийлнэ. Яг миний амьдралыг баглаж авсан харанхуй хувь заяа шиг энэ даашинз миний биеийг хүлж авчихаад салж өгөхгүй зууралдсаар байгаа нь бүр ч хорсолтой. Тэгэх тусам би улам бүр улайран хоёр гартаа тааралдсан болгоноо үгтээн зулгааж, тарааж, цацаж, хааш нь ч хамаагүй шидэлж, хамаг чадлаараа хашгирч байлаа. Миний хашгиралтанд хавчиг өрөөний минь цонх харшин ёолж байсан байх. Нэг мэдэхэд үс нь сэгсийж, нулимсандаа халтардсан нүүртэй, аль хэдийн нүцгэрсэн сүг шиг дүрснүүд толины хагархайгаар хувилан харагдаж байв. Магадгүй би унтаж хэвтсэн залуусынхаа тоогоор харагдаж байсан ч болох юм. Энд тэндээ шалбарч урагдсан гоо сайхан биеэ харж би анх удаа л “Бурхан минь чи надад юу гээчийг өгчих нь энэ вэ?” үнэн голоосоо харамсан гомдов. Миний хувь заяа хэдийгээр миний л ухаангүйгээс болсон гэдгийг мэдэж байсан ч, аав ээжээс надад заяасан энэ гоо сайхнаас болсон мэт санагдаж, надад ангийнхаа тэр охиных шиг өөр бие заяасан бол хайр гэрэлтсэн өөр нүд намайг ширтэх байсан юм шиг бодогдож байв. Энэ бол орчлонд ганцаардсан, аргаа барсан эм хүний арчаагүй бодол байлаа.
Би гэж үзээдийн амьтан салгалж чичирсээр шилний хагархай дээр гишгэчихгүйн тулд догонцон явсаар хөсөр шидсэн цүнхээ авч, тамхи гарган асаалаа. Дотор уужирч сайхан болж байх шиг. Хамаг бие салгалахаа больж, тайвширч байгаа бололтой.
Сая энд юу ч болоогүй юм шиг өрөөнд нам гүмхэн. Толины хагархайд өөрийгөө харвал биеэ сул хаян сулбайж суугаагаа сая анзааран нуруугаа цэхлэн биеэ чангалаад, нүцгэн ч гэсэн сүмбэ шиг хоёр хөлөө солбин ачлаа. Өөрийнхөө байж байгааг дахин харж, шоолох сэтгэл төрөн жуумалзан инээв. Тэгснээ би “За одоо нэг хэсэгтээ гайгүй биз” гэж бодоод санаа алдлаа. Тиймээ, би одоо бараг нэг жилдээ дажгүй. Шалан дээр хөглөрөх ундуй сундуй юмнуудаас үнэт эдлэлүүдээ түүж, уранхай даашинзыг авч цааш нь шидэх зуураа
“Энэ даашинз үнэхээр гоё зохиж байсан юмсан. За яахав. Долгионтой уулзахад дахиад нэгийг авхуулчихаж дөнгөх байлгүй дээ” гэж бодлоо . . .
06.02.09


Бүрэн эхээрээ...

Блогоор аялсан түүх- 13

11 Сэтгэгдэлүүд:

За, энэ удаа та нарт “Нирунзу” хэмээх нэрээр бичиж байгаа нэгэн блогийг танилцуулах гэсэн юм. Блогны нэр нь бол өөр л дөө. “Хугараагүй ноён нуруу” гэсэн байх. Ер нь уран зохиолын блог энд тэндгүй нилээн бий л дээ. Мэрэгжлийн зохиолчдын блогууд ч байгаа. Жишээ нь: Доржзовдын Энхболдын “Уулын боргио”, Болор-Эрдэнийн “Диваажингийн хоригдол”, Цэрэнтулгын Түмэнбаярын “Мэргэнд буусан чоно”, Баастын Золбаярын блог, Зүүдчины блог гэх мэт. Би зөвхөн үргэлжилсэн үгийн блогийг дурдаад байна. Гэхдээ л энэ блог дээр тавьсан “Хархулангийн бөгж” шиг бүтээлтэй блог одоогийн байдлаар байхгүй гээд хэлчихэд хилсдэхгүй байх. Яваандаа бол гарах л байх л даа.
Туужийн хэлбэрээр бичигдэж байгаа энэ зохиол роман болчихсон байхад нэг их гайхаад байхааргүй бүтээл байна лээ. Уг зохиолыг уншиж суухдаа үүнийг зохиогч “Нирунзу” гэгч хэн бол, ямар хүн байгаа бол гэсэн бодол тархинаас минь салахгүй байснаа нуугаад яахав. Хэн байх, ямар хүн болох нь уншиж буй надад хамаагүй ч гэлээ сэдэв, санаа нь сонирхолтой, бичиж буй арга барил нь хуучныг санагдуулам, яагаад ч юм нэг л уншаад эхэлвэл салж чадахгүй, үнэндээ бол салгахгүй байгаа тэр увдисыг гайхаж байсан учраас уг зохиогчийг бодоод суусан хэрэг л дээ. Уг Нирунзу маань өөрийгөө анхлан бичигч мэтээр блогтоо тайлбарлаж байгаа. Гэхдээ анхлан бичигч биш харин блог анхлан хөтөлж байгаагаа л илэрхийлсэн болов уу. Өөрөөр хэлвэл энэ хүн бичиг номтой их ойрхон хүн байхаа л гэх гээд байна л даа. Тэр ч бүү хэл энэ хүн бүр судалгааны талын ч хүн байх гэж бодогдоод байсан. Түүний бичиж байгаа цар хүрээ, тухайн цаг мөч бүрээ тодорхойлж байгаа тодорхойлолт (Тэр дундаа өнөө цагийн монголын өнгө төрхийг), бас монголын зүйр цэцэн үгсийг хавчуулан болж буй үйл явдалдаа чадварлаг хослуулж өгсөн, хэсэг бүлэг бүртээ өгч байгаа нэр нь содон. Содон ч юу байхав их номлог. Мөн бүлэг хэсгийнхээ төгсгөлд хааяахан хийж буй базалт, дүгнэлт нь их торгомсог гээд таалагдсан болгоноо бичээд байвал барагдамгүй. Ерөнхий зохиолын өнгө нь өнөөгийн залууст ихэд дутагдаад байгаа эх оронч үзэл, түүх судраа судлах, өөрөө өөрийнхөө төлөө “сурч боловсорч” тэмцэх, хамгийн эрхэм зүйлээ зөв харахыг сургасан, заасан, сануулсан шинжтэй байсан шүү. Та нар өөрсдөө ороод уншихаар мэдэгдэнэ дээ. Энэ бүгдээс харахад Нирунзу нэрээр бичиж буй зохиогч маань маш их уншсан, судалсан, хэл сурах гэж их чармайж хичээсэн, эрдэм номонд шамдаж суухын мөн чанарыг их ойлгосон, өөрөө ч тэгж сууж байсан болов уу гэмээр хүн шиг санагдсан даа.
Би яагаад зохиогчийнх нь тухай түлхүү бичээд байна гэвэл уран зохиолын чиглэлээр блог ертөнцөд байгаагүй даамгай, даацтай бүтээл тавигдаж байгаа болохоор тэр. Нөгөө төлөөр уран бүтээлийн нууц нэрээр бичиж буй нь хүмүүс өөрийгөө хэн болох нь мэдэгдэлгүйгээр бусдын сонирхолыг татаж байх нь тэдэнд сайхан байдаг байх. Тэгэхээр хэн нэг (жишээ нь би) түүний тухай үнэн худал нь мэдэгдэхгүй ч гэлээ таамаг дэвшүүлж байвал зохиогчид маань ч гэсэн урамтай, таатай байх болов уу гэсэн дээ зохиогчийг сонирхоод байна л даа.
Дахин хэлэхэд энэ зохиол бол анхлан бичигчийн бүтээл биш. Энэ бол нилээн “эрдэмт” хүний бүтээл байх. Нирунзу гэгч энэ эрхэмийг хэлж байгаа юм шүү дээ. Харин уран зохиол гэдэг үүднээсээ бол анхных байж болох л юм. Ямартай ч гэсэн “Харуул Алтай”, “Онцгой эрх” гэх мэтийн романуудыг санагдуулам энэ зохиол та бүхний сонирхолыг лавтайяа татна гэдэгт би итгэж байна. Тэгээд ч уг зохиол дуусаагүй байгаа юм билээ. Мөн энэ Нирунзу-гаас өшөө олон, бүр ард түмний зохиол төрөх нь дамжиггүй.
Эцэст нь хэлэхэд би бол ямар нэгэн шүүмжлэг, судлагч биш юм. Зүгээр л зарим нэг таалагдсан блогоо энэ “Блогоор аялсан түүх” булангаараа бусадтайгаа хуваалцадгийг та нар маань мэдэж байгаа байхаа.
“Хэрвээ энэ хүн зохиол бичвэл ийм л зохиол бичих болов уу” гэмээр хүн блогспотод нэг байдаг л юм. Гэхдээ би итгэлгүй байгаа тул хэлж мэдэхгүй юм. Энэ бол цэвэр миний бодол байлаа. Та бүхэн эндээс үүгээр ороод надад баярланаа гэдэгт итгэж байна.
Бүрэн эхээрээ...

Хор - 2 (өгүүллэг)

37 Сэтгэгдэлүүд:

Гэтэл Зоригоо бид хоёр ижилхэн үйлчилгээ явуулах тул хоолоо хуваанаа гэсэн үг. Нэгэнт тус тусдаа ажиллах болсон болохоор энэ маань хуваах биш хоолоо булаацалдах гэдэгтэй утга ойролцоо очиж байлаа. Хүн чанарын хувьд надаас гарч байгаа маш муухай чанар гэдгийг мэдээд л байсан хэр нь энэ гудамжнаасаа явахыг хүсэхгүй байв. Өөрийнхөө энэ тааруухан чанарыг “Зах зээлийн өрсөлдөөн” гэсэн мэргэн ч юм шиг, муйхар ч юм шиг үгээр хаацайлж байлаа. Үнэндээ бол надаас хэн ч асуугаагүй л дээ. Би л өөрөө өөртэйгөө ярьж, дотоод хүнтэйгээ тэрсэлдэж байсан хэрэг. Тэгээд дотоод хүний маань ялалтаар өндөрлөж би энэ гудамжиндаа үлдэхээр боллоо. Энэ урт гудамжны аль нэг өнцөгт байр олж болох байсан боловч Зоригоогийн хэлдгээр их барьсан ч үмхий, бага барьсан ч үмхий гэдгээр тэгэхээс тэгэх гэсэн юм шиг Зоригоогийн харалдаа замын эсрэг талд түрүүхэн хааж, хаягийг нь буулгасан байрыг түрээсэллээ. Надад угаасаа шинэлэгээр ажиллах санаа их байсан болохоор гоё гэрлэн чимэг зоож, машины зогсоол гаргалаа. Хүмүүстэй аль болохоор найрсагаар харьцахыг хичээж байв. Эхэн үедээ гэрэл гэгээ цацарсан сайхан л байв. Хааяа хуучин байр луугаа харахад харанхуй даагаад тэртээд өнгөрсөн зууны хуучин түүх шиг яг л хуучнаараа. Яагаад ч юм надад “миний хийж байгаа болгоныг Зоригоо харж, аягүй бол надад атаархаж байгаа даа” гэсэн ер бусын бодол эргэлддэг болов. Яагаад ийм бодол хургаж байгаагаа би ойлгосонгүй. Бодвол үе үехэн ам зөрдөг байснаас үүдээ юм болов уу. Тийм байлаа ч гэсэн энэ тийм зохистой, зөв бодол биш нь мэдээж юм. Гэсэн ч надад ийм бодол сэм сэмхэн эргэсээр, бас ч гэж энэ бодолдоо сэтгэл ханамжтай байдаг байв. Хааяа даа ажил аятайхан байвал гудамжны үзүүрийн одоо энэ сууж байгаа бааранд ирж ганц нэг хүйтэн пиво шимнэ. Юм юм л эхэндээ их аятайхан байв.
Хэдийгээр үйлчлүүлэгчидтэй найрсгаар харьцаж байсан ч тэдэнд зааж зөвлөх дургүй байлаа. Сүүлд ажилд авсан хоёр залуудаа ч гэсэн хүнд юм хэлж өгөхийг зөвшөөрдөггүй байсан юм. Манайхан чинь их сонин хүмүүс шүү дээ. Болж өгвөл асууж хэлүүлж аваад л өөрөө хийчих санаатай. Олон жилийн хичээл зүтгэлээр олж авсан мэдлэгээ хүнд зүгээр хэлж өгчихөөд өөрсдөө юу хийж сууж байх болж байна. Яаж бизнес хийх болж байна. Тийм учраас би хүнд юм хэлж өгөхийг хүсдэггүй байсан юм.
Миний бизнес эхний сардаа учиргүй бужигнаж, намайг Зоригоогийн байр луу хэдхэн өдөр бахархалтайгаар харуулаад л намслаа. Шинээр нээсэн болохоор хүмүүс сонирхсон юм шиг байгаа юм. Гэхдээ би бууж өгөөгүй. Бас өөр нэг залууг ажилд авч, компьютер засна гэж давхив. Жижиг сажиг цахилгаан бараа оруулж, зарах гэж үзэв. Хэдийгээр би шинэ санаа гаргаж, хэр хэмжээгээрээ сарвалзсан ч яагаад ч юм урагштай болохгүй байв. Харин Зоригоогийнх яг л хэвээрээ. Бараг ажиллаж байгаа эсэх нь ч мэдэгдэхгүй. Гэхдээ тэр бүүдгэр нүхэн дотроо түүнийг хороо цэнэглээд л сууж байгаа гэж бодохоор нэгэн таагүй бодол сэрвэзсээр байв. Миний доторх могой үе үе амь орж мурчигнах болов. Уг нь бол Зоригоо надад хордож үхэж баймаар, гэтэл эсрэгээрээ. Тиймээс ч тэднийх рүү хараад байх нь надад нэг л дарамттай. Ажил багасаад байгаа болохоор хийх байхаа олж ядсан би хүссэн хүсээгүй Зоригоогийн байрыг харах л болж таарна. Тэгэхдээ “би үхсэнээ хийж энд байр түрээслэвээ” гэж өөрийгөө хараадаг боллоо. Нөгөө сэтгэл ханамж ч бүр байхгүй болсон. Би юунаас болсон юм мэдэхгүй ямар нэгэн юманд хордож, атаархаж өөрөө өөрийгөө тамлаж байв. Магадгүй, би ажлаа урагшлуулах гэж байдгаараа салбагнаад байгаа хэр нь олигтой болж өгөхгүй байхад тэнд нэг амьтан бараг зүгээр суугаад л миний хэрийн байгаа гэж бодохоор тэр байх. Үлгэрлэвэл хоёр хүн уралдлаа гэж бодоход нэг нь дээгүүр хараад ганц нэг алхаад л, харин нөгөөх нь хөлс баасаа цувуулаад л утга учиргүй хар эрчээрээ чавхдаад байвал тэр ямар юмных нь уралдаан байх вэ дээ. Яг тэрэн шиг л юмаа даа. Өдөр ирэх тусам би Зоригоод уур хүрч, атаархаж байлаа. Миний дотор хоосорчихоод түүнийгээ би атаа хорсолоор цэнэглэж байх шиг. Эсвэл нөгөө могой бүрэн сэргээд дээр доргүй гүрвэлзэн мөлхөх шиг болдог байв. Уг нь бол бид хоёр одоо хоорондоо ямар ч хамаагүй шүү дээ. Гэтэл хороо цэнэглээд л сууж байгаа түүнийг би бодолдоо авчирч, заримдаа бүр дэргэдээ байгаа юм шиг ганцаараа хэрэлддэг байв. Энэ бол өвчин л дөө.
Би бизнесээ нээснээсээ хойш дампуурах хүртлээ буюу өнгөрсөн зургаан сарын хугацаанд Зоригоотой уулзаагүй. Бид хоёр бие биендээ ямар гэм хийсэндээ тэгсэнийг би мэдэхгүй. Гэхдээ л түүн дээр очих сэтгэл надад төрөөгүй юм. Одоо ингээд сүйрчихсэн юм чинь бүр ч очихгүй нь мэдээж. Хамаг юмаа хаагаад, бүх юм дууссан хойно ч гэсэн би түүнийг бодсоор байхыг бодоход би атаархаад л байгаа юмаа даа. Түүнээс би түүнийг санасных лав биш байх.
Би бодолдоо болоод нилээн суужээ. Баарны гол танхим бүүдгэр гэрэлтэй ч гэсэн гаднаас орж ирэгсэд сайн харагдаж байв. Тэгтэл хаалга зөөлхөн онгойж нэг залуу орж ирсэн нь Зоригоо байлаа. “Даарин дээр давс гэгчээр энэ ч бас юув дээ” гэж бодохоор дотор шатаад явчихав. “Архи уудаггүй, тамхи татдаггүй хүн энд юу хийж яваа юм бол? Байдгаа гөвчихсөн намайг тавлах гэж яваа юм байх даа. Тэгнэ л дээ энэ” гэж бодож суулаа.
Тэр эргэн тойрноо гүйлгэж харснаа шууд л надруу чиглэн ирж ширээнд суугаад олон сар уулзаагүй гэхэд мэнд ус ч асуусангүй. Бодвол онцгүй хариулт ирнэ гэдгийг мэдэж байсан бололтой. Үйлчлэгчийг дор нь дуудаж, нэг шил архи хоёр зууш захиалав. Захиалга иртэл тэр мөн л дуугарсангүй. Архиа хоёр стаканд хийж нэгийг надруу түлхээд
- Наадахаа барьчих гэснээ өөрөө торох ч үгүй татаж орхив. Хэзээ язааны уудаг хүн шиг байх түүнийг би гайхаж байлаа. Бид гурав, гурав татлаа. Угаасаа дэвсгэртэй байсан би жаахан халах маягтай болоод ирэв.
- Чи чинь уудаггүй биш билүү?
- Уух хэрэгтэй болоод л
- Яасан?
- Яахав дээ чамтай ууя л гэж санахгүй юү гээд дахин хийлээ.
Бид хоёрын яриа эвэлж өгөхгүй байсаар эхний архи дууслаа. Гэтэл Зоригоо дахиад захиалав
- Чи үнэхээр уумаар байгаа юм бол энийг би төлнө шүү гэлээ. Хэдийгээр дампуурсан ч өнөөдөртөө архи авчих чадалтай байгаагаа үзүүлэх гэж тэр. Тэр юм хэлсэнгүй. Архи гэдэг яахав дээ орсон хойноо хүний доторхыг заавал шахаж гаргадаг адын чөтгөр. Бие тавирч, сэтгэл санааны байдлаас тэр үү би доторх могойныхоо хамт халамцаж эхэллээ.
- За тэгээд оюутан цагийн андаар юу байна даа гэж төгссөнөөсөө хойш уулзаагүй хүн шиг асуув.
- Зоригоо яахав дээ байдгаараа л байна. Харин чамаар?
- Яахав. Дампуурлаа. Чи хараа биздээ?
- Харсаан. Одоо тэгээд яая гэж бодож байна?
- Яах юу байдгийн, дахиад л сэтгэнэ. Намайг дампуурлаа гээд зарим хүмүүс бүр хөөрөөд байх шиг байна тийм үү? гэж өдсөн маягтай асуулаа. Архины л гай л даа. Гэхдээ л түүнийг харахаар уур хүрээд байсан юм чинь
- Харин л дээ.
- Миний найз ч гэсэн уудгүй мөртлөө уугаад л. Чамд ч гэсэн ер бусын өдөр бололтой.
- Би ер нь уудаг юм шүү дээ.
- Сонин л юм даа. Би л чамайг уудгийг чинь мэдэхгүй юм байна.
- Чи мэдэхгүй ээ. Миний уудгийг байтугай чи намайг ч мэдэхгүй
- Тэгвэл чи их өөр хүн байжээ.
- Байжээ биш. Би угаасаа л та нараас өөр хүн гэж царай төрх нь нилээн ширүүсэн хэлэв.
- Та нар гэж хэнийг хэлээд байгаа юм?
- Бүгдийг хэлж байна. Манай ангийнхан, бас чи. Ерөөсөө надаас бусдыг хэлж байна.
- Чи тэгээд юугаараа өөр юм дээ? гэж гэж ширүүхэн асуулаа. Уусан архинаас болсон уу, эсвэл миний унаган зан түлхсэн үү дотор минь шатсаар байлаа. Тэр ч гэсэн нилээд халсан харагдана.
- Юм болгоноороо. Миний бодож, сэтгэж байгаа болгон та нарынхаас өөр байсан. Та нарын байж байгаа сүргийн хэв шинж, үхмэл сэтгэлгээнд чинь би дургүй байдаг юм. Бөөнөөрөө ууж идэж дарвина. Цуг яваагүйгээ гоочилно. Ил далд муу муухайгаар ярина. Хэдэн хуушуур олдсон ч үхэх гэж байгаа юм шиг булаацалдаж иднэ. Та нарт бол хөгжилтэй сайхан л байсан байх. Харин надад бол өлсгөлөн ноход олдсон зутангаа том томоор үмхэлж байгаа юм шиг харагддаг байсан. Идэхээ бодохоос идэж байгаа хуушуурынхаа мөнгийг яаж олох вэ гэж та нарын хэн чинь боддог байсан юм? Зарим нь аргаа барахдаа бусдаасаа нуугдаж иднэ. Тэр нь бүр өрөвдөлтэй. Өөрсдөөсөө жаахан өөрөөр сэтгэдэг хүний үзэхгүй. Тэр сүргээсээ гарган хаяна. Тэгээд ч зогсохгүй үзэн ядах нь бүр аймшигтай. Хэн нэгнийг ангиараа арзайтал шоолон инээлдэхдээ хэзээ ч тэр хүнийхээ дотоод сэтгэлийг чагнахгүй. Тийм болохоор өрөвдөхгүй, хайрлахгүй. Тэгсэн хэрнээ хамт олон гэж худлаа солиорцгооно. Шалгалт гэхээр хуулах гэдэг үг та нарт давхар сонсогддог. Зорилгогүй, арчаагүй. Та нар ийм л байсан.
- За за боллоо боллоо. Яасан их сургадаг юм гэснээс өөрийг би хэлж чадсангүй. Яагаад гэвэл түүний хэлж байгаа болгон үнэн байсан юм. Би хэдий халамцуу ч түүний яриаг урд байгаагүйгээр анхаарч суулаа. Тэгээд үнэнд ялагдаж буй хүний дуугаар
- Чи ч гэсэн хуулдаг л байсан биздээ? гэж хамгийн сүүлийн амьсгал татах мэт арчаагүй асуултыг аргацаах байдлаар асуулаа.
- Хуулдаг байсаан. Гэхдээ би өөрөө өөрөөсөө хуулдаг байсан юм.
Харин би түүнээс хуулдаг байсан. Согтуу ч гэсэн би ойлгоод л байв. Тэгтэл тэр хэсэг чимээгүй сууснаа
- Магадгүй та нар оюутан цаг хамгийн хөгжилтэй үе гэж санадаг байх. Та нар шиг хүмүүст бол харин хамгийн гунигтай үе юм шүү дээ. Гэхдээ би та нарыг зөвтгөх ганцхан юм байгаа юм. Та нар зөвхөн оюутан үедээ биш анх сургууль цэцэрлэгээс эхлэхдээ л энэ сүргийн сэтгэлгээнд орж эхэлдэгт байгаа юм л даа.
- Чи тэгээд тийм л өөрөөр сэтгэдэг байсан бол тэр үед нь хэлчихгүй яасан юм?
- Тэр үед та нарын хэн чинь намайг сонсож, хүлээн зөвшөөрөх байсан юм. Бүгд л би, би гэж орилсон хэрнээ бүгд бие биендээ атаархаж, хорссон тийм л улс байсан биздээ. Хүнд итгэх сайхан итгэл та нарын хэнд чинь байсан юм? гэж хэлэх тэр үед миний тархи руу нэг юм ян хийтэл хатгаж байлаа. Тэр цааш нь
- Хэдэн төгрөгтэй явдаг болохоор л намайг гадуурхдаггүй байсан байх. Чи ч гэсэн энэ тал дээр тэдний л нэг байсан. Та нарт хөгшин, зарим нь бүр үхмэл сэтгэлгээтэй л болохоос залуу наснаас өөр сайхан юм байгаагүй шүү дээ анд минь гээд уртаар санаа алдан дахин нэг татлаа. Тэр яагаад ч юм олон жил дотроо буглаж байсан юмаа надад ярьж байх шиг санагдав. Миний уур хүрч байсан ч гэсэн би түүнийг эсэргүүцэхгүй байсан нь сонин. Миний доторх могой намайг дагаад гулдайж хоцров.
- За за энэ ч яахав. Би уусандаа болоод баахан юм ярьчихлаа. Ажлын хувьд гэвэл намайг хүнд зөвлөлгөө өглөө гэж чи надаас салаагүй шүү дээ. Чи ч өөрөө мэдэж байгаа. Зүгээр л чи бид хоёрын дотоод хүмүүс хоорондоо таардаггүй. Худлаа гэхгүй байх. Хүн харахад хичнээн таардаггүй байсан ч гэлээ чи бид хоёр дотоод сэтгэлээ мэдэрдэг байсан. Чи миний тухай сайн муугаар бодож л байдагтай адилхан би ч бас чиний тухай бодож л байдаг юм даа. Чухам зүгээр сайнаар уу, муугаар уу гэдэг нь л ялгаатай. Чи одоо өнгөрсөн бүх хугацаанд Зоригоог сайнаар бодож байсан нь их үү, муугаар бодож байсан нь их үү гэдгийг санах гээд үзээрэй. Ямар нэгэн хариу гарна. Өөрийгөө хуурах гэж битгий оролдоорой. Бас надад хэлэх гээд ч хэрэггүй. Бодит байдал ийм л байдаг юм гэж тэр хэллээ.
Зоригоо одоо надад нэг их ухаантан гэхээсээ илүү зүгээр л асар их ном уншсан хүн шиг л санагдаж байлаа. Тиймээс би түүний үгийг сөрөх тэнхэлгүй болчихсон байв. Магадгүй тэр арай өөрөөр сэтгэдэг хүн байж болох л юм. Учир нь тэр намайг яг л миний дотор орчихсон юм шиг мэдэж бас өөртөө итгэлтэйгээр ярьж байлаа. Тиймээ, би Зоригоог сайнаасаа илүү муугаар бодсон нь олон байв. Жишээлхэд л тусдаа байсан сүүлийн зургаан сар л гэхэд би түүнийг нэг ч удаа гэгээтэйгээр бодоогүйгээр барахгүй өөрийнхөө бараан бодолдоо итгэж заримдаа бүр ямар ч учир шалтгаангүйгээр үзэн яддаг байсныг яана. Энэ бол зүгээр л атаархал, хар хорын сэтгэл байж гэж бодох зуур нэгэн сонин асуулт надад төрөв.
- Чи ер нь намайг найзын хувьд гэх юм уу даа нааш нь, өөр лүүгээ татаж энэ бүхнийг ойлгуулах гэж оролдож байсан уу? гэлээ. Үүний цаана “Чи тэгээгүй байж одоо намайг зэмлээд яахнав дээ” гэсэн утга хавчуулж өгсөн юм. Тэгтэл
- Оролдсоон. Бүр оюутан байхаасаа.
- Яаж? . . . Үгүй ээ яаж гэж дээ. Чи надад хамт ажиллах санал тавьж . . . гээд үгээ дуусгаагүй байтал
- Энэ ажил бол яах вэ. Энэ чинь амин зуулгын л юм. Энийг битгий их юманд бод. Чи бид хоёр арай өөр юм яриад байгаа шүү дээ. Жишээ нь би чамайг маш сайн сонсдог байсан. Энэ чинь л чамд юм ойлгуулах гэж оролдож байгаа арга. Би чамайг сонсож чадаж байхад чи намайг сонсох л ёстой байсан юм. Хүнийг сонсож чадна гэдэг чинь өөрийгөө сонсож чадна гэсэн үг. Тэгээд сонссон хоёр юмаа харьцуулахаар нэг юм болноо доо. Тэгэхэд та нар зөвхөн өөрийгөө сонсгох ёстой мэт хашгачин чарлаж, бусдад тулгадаг. Тэгээд өөрийнхөө зөв гэж андууран өөрийгөө ч хяналтгүй болгочихдог гэлээ.
Энэ яриа явсаар анх бааранд орж ирсэн миний сэтгэлийн ганихарлыг мартагнуулсан байв. Зоригоогийн яриа надад өнөөдөр арай өөр маягтайгаар бууж байв. Магадгүй би түүний хэлснээр Зоригоог би сонсож байсан байж болох юм.
- Чи тэгээд намайг бүр эртнээс биш юмаа гэхэд саяын өнгөрсөн зургаан сарын хугацаанд хий дэмий цонхоороо хараад сэтгэлдээ тавлаж суухаар ингээд нэг ярьчихгүй яав даа гэж намайг хэлэхэд
- Би чамайг явснаас хойш ажиллаагүй юм шүү дээ гэдэг байгаа. Энийг сонсоод миний дотор ямар нэгэн юм сул асгачих шиг л боллоо. Нөгөө могой намайг хаяад хаа нэг тийшээ алга болов. Хэлэх ч үг олдсонгүй. “Би чухам хэн юм бэ, Хэн байсан юм бэ, Хэн болчихоод байгаа юм бэ” гэдэг ч юм уу мэдэхгүй ээ мэдэхгүй нэг тиймэрхүү бодол орж харууслын лантуу гэж байдаг бол түүгээр нэг дэлсүүлээд авах шиг боллоо. Өнгөрсөн хугацаанд би өөрөө өөртэйгөө л ярьж, өөрөө өөрийгөө боомилсоор өнөөдөр дампууран суугаа ажээ. Би Зоригоогийн хажууд жив жижигхэн амьтан байв. Би түүнийг арай өөр хүн юм гэдэгт итгэж эхэллээ. Гэхдээ оройтжээ.
Тэрээр талдаа орсон архинаас дахин нэг хийж, намайг ч хүлээлгүйгээр татчихаад босоход
- Жаахан суухгүй юмуу? гэж би гуйх хүсэхийн завсар асуусан байлаа
- Одоо болноо
- Чи оюутан байхдаа ч уудаг байсан уу?
- Тийм, гав ганцаараа. Гэхдээ тийм ихээр биш л дээ
- Яагаад бидэнтэй уудаггүй байсан юм бэ? Ядаж нэг удаа ч гэсэн
- Та нартай уувал уусны утга учир алдагдана шүү дээ. Архийг заавал согтох гэж биш өөр зорилгоор ууж болно шүү дээ гэснээ гараа нэг савлаад
- За,за иймэрхүү юм ярихаар зөрөх юм болох байх. Гэхдээ ганцхан чи биш шүү. Энэ эргэн тойрны бүх хүн нэгэн хэвийн сэтгэдэг юм гээд намайг хагас дутуу тайвшруулах аядаад
- За би явах боллоо. Хэрвээ хэрэг гарвал хөгшин дээрээ очоорой. Би маргаашнаас ажиллаж эхлэнэ. Тэгэхгүй бол энэ гудамж хэцүүднэ байх гээд цааш эргэлээ.
Тиймээ! Зоригоо бид хоёрын дотоод хүн яг ижилхэн бололтой юм, сонин юм шүү. Ийм яриа сонсоогүй бол энэ үгний төлөө би Зоригоотой алалцахад ч бэлэн байх санж. Гэтэл одоо надад тийм сэтгэл даанч алга. “Би чам дээр ямар нүүрээрээ очихов дээ” гэж бодохдоо Зоригоо энийг ч бас бодож амжсан байгаа гэдэгт итгэж байлаа. Тэгтэл тэр хоёр алхаснаа эргэн харж
- Аан тийм! Тэр хүмүүст зөвлөлгөө өгдгийн хувьд бол зөвлөхөөр хүмүүс, өөрсдөө оролдож байгаад улам эвддэг байхгүй юу. Тэгээд тэд сэтгэл харамгүй зөвлөсөн “сайн” хүн дээрээ ирж гурав дахин их үнээр засуулдаг юм гэж хэлээд нүдээ ирмээд гараад явлаа. Тэр үед би амандаа өөрийн эрхгүй
- Новш! . . . гэж хараалаа. Чухам хэнийг харааснаа өөрөө ч сайн ялгасангүй . . .

25.04.09

Төгсөв.



Бүрэн эхээрээ...

Хор - 1 (өгүүллэг)

8 Сэтгэгдэлүүд:

Би тэр нэгэн өдөр их л хөл болж, сэтгэл гарган байж өлгөж байсан гэрлэн хаягаа буулгаж байхдаа тийм гэхийн аргагүй гуниг, гутралд автаж байв. Бүр цааш нь сэтгэл зүрхээ чагнаархвал энэ гутамшигт байдлаасаа би өөрөө ч ичиж байлаа. Эрхэлж байсан бизнес нь дампуурахад хэн л тийм аятайхан байв гэж дээ. Тэгээд үйлчилгээгээ зогсоож, орон сууцны нэг давхрыг тохижуулж хийсэн түрээсийн байрнаасаа гарахаас өөр аргагүй болсон юм. Нэгэнт доторхи эд хогшлоо зөөж дууссан тул энэ гэрлэн хаягаа буулгахаас өөр аргагүй. Одоо байшингийн ханан дээр хаяг тогтоож байсны ор болох хэдэн төмөр ёрдойн үлдэж энд нэгэн цагт “Тов тод” гэсэн бичиг байсныг надаас өөр хүн мэдэхээргүй болов. Хаалганы өмнө хэсэгт, дээр доргүй гүйж байж зөвшөөрөл авч хийсэн машины зогсоол эзгүй айлын буйр шиг хоосорч, хаанаас ч юм хийсэж ирсэн хаягдал цаас, модны навч зэрэгхэн хөглөрөх нь яг л миний сэтгэлийг даган хуйрагнах шиг санагдана. Тэгтэл хэзээ мөдгүй зогсчих нь уу гэмээр хуучин орос тэрэг сүрэн паран хийсээр ирж миний хийсэн зогсоол дээр өөрийн юм шиг зогслоо. Гэхдээ одоо би түүнийг хажиглах тэнхэлгүй болжээ. Би энэ машин хийгээд түүний жолоочийг мэдэхийн дээдээр мэднэ. Манай оффисын дээд давхрын айлын хүн л дээ. Намайг энэ зогсоолыг хийлгэсний дараа энэ хүн сэмхэн ирж машинаа тавьчихаад хаа нэг тийшээ алга болчихно. Угаасаа дөрөвхөн машины зогсоолыг хэлэх үү, үйлчлүүлэгчийнхээсээ өөр машин тавиулахгүй гэж энэ бүдүүн хар юмтай мөн ч их үзсэндээ. Урд нь машинаа тавьчихаад сэм сэмхэн гишгээд л сүүтэг сүүтэг гээд алга болдог нөхөр чинь одоо нэгэнт тэгэх шаардлагагүй болсныг ойлгосон бололтой машинаасаа хөдөлж ядсаар бууж, хаалгаа ихээхэн дуутай хаагаад тэргээ тойрон алхлана. Би түүнийг нүднийхээ булангаар ажигласаар байв. Тэр шүдээ юугаар ч юм чигчийлж, хаягны сорвитой хоосон хана руу нэг, над руу нэг ээлжлэн харснаа шүлсээ савируулан нулимаад энэ яваа насандаа хэзээ ч гүйж үзээгүй хүн шиг таахаг таахаг гэсээр байрны булан тойрлоо. Тойрохоосоо өмнө надруу нэг эргэж харсныг нь яана. Би хар багын л хор шартай. Тоглоом тоглосон ч хордож л байдаг нэгэн. Яг л энэ биеийнхээ хаа нэгтээ хар эрээн могой агуулдаг юм шиг л байдаг юм. Түүний энэ үйлдлийг анзаараагүй дүр үзүүлэвч дотор арзганан байж ядахдаа эгээтэй л шээс алдчихсангүй. Нурааж буулгана гэдэг эвлүүлж босгохоосоо амар байдаг болохоор төдөлгүй ажил дуусаж би гудамжны мухарт байрлах жижигхэн бааранд өөрийн мэдэлгүй шахам ирсэн байв. Тэнд миний харах дуртай нэг нүдэнд дулаахан сайхан бүсгүй үйлчлэгч хийдэг юм. Энэ удаа би түүнийг харах гэж ирээгүй ч тэр сайхан хэвээрээ л байлаа. Гоо сайхан гэдэг үнэхээр гоо сайхан л юм даа гэж ямар ч үнэ төлбөргүйгээр бусдын нүдийг баясгах түүгээр бахархаж байлаа. Гэхдээ өнөөдөр тэгтлээ баясаад байх өдөр биш нь тодорхой. Би түүнд зуун грамм, нэг шил кока захилаа.
Миний нүдний өмнүүр ямар нэгэн гунигийн цуваа хөвөрч, чихний хажуугаар ялагдлын гаслант аялгуу атаа хорсол, хар хор дагуулан эгшиглэсээр байлаа. Би дампуурлаа гээд амьдралынхаа хамгийн сүүлчийн найдлагыг алдаад сүйрч байгаа юм биш л дээ. Би залуу байна. Боломж гэдэг хаа нэгтээ байж л байгаа. Ямар ч нөхцлөөс гарах гарц заавал байдаг гэдэгт би итгэдэг. Хэд хоног амрах хэрэгтэй. Тэгээд л дахиад ямар нэгэн юм сэтгэж л таараа. Харин би яагаад ингээд дампуурчихваа гэдэг л сонин байлаа. Миний эрхэлж байсан юм маань томхон бизнес хийдэг хүнд бол зүгээр л илүүдээ гарсан мөнгөө хий дэмий байлгаж байхаар эргүүлсэн болж хэн нэгэнд хоол залгуулах төдий л юм л даа.
Анх би энэ ажлаа дээд сургуулийн оюутан цагтаа нэг ширээнд зэрэгцэн сууж байсан найзтайгаа эхэлсэн юм. Түүнийг Зоригоо гэдэг. Тэр дуу шуу багатай, архи тамхи хэрэглэдэггүйгээс гадна аливаа юманд хичээнгүй, үнэнч гээд бүх л сайн сайхан зан чанар түүнд байдаг. Харин хааяа хааяа нэг л сонин гаж ч юм шиг хүлээж авахын аргагүй эсвэл мэдээжийн юман дээр нэг их гэнэн царайлах гээд ч байгаа юм шиг ярина. Би эхэндээ түүнийг гайхдаг л байлаа. Анхны хичээл орсон өдөр л бид хоёр хамт сууж таарсан. Дөрвөн жилийн дараа гэхэд бид цугтаа суусан хэвээрээ л байсан юм. Хичээл номондоо тэр надаас хавьгүй дээр. Сургууль даяар бүх багш нар түүнд ам сайтай. Миний мэдэх охид бүсгүйчүүд “танай ангийн Зоригоо шиг хүнтэй суучихвал болоо, болоо” гэцгээдэг байлаа. Харин би бол өөр. Юм юманд үсчсэн, юухан хээхэн бусдад тайлбарласан, наагуур цаагуур харайсан. Янз бүрийн юм зохион байгуулсан өрөмний өт шиг нөхөр байв. Оюутан нас гэдэг хэдий хөгжилтэй сайхан байдаг ч нөгөө утгаараа юм юм дутагдаж гачигдсан ёстой л сэтгэлийн хөөрлөөр давдаг үе шиг байгаа юм. Тэгээд яахав дээ бид жаахан тарчигдуу. Харин манай Зоригоогийн түрийвч хэзээ ч хоосон байгаагүй. Тэр тийм баян уу гэвэл үгүй. Тэр хэзээ ч өөрийнхөө хэрэгцээнээс хэтрүүлж байгаагүй. Мөнгөтэй түүний хэрэгцээ, мөнгөгүй бидний хэрэгцээг гүйцдэггүй байсан гээд бод. Түүнийг мэддэг болохоор би бас хэр баргийн мөнгөний асуудалд хүндэрч байгаагүй гэхэд болно. Учир нь Зоригоо байгаа болохоор тэр л дээ. Түүнээс л зээлнэ. Сүүлдээ энэ байдлыг манай ангийхан мэдчихсэн Зоригоог ил далд мөн ч их зовоосондоо. Гэхдээ би бусдыг бодвол эрт орой хэзээ боловч зээлсэн мөнгөө төлдөг. Ядаж л өртэй гэдгээ мэддэг, мэдэгддэг байв. Энэ нь түүнд ч гэсэн муугүй санагддаг байсан байх. Бид хоёрын нэг ширээнд тохой залган суудаг маань ч нөлөөлсөн байж болох юм. Харин би түүнийг яаж цаг үргэлж мөнгөтэй байдгийг гайхсаар л байдаг байв.
Тэгээд нэг өдөр юуны ч билээ хичээл орж байх үед
- Чи ер нь яаж ингэж үргэлж мөнгөтэй байж чаддаг байнаа гэж шивнэн асуулаа. Хичээлийн үеэр асуудаг нь хичээлдээ сатаараад надад санамсаргүй үг алдаж магадгүй гэсэн хэрэндээ л нарийн ухаан байлаа. Хүн нэг юмруу хэт анхаарч байх үедээ юмыг буруу ойлгох эсвэл гэнэ алдах тохиолдол байдаг шүү дээ. Тэгтэл Зоригоо
- Би бол цэнэглэгч гэж шивнэн хэлэв. Шивнэж ярьсан яриа тийм амттай байдгийг тэгэхэд би анх удаа мэдэрч, эмэгтэйчүүд шивнэж ярихдаа дуртай байдгийг ойлгох шиг болов. Магадгүй хүн шивнээ яриаг хүлээж авахдаа их л үнэмшилтэйгээр хүлээж авдаг байж болох л юм.
- Юу? Мөнгө үү?
- Тийм л гэсэн үг. Гэхдээ эхлээд хор . . .
- Юуу . . .? Юу яасан хор?
- Хороо, хор. Түүний төлөө хүмүүс надад мөнгө өгөхгүй юү.
- Ямар хор гээд байхад
- Хор л бол хор шүү дээ. Хар, цагаан зарим нь бүр өнгөтэй гэж мөн л шивнэв. Яг л тэгээд учрыг нь олдгийн даваан дээр багш биднийг анзаарч
- Тэр хоёр хөсрий яриагаа болиоч дээ. Эсвэл та хоёр энэ хичээл заа яршиг зүгээр гэж зандарснаар бидний яриа тасрав. Зоригоогийн хэлсэн үг тархинд эргэлдээд тэр өдрийн хичээлийг би ойлгосонгүй. Толгойд “Хор, хор, өнгөтэй хор” гэж үе үе орж ирнэ. Гай болоход хонх дуугарч өгөхгүй намайг бүр тарчилгаж орхив. Багшид мэдэгдэхгүй гэхдээ жижигхэн цаасан дээр “Тэгээд тэр хоронд чинь хүн хордох юм уу?” гэж бичгээр асуув. Тэгтэл тэр надруу нэг хачин харснаа “Тэгэлгүй яах юм. Эвгүй харьцвал амьтай болгон хордоно. Тэгээд л надаас авдаг байхгүй юү. За дараа . . . дараа . . .” гэж бичиж өгөв.
“Энэ золиг хор зардаг байх нь. Зоригоо ийм юм хиймээргүй л юм даа. Хүн болгон л ам сайтай байдаг. Магтахаар ч хүн. Гэтэл ийм аюултай юм хийж явдаг байх гэж. Гэхдээ л үргэлж мөнгөтэй явдаг нь сайхан юм даа. Нээрээ! түүгээр нь хүн алдаг бол яанаа” гээд л хичээлийн хоёр цагийн турш элдвийн муу юм бодлоо. Бодол дундаа Зоригоог сэмээрхэн харна. Одоо харахад миний хажууд суудаг нөгөө номхон дөлгөөн Зоригоо биш хорлогч, том бүлгийн гар хөл болсон зэвүүн амьтан санагдаад сэтгэлд жихүүн оргиж эхлэв.
“Энэ муу ер нь ямар цустай бол? Аягүй бол гадны хольцтой юм болов уу?” гэж бодонгуутаа
- Танай аав ээж чинь аль аймгийнх билээ? гэж намайг тэс өөр юм асуухад Зоригоогийн нүд нь нэг их томорч ирснээ царай нь хачин болов. “Ээ, хэрэггүй асууж. Намайг гадарласныг мэдчих шиг боллоо. Би нээрээ гэнэн юмаа” гэж бодож суутал
- Чи чинь юугаа асуугаад байгаа юм бэ? Манай эцэг эх хаанахынх байх нь энд ямар хамаатай юм бэ гэлээ. Энэ муу асуултаас булзах гээд байгаа нь надад бүр мэдэгдээд байв. “Аягүй бол урд хилийн ойролцоох аймгийн “но”-той нөхөр ч байж мэднэ” гэж бодоод
- Үгүй, яахав дээ зүгээр сонирхсон юм
- Хөвсгөлийнх. “Өө, бүр таг хойд зүгийн аймгийн нэр хэлдэг байна ш дээ”
- Хоёулаа юу? Нээрээ юү?
- Чи одоо яагаад байгаа юм бэ? Тэнэг хүн шиг шал өөр юм яриад, солиороод байх юм. Би чамд хэлээд байна шүү дээ. Үүнийг хийх гэхээр ганцаардаад байнаа гэж. Хоёулаа бол ийш тийшээ гүйгээд юм хөөцөлдөж байхад хурдан түргэн. Тэр хэмжээгээрээ мөнгө орж ирнэ шүү дээ гээд л нүд нь гялалзаад л хачин байнаа.
Тэгээд элдвийн юм бодсоор завсарлагаа болоход хичнээн сонирхож байсан ч гэсэн би түүнээс хорны тухай асууж чадахааргүй болсон байлаа. Тэр хоронд хүн амьтан хорлогдоод, түүнийг мэдсэнээрээ хэзээ нэгэн цагт хэрэгт орчихгүй юмаа гэхэд гэрч мэрчээр татагдаад бөөн төвөг болно гэж санагдав. Тэр ч байтугай тэр хооронд Зоригоод хэдэн төгрөгний өртэйгөө тооцоолж хүртэл амжив. Бодвол өөрийгөө цэвэрлэж байгаа ухаантай юм байхаа даа. “Гэхдээ чухам ямар хор юм бол” гэсэн бодол надаас салахгүй л байлаа. Тэгтэл хичээл тарангуут Зоригоо
- Хоёулаа манайд очноо гээд намайг сугадах нь холгүй алхлаа. Би хичнээн сэрвээтэж байсан ч бас ч гэж эр хүн шүү юм болохоороо дагаж явсаар гэрийнх нь үүдэнд ирлээ. Түүнийг даган орж явахдаа “Би одоо юугаа л хийж явна даа” гэж бодож байлаа. Гэтэл том өрөөний буйдангийн өмнөх намхан ширээн дээр нэг хуучин хувилагчийн (canon) хамаг юмыг нь задлаад хаячихсан, эргэн тойрон хар эрээн юм болчихсон сууж байна. Энэ бүгдийг хараад “Би одоо юугаа бодоод солиороод явсан юм болоо” гэж бодохоор бүр хэлэх үг олддоггүй. Олдохгүй ч юу байхав дээ үнэндээ бол өөрийнхөө бодсонд бүрэн итгэчихсэн байсан учраас юм хэлэх гээд хэлэх үгээ олж чадахгүй байсан хэрэг. Нэг хэсэг тагларч байснаа
- Чи одоо каноны хор яриад байсан юм уу? гэж хэлгүй хүн гэнэт хэл орох мэт байдгаараа хашгирлаа. Зоригоо намайг яг галзуу хүн харж юм шиг хэсэг харснаа
- Чи зүгээр үү? Аль өдрөөс хойш нэг л хачин байна шүү чи гэж их л нухацтай асуулаа.
- Чи тэгээд ийм хор гэж хэлэхгүй яасын? гэхэд намайг цуг ажиллахгүй гэж дургүйцэх нь гэж ойлгосон бололтой Зоригоо сандрангуй
- Энэ их хэрэгцээтэй ажлаа. Би чамд батлая. Би бүр нилээн хэдэн сар хийж байна. Даана ч ганцаардаад байх юм. Гэртээ хийхээр хамаг юм заваарууллаа гээд гэрийнхэн дургүйцээд байгаа юмаа. Тэгээд л чамайг хамт хийе гээд гуйгаад байхад өөдөөс аав ээжийн нутаг ус асуугаад эргүүтээд байх юм. Хоёулаа нэг байр түрээслээд хичээлийнхээ хажуугаар хийгээд байхад чи бид хоёртоо л данга. Ганцхан канон нь ч биш принтер гэж нэг юм байна. Ашигтай л гэж мэд. Ямар ч байсан хуушуурын мөнгө хүнээс зээлэхгүй гээд л өөрийнхөө санааг даргаараа батлуулах гэж байгаа хүн шиг л ярьж гарав. Харин би энэ бүх хугацаанд өөрийгөө бодохоор л хөх инээд хүрээд, инээдээ барьж ядан суулаа. Сүүлдээ бүр тэсэхээ байгаад инээх ч биш ярвайх ч биш амьтан байж байтал Зоригоо
- За за яршиг. Чи гэж мэдрэл муутай юм хүн шоолоод байх юм гэж гоморхох тунирхахын завсар бувтнав. Би
- Зоригоо хоёулаа маргааш яръя за. Өнөөдөр би нэг л биш байна гэж арай чүү гэж хэлээд хаалгаар гарахдаа тэсвэр алдан түсхийтэл инээд алдчихав. Гараад тэдний цонхруу инээсэн чигээрээ эргэн хартал Зоригоо намайг өвдчихлөө гэж бодсон бололтой их л айсан нүдээр харсаар хоцорлоо. Тэр намайг нэг жирийн биш болчихлоо гэж бодсон байх. Гэртээ харих замдаа инээсээр байлаа. Тэгж явахдаа чухам хаанахын ямар автобус болохыг ч анзаарсангүй суучихав. Ганц буудал яваад тэртээ тэргүй мөнгөгүй тул кондукторт суганыхаа дотор талыг голоо таслуулах шахам чимхүүлээд буулаа. “Эд нар яаж ингэж хүний эмзэг газрыг нарийн мэдэж чимхдэг байнаа” гэж бодсоор гэртээ ирэв. Зөвхөн тэр орой ч биш хэдэн өдөр дараалан өөрийгөө шоолж инээсэн гэж байгаа.
Уг нь Зоригоо маань нэг санаа олчихоод л найзтайгаа хийе гэж санасан байх. Гэтэл би гэж тэнэг нь яагаад ч тэгээд буруу ойлгочихов. Бүр эргүүтэж өгсөн. Тэр хичээл дээр шивнэж ярьдгаас л үүдэлтэй байх гэж одоо боддог. Магадгүй би өөрөө ч хүн чанараар муухан амьтан байж болох юм. Хэдийгээр хүнд хэлэхэд ичмээр боловч ийм явдал болсон л юм. Гэхдээ өдий болтол хэнд ч хэлээгүй л дээ.
Тэгээд бид хоёр арай гэж бие биенээ ойлголцож аваад ажилдаа шуударсандаа. Лиценз авч, нэг түрээсийн байр олов. Гадуур дотуур харайж, нилээдгүй гүйсний эцэст овоо хэдэн захиалагч байгууллагатай боллоо. Энэ бүгдэд би л өдөр шөнөгүй, дээр доргүй харайж явсан санагддаг юм. Хэдийгээр Зоригоо хамт байсан ч би л тэгнэ ингэнэ гэж ихэнх санааг гарган, заримдаа түүнтэй зөрдөг ч минийхээр л болдог байв. Зоригоо тэгэсхийгээд дуугай болж, урдахаа л хийж сууна. Тэр намайг зөв сонгосон бололтой юм билээ. Хичээлийнхээ завсраар би урагшаа ухасхийж нөгөө айхтар хороо олж ирэв. Урдаас хороо авч байхдаа ч гэсэн би өөрийгөө шоолсоор л байдаг байв. Үе үе пижигнэтэл инээх болсон намайг Зоригоо “Мэдрэл муут” гэж хочлох болов. Би ч мэдрэл нь ч мэдрэл л дээ.
Зоригоо өөрийнхөө өмнөөс бас миний өмнөөс хичээлд суудаг байв. Шалгалт болохоор би гэж нэг эрх бүхий хүн зүгээр л сууж байх. Зоригоо л миний ажлыг хийж дуусгана. Бидний данс нэг болонгуут амьдралын бусад бүх асуудал мөн л нэг болж хувирлаа.
Бид сургуулиа төгссөн ч гэсэн хамтын ажлаа үргэлжлүүлсээр байв. Оюутан байхад болоод байх шиг байсан ажил маань сургуулиа төгсчихөөр үнэхээр чамлагдаж эхлэв. Өөрөөр хэлвэл бидний ажил нэгэн хэвийн байдлаасаа цаашаа хөгжихгүй байлаа. Өглөө нь өрөөндөө ороод л орой нь гараад явах Зоригоо энэ бүгдийг анзаарч байгаа эсэх нь үл мэдэгдэнэ. Үүнийгээ Зоригоод хэлэхээр
- За болно доо, нэг их шунаад яах юм гэнэ
- Шунах юу байхав дээ. Бид чинь урагшаа тэмүүлэх хэрэгтэй байна ш дээ. Лиценз төдий биш компани байгуулъя л даа. Бид ингээд хор цэнэглээд л суугаад байвал бүх насаараа л ингэж сууна шүү дээ. Жаахан өөрөөр өргөжүүлье л дээ гэхээр Зоригоо үнэндээ хөдөлж өгөхгүй байв. Яагаадыг би ойлгоогүй юм. Зоригоо бид хоёр сүүлдээ үе үе санал зөрөлдөх болов. Эхэндээ ч яахав ажил хийж байгаа улсад байх л асуудал гээд хэн хэн нь үл тооно. Гэвч сэтгэлд нэг хортой могой орчихоор үе үе ширэвчээд болдоггүй юм билээ.
Өөр бас нэг санал зөрдөг юм нь Зоригоо үйлчлүүлэгч нартаа хор яаж солих хийгээд ойр зуурын жижиг сажиг үйлчилгээг зааж зөвлөдөг байв. Ийм тэнэг юм гэж байх уу даа. Нэг удаа гадуур юм хөөцөлдөж байгаад ороод ирсэн чинь хоёр гар нь завгүй хирнээ мөрөндөө утсаа хавчуулчихсан “энийг нь ингэ, тэрийг нь тэг, болохгүй бол ингээд үз” гээд л нэг л их сайхан ааштай хүн. Би бүр дургүй хүрээд
- Чи одоо яах гэж ингэж байдаг юм бэ? Би наад үйлчлүүлэгчийг чинь олох гэж үхтлээ л гүйж байхад чи ингээд заагаад өгөөд байх юм бол дахиад наадуул чинь бидэн дээр ирэхгүй ш дээ гэлээ. Тэгсэн чинь харин өөдөөс
- Хүмүүст зөвлөлгөө өгч байх хэрэгтэй шүү дээ гэнэ. Уур хүрсэн гэж яаваа.
- Чи нээрээ заримдаа дүнхүү юм шиг л байх юмаа гэтэл тэр дуугаа хураачихлаа. Уур нь хүрэхээрээ тэгдэг юм. Ер нь бид хоёрын хооронд үл ойлгогдох зэрэглээ татчихаад хоорондоо нэг эвэлж өгөхгүй юм л бол зөрөлдөөд байх болсон үе л дээ. Тэр өдрөө ч хэн хэн нь дуугарсангүй. Шөнө нь би их юм бодлоо. “Цуг ажиллая гэсэн санааг Зоригоо л гаргасан. Надад зөндөө л тус нэмэр болсон. Тэгэхээр Зоригоо бол миний хувьд хүндтэй хүн. Гэхдээ одоо бид цугтаа юм хийнэ гэхээр бие биенийхээ санааг үгүйсгээд болохгүй юм. Зоригоог хүндэтгэж байна гээд өөрийгөө хүчээр барьж суух нь надад нэг л утгагүй санагдаж байлаа. Яаж шүүхэн нэг юм ойлгуулдаг юм билээ” гээд л бараг шөнөжингөө л бодож хонолоо. Нойр муутай хоносон тул би эрт босож, ажил дээрээ түүнээс түрүүлж ирлээ. Тэгсэн Зоригоо орж ирснээ сандал авч суугаад, намайг нилээн нухацтай харж байснаа
- Чи хэрвээ надтай ажиллахад хэцүү байгаа бол өөр нэг салбар нээгээд чи тэнд ажиллаж болно шүү дээ гэж эрс шийдэмгий хэллээ. Тэр бас урд шөнө нойр муутай хоносон бололтой. Хэдийгээр салбар гэж хэлж байгаа ч гэсэн цаагуураа бол салах тухай ярьж байгаа нь ойлгогдож байв. Энэ санаа нь надад их сайхан санагдсан боловч би шууд л ухайн тас зөвшөөрөхөөр нэг л эвгүй тул
- Үгүй ээ Зоригоо . . . Би ч яг тэгж бодоод байгаа юм алга л даа . . . гээд л үгээ зөөтөл
- Зүгээрээ, хоёулаа тусдаа ажиллаад нэг үзье. Болохгүй бол буцаад л нийлнэ биз гэж тэр намайг ч, өөрийгөө ч аварлаа. Угаасаа бидний дансанд дахиад нэгийг байтугайг байгуулчих мөнгө байгааг мэдэж байсан тул
- Хэрвээ чи хүсэж байвал тэгье л дээ гэхэд тэр намайг харж “чи л болоод надаас салахдаа дургүй байгаа байхдаа” гэсэн янзтай нэг мушийснаа
- Тавь, тавин хувь шүү гэснээс өөр юм хэлсэнгүй. Мөнгөний тухай ярьж байна гэдгийг би зоволтгүй ойлгов. Зоригоо намайг бодвол мөнгөө хүртэл бодож амжсан байсныг би сая л анзаарав. Урд нь бид зөндөө л маргаж байсан боловч энэ удаагийнх шиг ийм хурдан шийдэлд хүрч байгаагүй юм. Юм гэдэг цаг нь болоод тохироо нь бүрдэхээрээ хурдан шийдэгддэг бололтой. Бид хэн хэн маань салахыг хүсэж байсан байж ч болох юм.
Хамтарч ажиллах анхны санаа маань Зоригоогийнх байсан болохоор ажлын байраа, багаж төхөөрөмжтэйгээ үлдээх нь шудрага байлаа. Тэр ч гэсэн тэгж бодож байсан юм болов уу энэ талаар олон юм яриагүй юм. Яг салахдаа бид хоёр бие биендээ муу үг хэлсэнгүй. Харин ч сайн сайхныг ерөөж, хэрэг гарвал хоёр биендээ тусалж байхаар тохирлоо. Хэдийгээр гунигтай байсан ч гэсэн сэтгэлийнхээ цаад мухарт салах нь зөв гэж хэн хэн нь итгэж байсан учраас одоо нэгэнт Зоригоогийнх болсон ажлын байрнаас гараад явахдаа би хөл хөнгөн байсан юм. Зоригоогоос салсан нь ямар нэгэн юманд сэтгэл шулуудах шалтгаан болж, өөрийнхөөрөө байх бололцоог олгосон нь нэг талдаа сайн, харин нөгөө талдаа тааруухан байлаа. Гэрэл байхад заавал сүүдэр байдгийн жишээ энэ байх.
Юуны түрүүнд надад “Байр хаана түрээслэх вэ” гэдэг бодол орж ирлээ. Бид хоёр энэ гудамжинд ажиллаад бараг хоёр жил болчихож. Манай энэ гудамж бол албан газар, оффисууд төвлөрсөн, худалдаа үйлчилгээ цэгцэрчихсэн нэгэн бодлын хөлөө олчихсон гудамж тул энэ хавьдаа л үлдмээр санагдаад байх.
Үргэлжлэл бий . . .



Бүрэн эхээрээ...