Миний отчигон (Өгүүллэг)

Хуучин өгүүллэгээ давтаж оруулав.

Өглөө би эрт ажилдаа гардгаараа гарч тэргээ асаан хөдлөнгөө хоёрхон цагийн дараа босох хүүгээ бодлоо. Миний бага хүү аавынхаа гучин долооны жил дээр, ээжийнхээ ёстой л нэг хүсэл мөрөөдөл нь болсоор энэ хорвоод ирээд дөнгөж гурван жил хэдэн сар болж байгаа юм. Гэхдээ энэ өдөр хүүд маань ер бусын өдөр эхлэх юм.
Хүү маань өнөөдөр эндхийн хэлээр бол “сургууль”-д орж байгаа юм. Бидний ойлголтоор бол цэцэрлэг маягийн.
Хүү маань энэ улсад төрсөн монгол хүү.
Монгол улсын нэгэн бичилхэн хэсэг болсон бор гэртээ эрхэлж нялхарч, уйлж дуулж, инээж хөхөрсөөр гурван жил гаран болжээ. Нэг үеэ бодвол эргэн тойрноо өөрийнхөө бяцхан ухаанаар ялган салгаж, болох болохгүйг ойлгож, тэр ч бүү хэл өөрийн гэсэн эд хогшилтой (тоглоом) болж, түүгээрээ биеэ саатуулан ганцаар шулганан тугдайн суух нь үнэхээр эгдүүтэй.
Хүү минь том болохын хэрээр бидэнд нэгэн асуудал тулгарч эхлэв. Тэр нь хэл яриа байлаа. Хүүгийн үзэж байгаа болгон (телевиз, хүүхэлдэйн кино) англи хэл дээр. Бидний гэр орондоо харилцан ярилцах нь монгол. Ээж бид хоёр нь монголоор, эгч нь голдуу англиар өөртэй нь яриад байхаар ёстой л нөгөө толгой нь эргэнэ гээч нь болж байх шиг. Хөөрхий минь хэлд орох гэж оролдож байгаа ч тэр нь нэг л удаан. Монголоор хэлж ярихыг ойлгох авч хариулахдаа англиар хариулах юмдаа. Нэг өдөр хүүгээ нэг юм ярих гээд түгдчээд ээрч муурахаар нь өрөвдсөн гэж жигтэйхэн. Хүүгээ энд төрөхөд нь нэгэн бодлын юм юм нь хөгжсөн сайхан газар гэж бодогдох авч нөгөө талаар эх орноосоо төөрчихсөн мэт санагдаж гол харлаж явдаг болсон юм. Гэтэл дээр одоо бүр хэл ус ч үгүй болох нь гэж бодохоос голоос нэг юм огшоод явчихсан гэж байгаа. Тэгээд ээж нь хөөцөлдөж элдэв шалдавын анкет юм бөглөж гүйсээр энэ сургуулийг бүтээсэн. Өөр зарим мужид бол нилээд чөлөөтэй, бас үнэгүй байдгийг бодвол энэ муж нилээд төвөгтэй юм. Гэлээ гэхдээ яах вэ ямарч байсан өдөрт хоёр цагаар долоо хоногт дөрвөн өдөр явах болсон нь дэвшилттэй. Сургууль дээр нь очиж уулзахад
- Хэрвээ танай хүүхэд уйлдаг бол эртнээс хүүдээ сайн хэлж ярьж өгөөрэй. Бүр болохгүй бол эхний үед “богиносгосон” цагаар явж болно гэж багш болох хүүхэн манай хүнд хөнгөлөлт үзүүлэхэд миний инээд хүрээд байлаа. Тэр нь нэг цаг л даа. Гэхдээ нэг цаг гэдэг манай хүнд их хугацаа. Тэгээд бараг долоо хоногийн өмнөөс л
- Миний хүү цүнхээ үүрээд сургуульд явна
- Хангай мундаг том
- Маамуутай тоглоно
- Том хүүхэд уйлдаггүй
- Ээж нь орхиод явна, чи үлдэнэ
- Ээж нь эргэж ирээд хүүгээ авна гэхчилэнгээр өдөр бүр л бид хэд чадах ядахаараа ойлгуулах гэж оролдоно. Хүү балчирхан ухаандаа ойлгож ядан байхдаа ээж явна гэдгийг сайн ойлгож
- Ээж явахгүй гээд л уйлна.
- За даа мань хүн ч орилж өгнө дөө. Миний хүүг битгий ширүүлээрэй гээд л эхнэрээсээ өчигдөр оройжин гуйж гуйж орхисон.
Одоо би жолоогоо мушгин хотоор давхиж яваа ч сэтгэл санаа минь хүүтэйгээ хамт явна. Энэ нэг нөхөр хөгширсөн хойноо нэг хэнз хүүхэдтэй болоо л биз, тэр нь цэцэрлэгт ороо л биз юун сүртэй юм. Хүний газар төрж, хэл усаа ч мэдэхгүй монголоо алдсан юмыг юугий нь гайхуулах гээв гэж зарим хүн бодож магадгүй гэхээс өр өмрөнө.
Миний хүү монгол хүү. Шинэчлэгдэж өөрчлөгдөх энэ цаг үеийн хүнд нудрага эх орны минь нүүрийг алгадахад хувь заяаны эрхээр энд үсэрч дуссан эх орны минь цусан дусал. Тиймийн учир миний хүү монгол хүү. Хэдийгээр одоохондоо тоонот цагаан гэрийн босго алхаагүй ч, тунгалаг ариун булгийнхаа усыг амсаагүй ч, аргалын цэнхэрхэн утааг үнэрлэж үзээгүй ч, адуу малын бараа харж, дуугий нь сонсоогүй ч гэсэн энэ хүү монгол хүү. Ийм хүүхдүүд энэ тэнд олон бий. Эднийгээ битгий л гоочлоорой доо ...
“Мань хүн ч орилж өгсөндөө” гэж бодсоор ажлаасаа буулаа. Өнөөдөр ажил сулавтар тул эртхэн буув. Хүү маань бялуунд учиргүй дуртай. Түүнийг “бөөд дэй кэйк” гэнэ. (Birth day cake). Заримдаа юухан хээхэн (гамбир, тарвас г.м) дээр ч лаа асаалгаж байгаад “бөөд дэй кэйк” болгон иднэ. Тийм л дуртай. Би харих замдаа нэг “бөөд дэй кэйк” авлаа. Гэртээ ирсэн чинь манай хоёр алга. Ойр ойрхон цонхоор харж байгаад ээжтэйгээ ирэхээр нь машин зогсоол дээр угтаж очлоо. Тэгтэл хүү маань өөдөөс
- “Хан-гай том” (өөрийгөө онгироохоороо ингэж хэлдэг) гэсээр л бууж ирэнгүүтээ цүнхээ нуруундаа үүрээд хачин. Ээж рүү нь хартал
- Ёстой уйлаагүй гэдгийн. Тэгэхээр нь
- Миний хүү уйлаагүй юу? гэтэл
- Хан-гай том л гэж байна. Өөрийнхөө нэрийг хэлэхдээ дундуур нь тасалж байгаа юм шиг Хан-гай гэж хэлдэг юм. Тэгээд л цүнхээ дуугаргаад л, үсээ сөөвөг сөөвөг хийсгээд л, овгос овгос гээд л нэг их том болчихсон амьтан аав ээж хоёрынхоо өмнө ороод л орц руугаа алхаж өглөө. Миний эгдүү хөдөлж, хайр хүрсэн гэж юухэв.
Ээж нь хамаг хийсэн юмс, цааснуудыг авчихсан тул тэр цүнхэнд хэдэн харандаа, цавуухан л байсан хэрэг. Хүүгийнхээ араас харжээ явахад яагаад ч юм цээжнээс нэгэн хүнд юм салчих шиг болсон доо.
Алд хүрэхгүй энэ амьтан сурч мэдэх хийгээд хүн болох анхны гараагаа эхэлж байгаагаа яахан ойлгох билээ. Тэр ч байтугай амьдралыг үзэх үзлийн минь буурийг хэрхэн сэлгэж, аавынхаа амьд явах заяаны алтан аргамжааг хэд дахин сунгаснаа миний хүү одоогоор мэдэхгүй яваа. Гагцхүү зүгээр л
“Хан-гай том”, ”Хан-гай уйлахгүй” бол дайдий (Daddy) “бөөд дэй кэйк” авч өгнө л гэж бодож яваа . . . Тиймээ! Миний “Хан-гай том” . . .

Түмэнбаярын Бум-Эрдэнийн “Сэмэрч үл барагдана” номноос

Хүү маань өнөөдөр таван нас хүрч байгаа юм. Утсаар ярьсан чинь
- Ааваа би бэлэгнүүдээ задлаад "Бийзий" (busy) байнаа гэсэн . . . Монгол нутагтаа олон олон ах дүү нарынхаа дунд анх удаа төрсөн өдрөө тэмдэглэж, маш их бэлэг авсан тул миний хүү сайхан зүүд зүүдлэн унтаж байгаа байхаа. Аав нь ч гэсэн хүүгээ "Монголдоо байгаа" гэж бодохоор сэтгэл тэнүүн явна даа. Мөдхөн хүү дээрээ очноо аав нь . . . Миний Хан-гай том-оо. . .














Бүрэн эхээрээ...

Блогоор аялсан түүх - 11

Энэ удаа би Цэцэнсод гэдэг хүний блогоор аялсаныгаа товчхон хүргье гэж бодлоо. Энэ хүний блогт орсон хэн хүн ямар ч байсан нилээд саатаж, түүгээр ч барахгүй тэдний хүндэт зочдын нэг болноо гэдэгт итгэлтэй байна. Уг блогийн эзнийг би мэдэхгүй юм. Угаас блогчид тэгтлээ нэг их бие биенийгээ мэдэх биш дээ. Гэхдээ энэ блогоос харахад энэ хүний ертөнцийг үзэх үзэл нь их гоё санагдсан. Блог болгон дээр байдаг тайлбар (уриа, үг ч гэдэг дээ) - аас нь үзэхэд л сонирхол татахгүй байхын аргагүй.
Сэтгэл минь цагаан гэхдээ будчихсан
Хүсэл минь хязгааргүй гэхдээ хүлээстэй
Дурлал минь олон гэхдээ нууцлаг
Амьдрал минь аз жаргалтай гэхдээ жүжиг . . . гэх мэтээр үргэлжлэнэ. Ер нь блогны ийм үгс тухайн блогны эзний амьдралыг үзэх үзлийн үндсэн өнгө байдаг байх гэж боддог болохоор аль ч блогт орсон эхлээд харах дуртай. За яг энэ өнгийн маш сонирхолтой бичлэгнүүдийг эндээс харж болох юм билээ. Цэцэнсод өнгөрсөн оны 7 сараас эхлэн энэ блогийг хөтөлж эхэлсэн байна лээ. Чухам ямар мэрэгжилтэй хүн болохыг мэдэхгүй ч бичиг цаас, ном зохиол талын хүн болов уу. Бас эрэгтэй хүн байх гэж бодсон. Түүний анхны бичлэгнээс авхуулаад л сонирхол татаж эхэлсэн. Ихэнх хүн блог нээснээ илтгэж, эсвэл ямар сэдлээр блог нээх болсоноо учирладаг бол энэ хүн зүгээр л хаа нэгтэй хөтөлж байсан зүйлээ энэ блог дээр үргэлжлүүлээд явж байгаа мэт мэдрэгдсэн. Тэгээд бодохоор энэ хүнд бичгийн ажил эгэл жирийн зүйл байх. (Би зөвхөн өөрийнхөө бодлоор л хэлж байгаа шүү) Түүний анхны бичлэг нь "Төөрч жаргагсдад" гэдэг нэртэй байсан. Үүн дээр "Амьдрал, цаг хугацаа болон түүний үнэ цэнэ, Үнэн-ний тухай, Шудрага гэж юу вэ, Хууль гэдэг нь" гээд маш өргөн ойлголтуудыг ердөө нэгээс хоёрхон өгүүлбэрт багтааж өөрийнхөө ойлгосоныг гаргаж ирсэн нь маш их таалагдсан. Хамгийн гол хэн нэгний уран цэцэн үгээр биш шүү дээ. За тэгээд "Байж болох л юм" гэх мэтээр бичлэгүүд нь цааш яьна. Үнэхээр нэг уншууртай. Зараа андын блогны дүрэмд байдаг шиг богинохон, ойлгомжтой, цэгцтэй бас сонирхолтой. Түүний "Үүрдийн аз жаргалдаа" гэдэг захидлыг уншихад л . . .
Сайн байна уу? Хайрт минь... гэж захиагаа эхлэмээр байвч энэ агуу эрхийг надад чи минь л өгсөн болохоор Сайн байна уу? Миний үүрдийн аз жаргал минь гэж би эхлэе дээ.
Зүрхэнд чинь дурлалын дуслыг мэдрүүлэх энэ захидлыг эрийн заяанд орогдсон их зангаа гээж агуу их гоо үзэсгэлэнгийн чинь өмнө сөхөрсөн оюун ухаандаа бус зүрх сэтгэлдээ захирагдан бичлээ . . . гээд л эхлэнэ шүү дээ. (Би үгээр нь биш ойлгосоноороо л бичиж бна)
Тэр бас шүлэг бичдэг "яруу найрагч", өгүүллэг бичдэг "зохиолч", эссэ бичдэг "судлаач" хүн юм би бодсон. Түүний бүх бүтээл, бичлэгүүдээс хүн, хүний мөн чанар, түүний дотоод сэтгэл, оюун санаа, хүмүүс хоорондын харилцаа, байгаль орчлон, түүний хамгийн сайхан мөчүүд, мөн байгаль хүний хоорондын шүтэлцээн гэх мэтийг харьцангуй дотоод мөн чанараас нь гаргаж ирдэг юм билээ. Түүний "Цасны түүх" гэдэг өгүүллэгт. Нэгэн бүсгүйн дусал нулимс явсаар хэрхэн цасан ширхэг болдог тухай, "Бурханы дүрд тоглосон нь" Шоргоолжны амьдралд хүний тус хэрэггүй үүгээрээ дамжуулаад хүн өөрөө л өөрийнхөө амьдралд хэрэг болох болохоос бурхан болох гээд хэрэггүй тухай, "Гарын үсэг" Хүний амь гэдэг ердөө л ерөнхийлөгчийн гарын үзүүрт тэр хүний сэтгэл хөдлөлийн үзүүрт хүрчихэж болох тухай гээд байдаг л нэг сэдэв юм шиг хэрнээ цаагуураа ямар их гүн гүнзгий утга яваад байгааг маш богинохон өгүүллэгт багтааж байна вэ гэж бахархмаар бичсэн байх юм. Бас Английн философич А.Ж. Аеэр гэдэг хүний Амьдралын утга учрын тухай бичсэн эссэг Бат-Эрдэнэ гэдэг хүний орчуулгаар блогтоо татаж оруулсан байсан. Тэгэхээр энэ хүний үзэл бодолтой их ойрлцоо очиж өөрөөр хэлвэл таалагдсан учраас авчирсан болов уу гэж санасан.
За тэгээд би энд бүгдийг нь ингээд бичээд байвал та нарт утгагүй болох нь мэдээж. Өөрсдөө уншиж, өөрсдийнхөө өнцгөөс ойлговол өшөө илүү амттай байх болно. Ер нь ч тэгээд би энэ булангаараа зарим нэг хүмүүсийн блогийг ерөнхийд нь санал болгодог болохоор тэр чигээр нь дүгнэж бас болохгүй. Та бүхэн цаг зав гарвал орж үзээрэй л дээ. Харамсахгүй гэдэгт итгэнэм.

Бүрэн эхээрээ...