Нэрэлхэлгүйгээр

Чикагогийн Т.Бум-Эрдэнийн шинэ ном мэндэллээ
Монголд үлдсэн хэдэн хүүхдүүдээ зүүдэлж, дэрээ норгосоор Сараа бүсгүй сэрнэ. Шинэ ажлын уртаас урт хүнд өдөр, халзан шар менежерийнх нь учиртай харах тачаангуй харц, эх нутгаасаа хамт зориж ирсэн Заяа бүсгүйн ёозгүй ариншин, энэ бүхэн Сарааг шаналгаж, нулимсыг нь үргэлж сорно. Түүнтэй зэрэгцээд Монголд байх нөхөр Түвшин нь эхнэрийнхээ зовж олсон хэдэн төгрөгөөр архи ууж, эрүүлжүүлэхэд хонож байна.
Харин Түвшин хундагаар архи биш, эхнэрийнхээ харийн газар унагасан нулимсийг хундага хундагаар нь ууснаа ухаарна, тэгээд эхнэрээ, ханиа дуудахаар утасдана.
Энэ их танил дүр зураг бол Т.Бум-Эрдэнийн “Хундага нулимс” өгүүлэгийн сюжет.Энэ мэт сэтгэлд хүрч, ухаарал нэмсэн олон сайхан өгүүллэгээрээ та бүхний танил болсон Чикагогийн Т.Бум-Эрдэнийн өгүүллэгийн түүврийн ном хэвлэгдлээ.
Image“Сэмэрч Үл барагдана” нэртэйгээр гарсан энэхүү түүврийг та авахыг хүсвэл зохиогчтой нь холбоо бариарай. Гарынх нь үсгийг зуруулаад ч авч болно шүү.
Майл хаяг: t_bumerdene@yahoo.com

СЭМЭРЧ ҮЛ БАРАГДАХ ХАЙР, ИТГЭЛИЙГ ТҮГЭЭГЧ
Т.Бум-Эрдэнийн өгүүллэгийн түүврийн өмнөтгөл
Бумаагийн анхны өгүүллэг нь “Цав цагаан” нэртэй байсан нь санамсаргүй хэрэг биш гэж бодогдном. Энэ “Цав цагаан” бол түүний амьдралд, хүмүүст хандах хандлагынх нь суурь өнгө, дотоод ертөнцийнх нь, эгээрэл хүслийнх нь өнгө юм гэдгийг зохиогчийн уншигчиддаа өргөн барьж буй анхных нь өгүүллэгийн түүвэр болох “Сэмэрч үл барагдана” уншигч таньд нотлох байх аа.
Энд онцолж хэлэхгүйгээр өнгөрч боломгүй нэгэн зүйл байна. Т.Бум-Эрдэнэ анхныхаа “Цаг цагаан” өгүүллэгийг өнгөрсөн 2007 оны 4 сарын 24-нд бичжээ. Гэтэл олонхи уран бүтээлчийн хувьд хэдэн жилээр, зарим нь бүүр хэдэн арван жилээр туулдаг уран бүтээлийн туршлагыг асар богинохон хугацаанд буюу нэг жил хүрэхгүйн хугацаанд туулж, өөрийн гэсэн урлахуйн арга барилтай болж буй нь гайхмаар... Үүнийг бас л энэхүү ном нь нотлох байх аа. Энэ жил хүрэхгүй хугацаанд Бумаа маань маш эрчимтэй, бүр гайхмаар эрчтэй бичиж туурвиж, чухам утга зохиолын аварга акулууд л ингэж “өндөглөх” мэт цувуулж байсан болов уу гэмээр тууж, өгүүллэгүүдийг ар араас нь хөвүүлж өгсөн юм. Гэхдээ ямар нөхцөлд гээч... Америкийн эрчилсэн энэ амьдрал дунд, та бидний л нэгэн адил амьдралын төлөөх өдөр тутмын цаг наргүй зүтгэдэг ажлынхаа хажуугаар шүү дээ. Үр дүн нь өдгөө таны гар дээр буй өгүүллэгийн энэхүү томоохон түүвэр болж байна. Аргагүй л халгиж цалгисан, багтаж ядсан авьяас билгээс ундарсан болоод тэр биз ээ.
Гэхдээ авьяас билэг гэдэг нь бүтээгч, туурвигчид тавих хамгийн чухал, эн тэргүүний шаардлага мөн үү? гэвэл биш ээ гэж би ямар ч эргэлзээгүйгээр хариулна. Уран бүтээлч байхын тулд эхлээд “хүн” байх хэрэгтэй. Энэ нь зөвхөн миний л амьдрал дунд унаж босож явахдаа олж авсан итгэл үнэмшил юм. Ийн хэлэхийн учир нь энэ санааг үгүйсгэдэг үй олон үзэл онол байдаг болоод тэр.. Гэхдээ л амьдрал дундаас ажиглагдсан нэгэн зүйл нь хичнээн их авьяас чадвартай ч хүн байж чадаагүй бол түүнээс ер олигтой туурвил гардаггүй. Энэ “Хүн” гэдэг нь Эдуард Межелайтесийн “Хүн”-ээс хавьгүй илүү өргөн ойлголт, хайр-итгэлийг цогцлоосон дангаараа бүхэл бүтэн нэг сэдэв юм.
Эдүгээ АНУ-ын Чикаго хотноо ажиллаж, амьдарч буй Түмэнбаярын Бум-Эрдэнэ маань уг нь холбооны мэргэжлийн хүн билээ. Өөрийнх нь дүрсэлсэнээр “Шинэчлэгдэж өөрчлөгдөх энэ цаг үеийн хүнд нудрага эх орны минь нүүрийг хайр найргүй алгадахад хувь заяаны эрхээр АНУ-д үсэрсэн эх орныхоо нэгэн амьд хэсэг” нь болж яваа хүн. Гэвч, авьяас билгийн адтай хатгаасаар ч юм уу, хувь заяаны зурлагаар ч юм уу, уран зохиолын ертөнцрүү хөл тавин эрчтэйхэн орж ирлээ.
Бумаагийн өгүүллэгүүд дотор үүнээс өөрөөр хэрхэн илэрхийлэх билээ дээ гэмээр оночтой зүйрлэл, уран яруу дүрслэлүүд их бий. Нүдэнд харагдаж, сэтгэлд хоногштол дүрслэнэ гэдэг ховорхон чадвар.
Манай богино өгүүллэгийн нэрт мастер П.Лувсанцэрэн л тийн ончтой зүйрлэлүүдийг эгзэгтэй мөчид гаргаж чулууддаг байсан даа. Мөн Б.Догмидийн хөвөлзсөн уянга, С.Эрдэнийн дотоод сэтгэлийн тасралтгүй хүүрнэлийн аль аль нь түүний өгүүллэгүүдээс цухалзаж буй.
Энэ бүхэн нь түүний хүнлэг, алдаж онодог ч амьдралыг шүүдрийн ус мэт ариун сайхнаар харж, түүнд итгэж чаддаг баатруудтай нь сүлэлдээд нэгэн амьдаас амьд ертөнцийг цогцлоож байна. Бумаагийн эхний хэдэн бичлэгүүдийг нь уншчихаад миний юу юунаас ч илүү олзуурхан баярласны маань учир үүнд бий.
Түүний өгүүллэгийн баатруудад нийтлэг тийм нэгэн хэв шинж байдаг. Амьдралыг “Дэндүү уужимхан” хардаг Өлзий ах, “Гагнаас” мэт хат, итгэлтай нахиу Нанзад, хазгар Олзод, өрөөлийн өлмий дор орших ч өр зөөлөн сэтгэлээрээ ертөнцийг түшиж тулж буй түрүү жилийн борог өвс... гээд, тэд бүгдэд нь энэ амьдралыг хайрлах гэгээн сайхан хайр, ямар ч үед хувирч өөрчлөгдөшгүй бат итгэл бий. Энэ бол өмнө дурдсан Бумаагийн тэр “цав цагаан” ертөнцийн нийтлэг дүр зураг. Энэ бол өмнө өгүүлсэн тэр уран бүтээлчийн үндсэн гол шалгуур болох “Хүн байх”-ын язгуур утга учир нь юм.
Бумаагийн өгүүллэгүүдийн баатрууд дэндүү танил. Хамгийн сайн зохиолч гэж хэнийг хэлэх вэ гэвэл хүнийг хамгийн сайн ойлгодогийг нь гэж хэлнэ гэсэн нэг үг байдаг даа. Энэ үнэн байхаа магадгүй. Бумаа орчин тойрноо, хүмүүсийг чухам зохиолч хүнд л байдаг ховорхон ажигч, гярхай харцаар харж, үйл явдлыг алагчилалгүй нягт нямбай шүүн тунгаах атлаа, тэндээсээ харин хамгийн гэгээлэг, сайн сайхан шинжийг нь цэцгээс зөвхөн шимт балыг нь түүх зөгий мэт түүж авч чадах юм. Энэ нь уран бүтээлч бүхэнд байдаггүй тун ховор чадвар билээ.
Энэ хүмүүн төрөлхтөний үйлээс хамгийн сайн нь юу билээ гэвэл итгэл хайр түгээх гэж би дахиад л ямар ч эргэлзээгүйгээр хариулна. Бумаа маань яг тийм итгэл хайрыг түгээж байна. Түүний өгүүллэгүүдийг уншихад амьдралд, хүмүүст итгэх итгэл дүүрээд ирнэ, хайр төрнө.
Тэр бүтээлээрээ хүмүүст сэмэрч үл барагдах хайр итгэлийг түгээж байна. Үүнээс илүү сайн сайхан үйлийг би нэрлэж мэдэхгүй юм. Юутай ч уншигч та бид бүгдээрээ хамжиж дэмжээд Бумаагийн анхных нь ном “үр”-ийг эх барьж авч байна. Энэ анхны ном нь араасаа гэрэл гэгээ цацруулсан олон сайхан ном, бүтээл туурвил дагуулсан булган сүүлтэй байх болтугай хэмээн ерөөе.
Б.Номинчимэд
Блүүмингтон, Индиана муж. АНУ
2008 оны 3 сарын 7.