Сонин зураг

Хэний зурсан зураг болохыг мэдсэнгүй. Мэддэг хүн байвал хэлээрэй

Эх сурвалж: http://id.news.mn/content/118384.shtml
Бүрэн эхээрээ...

Зохиолч, яруу найрагч Гун-Аажавын Аюурзана "Хар ая"

Би өөрийнхөө блогт нэг ийм "ЮМТАЙ БҮТЭЭЛҮҮД" гэсэн булан нээхээр шийдлээ. Энэ буландаа энд тэндээс уншихад өөрийн сэтгэлийг хөндсөн зохиол бүтээлүүдийг оруулах санаатай байна. (Зөвхөн өөрийнхөө сэтгэлийг яг тэр үед хөндсөн гэсэн шалгуураар. Магадгүй дараа нь уншихад тийм биш байсан ч хамаагүй.) Түүнээс биш онолын болоод танилын үзүүлэлт хамаарахгүй юм. Мэдээж хаанаас авсан эх сурвалжаа байнга оруулах болно. Харин яг зохиолчоос нь зөвшөөрөл авч чадаагүй тохиолдолд уучлалт хүсмээр байна.

Нэг л хачин, тэгэхдээ юугаараа ч юм бэ сэтгэл татам аялгуу ажээ.
-Наадхиа чи өөрөө зохиосон уу?
-М-хн.
-Юу гэдэг симфони вэ дээ?
Миний асуултын шооч аясыг тэр анзаарсан бололтой, тоглохоо болиод над руу эгц ширтэж,
-"Хар ая"гэдэг юм гэх нь ууртай.
-Хар ая" аа?
Түрүүнээс хойш миний гайхлыг төрүүлж байсан бүхэн дээр энэ нэр ч бас нэмэгдэв. Гэхдээ "Хар ая" гэж нэрлэхээс ч өөрцгүй байсан мэт.
Түүний төгөлдөр хуурыг төгөлдөр хуур гэхэд хэцүү. Өнгөн гадаргуугын модыг хуулаад авчихсан тул даралтуудын дээд хэсгийн ганц хөндлөнгөөр нь нэгэн цагт бор шаргал өнгийн төгөлдөр хуур байжээ л гэж төсөөлж болно. Төгөлдөр хуур ч гэх хаашаа юм бэ, арзайсан утаснууд, нүцгэн алх цохиур сарайж сэрийх нь төгөлдөр хуурын араг яс гэвэл илүү зохимоор. "Муухай дээр улцан нэмэр" гэдэг шиг хөгжмийн цүх цагаан даралтыг ховхолжээ. Хэн нэгэн галзуу эрийн царай ч төсөөлөгдөөд ирэв. Ийм хачин ёрын ажилдаа улайрсан, хөлснөөс нь уур савссан, нүд нь махчин араатных шиг гялалзсан үзэшгүй муухай царай төсөөлөгдөх аж.
Гэтэл энэ хар даралтуудыг хараач. Гялалзаж гялтаганана. Хамгийн аймшигтай нь, бүтэн үлдсэн хар даралтууд дөнгөж өнөөдөр үйлдвэрээс гарсан мэт цоо шинэ, өчүүхэн ч сэв суугаагүй байна.
Төгөлдөр хуурын оронцог шууд газар тавигджээ. Уг нь доор нь хуучивтар хивс дэвссэн аж. Гэвч шалгүй гэрт тэр нь бүр ч тухгүй харагдана.
Гэрт хогшил гэх юм бараг алга.
Дээхнэ үеийн пүрштэй төмөр ор, намхан ширээ, өндөр нам хоёр сандал. Өндөр дээр нь тэр сууж байна. Ингээд л гүйцээ. Зуух ч байдаггүй. Ерөөсөө энд гал түлж байсан шинжгүй.
Хотын захын дүүрэг дэх шалгүй ханхай гэр. Төгөлдөр хуурын зэрэмдэглэсэн аймшигт төрх. Хоорондоо ер зохицохгүй, эргэн тойрон дахь энэ бүх зүйлс гэхдээ мөн л өөрөөр байх аргагүй мэт.
-Чи хаана төгөлдөр хуур тоглож сурсан юм бэ?
-Энд.
-Энэ төгөлдөр хуур дээр үү?
-Тийм ээ.
-Аль хэр их удаж байгаа юм бэ?
-Хоёр жил хорин гурав хоног.
Би юу гээд асуучихлаа? Яг юу асуучихсанаа өөрөө ч сайн ойлгоогүй тул, хий л амаа ангалзууллаа. Энэ хачин төгөлдөр хуурыг энд авчирснаас хойш хоёр жил хорин хэд хоног болж байгаа юм болов уу, эсвэл нөгөө галзуу эр цагаан даралтуудыг нь царилаар ховх ховх татаж эвдсэнээс хойш ийм хугацаа өнгөрсөн юм уу? Эсвэл угаасаа л ийм байсан энэ сарзгар сэрзгэр гялалзсан хар даралтууд дээр "Хар ая" хэмээх хачин дуу авиаг зохиосноос хойш хэр удаж байгааг хэлсэн юм болов уу?
Гэвч би асуусангүй.
-Тэр яах гэж ингээд эвдчихсэн юм бэ?
-Тэр..?
-Тийм, тэр яалаа гэж..?
-Та түүнийг яаж мэддэг юм бэ?
Би нөгөө улаан царайт эрийг л бодсоор байв. Тийм амьтад л төгөлдөр хуурыг царилаар балбаж мэднэ. Тийм амьтад... Хаа ч юм бэ, яг тийм царайтай хүн харсан л байх нь. Тэгээгүй бол би хаанаас бүр нэг таньдаг юм шиг, төгөлдөр хуур эвдэж байхыг нь харсан юм шиг өөртөө итгэлтэй байх вэ...
-Тэр "Цагаан ая"-нд дургүй байсан юм. Цагаан аяыг тоглуулахгүй гэхдээ түүнийг барьж байгаад... гээд үүдний зүг заав. Тэнд урт царил хэвтэнэ. Харин өмнө нь ер анзаарсангүй. Яг л миний төсөөлсөн шиг царил байна.
-"Цагаан ая"-аа бас л чи зохиосон уу?
-Тийм ээ. Танд тоглож өгмөөр л байна. Даан ч энд нэг ч цагаан даралт үлдээгүй. Түүнээс бусад бүх хүнд "Цагаан ая" таалагддаг байсан. Түүнд л таалагдаагүй.
-Тэгээд "Хар ая" таалагдсан уу?
-"Хар ая"-г зохиох үед тэр эзгүй байсан. Явчихсан байсан. Суучихсан байсан.
-Суучихсаан?
-Шоронд.
-Ямар хэргээр шоронд орсон юм бэ?
-Хүчингийн...
Надад нэг л эвгүй болчихов. Энэ гэрт... Гадаа хүүгэх нармын салхи гэрийг нэвт сийгэнэ.
-Би "Хар ая"-ыг чинь ахиад нэг сонсч болох уу?
Тэр юу ч хэлэлгүй ахин тоглов. Намайг дуу хураагчаа халааснаас гаргах үед эхний хоёр гурван өнгө нэгэнт дарагдсан байлаа.
Бүсгүйн царай хувхай цайж, жимийсэн уруул нь чичирнэ. Гар нь нэг л эв дүй муутай харагдавч , арзгар төгөлдөр хуураас яавч хоосон, утга учиргүй зүйл гэхээргүй этгээд содон хөгжим уянгална.

Тэр бол миний анхны өвчтөн байсан юм. "Ганцхан удаа гэртээ оччихоод ирье. Ахиж би хэзээ ч, юу ч танаас гуйхгүй" гэж надтай уулзангуутаа л гуйж, гараас минь зуурчихаад тавихгүй байж билээ. Би ерөнхий эмчийг гуйж байж арайхийн зөвшөөрүүлээд, такси хөлслөн, Шар хадны эцсээс Долоон буудал руу явсан сан. "Хар ая"-аа ахин нэг тоглочихоод тэр гэрээс гарч, үүдийг дугуй төмрөөр даруулан цоожлоод түлхүүрээ хажуу айлдаа тавьж билээ.
Тэр явдлаас хойш тав зургаан сарын дараа би эмчийн ажлаа орхиж, ганзагын наймаанд явсан. 1991 он юм байна. Наймааны алтан үе дуусахад, хувийн эмийн сан нээсэн. Энэ ч танд сонин биш биз дээ.
Саяхан хүү маань:
-Энэ юу юм бэ? гээд жижигхэн хуурцаг үзүүлэв. Миний хуучин цаас, элдэв юмсын хогон дотроос олсон, сонсоод үзвэл тэнд бичигдсэн ая их таалагдсан гэж байна. Хуурцган дээр "Хар ая. 1990.10.9" гэсэн миний бичиг байв.
Хуурцгийг би хүүтэйгээ зэрэгцэж суугаад сонслоо. Нэг л хачин. Зүрх өвдмөөр аялгуу гэж байдаг уу, эсвэл яг тэр үед зүрх өвдөв үү, мэдэхгүй. Би тэсэлгүй хөгжмийг унтрааж орхиод,
-Аль дээр үеийн, галзуугийн эмнэлгийн нэг өвчтөний л зохиосон ая байна. Өрөө рүүгээ яв. англи хэлээ үз. гээд хуурцгийг хурааж авлаа.
Шөнө нь нойр хүрдэггүй. Эмч байхаасаа хойш хэрэглээгүй жижигхэн дуу хураагчаа эрж олоод, "Хар ая"-ыг орон дотроо чихэвчээр сонсов. Хэд хэдэн удаа сонслоо. Үнэнийг хэлэхэд, би хөгжим сонирхдоггүй л дээ. Гэвч сонсмоор санагдаад болж өгдөггүй.
Маргааш би тэр үед сэтгэцийн эмгэг судлалын эмнэлгийн ерөнхий эмч байсан Жүгдэр гуайнх руу очлоо. Товчоор хэлэхэд, өнөөх өвчтөнөө л сурагласан хэрэг. Тэтгэврийн өвгөд цөмөөрөө л уймраа болж гүйцдэг сэн. Харин Жүгдэр гуай бүр хөнгөн шингэн болжээ. Ой ухаан нь ч саруул. "Төгөлдөр хуур тоглодог охин уу?" гээд тун ч сайн мэдэж байсан юм.
Хэд хоногийн дараа Шар хад руу явлаа. 1990 оны өвчтнүүдийн түүхийг нэгжээд дараа нь бүр 1991, 1992 оныхыг үзээд ч түүний тухай юу ч олсонгүй. Жүгдэр гуай руу утасдвал,
-Байх л ёстой доо. Би бүр сайн санаж байна. Чи сувилагч нараас асуу. Уржнанхан л, намайг тэтгэвэртээ гарахад охин байж л байсан даг гэв.
Ихэнх сувилагч жаахан охид. Миний үе тэнгийн сувилагч ганцхан байсан нь өнгөрсөн жил Ховдоос шилжиж иржээ. Ингээд миний эрэл мухардлаа. Долоон буудлын чухам хаахна тэлнийх байсныг санадаггүй. Яг л нөгөө гэрэрхүү навсгар хашаа нэгийг олсон ч, нохой хорьж өгсөн малигар улаан эр:
-Юун төгөлдөр хуур? Юун хар, цагаан ая? Юун Шар хадны эмнэлэг? Чи өөрөө галзуу юм уу? хаашаа юм бэ? гэж эг маггүй загнаад, хашааныхаа хаалгыг тас хийтэл хаачихав. "Зуудаг нохойтой Аюултай"гэж муруй саруй бичсэн хавтгай мод хашаан дээр хадаатай байгаа нь нэг л танил санагдлаа. Тун сайхан, бор шаргал мебель байж ээ дээ.

Мөнөөх хуурцгаа би сонссоор л байлаа. Дараа нь Чайковский нэгдүгээр концерт, Клайдерманн, бас хэн хэн ч билээ, төгөлдөр хуурын аязтай СД хэд хэдийг авч сонслоо. Аль нь ч "Хар ая"-д хүрэхгүй санагдав. Шуманы нэг аяыг л тооцохгүй бол... Гэхдээ Шуман ч миний сэтгэлийг "Хар ая" шиг татсангүй.
Нэг шөнө би хачин зүүд зүүдэллээ. Нөгөө гэрт, нөгөө төгөлдөр хуурын араг ясан дээр, нөгөө бүсгүйн гар гялалзсан хар даралтууд дээгүүр гүйх аж. Тэгтэл гар хүрсэн даралт бүр нь ховхрон унасаар ая дуусахад төгөлдөр хуур нэг ч даралтгүй болчих юм. Тэгтэл нэг ч даралтгүй төгөлдөр хуурын ард суусан бүсгүй гараараа хоосон агаар тэмтчихэд өөр нэгэн ая дуурсав. Өмнө нь огт сонсоогүй тэр аялгуу намайг маш ихээр аз жаргалтай болгож буйг мэдэрлээ.
Сэрэхэд чих тун их өвдсөн байв. Чихэвчтэйгээ унтчихжээ. Хуурцагны бичлэггүй хальс чахран эргэж байлаа.
Тэгээд би төгөлдөр хуур авахаар шийдсэн юм. "Маш сайн төгөлдөр хуур хямдхан зарна" гэсэн зарлалаар явж очвол, олны танил хөгжмийн зохиолчийнх байж таарав.
"Красный Октябрь" бол үнэхээр сайн төгөлдөр хуур даа. Хөгөө алдана гэж байхгүй. Цагаан давааны хог дээр "Красный Октябрийн" сэг хэвтэж байсан гэж байгаа юм. Мултарч унаагүй хэлэн хар даралтыг нь тэр хавиар кино зураг хийж явсан миний нэг шавь саваагүйрхээд дараад үзвэл, яг л өнгөөрөө дуугарсан гэж байгаа юм даа. Гайхалтай сайн хийсэн хэрэг шүү. гэж ярихад нь "Нөгөө төгөлдөр хуур" хэмээн өөрийн эрхгүй бодогдож билээ.
Би хөгжмийн зохиолчид мөнгө тоолж өгөхдөө хуурцгаа бас өгчихсөн. Одоо налад "Хар ая" хэрэггүй. "Цагаан" нь хэрэгтэй.

Эх сурвалж: http://saruul-uhaan.blogspot.com//
Бүрэн эхээрээ...

Альфред Нобель

А.Нобель 1833 онд Шведийн Стокольм хотод тєрсєн. Тvvний гэр бvл Олоф Ридбек-ээс гаралтай бєгєєд Олоф Ридбек нь тухайн 17-р зууны Шведийн техникийн суут ухаантнуудаараа хойд Европод алдартай газар байв. Нобель 1866 онд "динамит” тэсрэх бодис зохион бvтээсэн. Ингээд дэлхий даяар 20 гаруй оронд компани болон лабораториудаа байгуулсан. 1895 оны 11р сарын 27 нд Нобелийн шагнал бий болсон тухай сvvлчийнхээ гэрээслэлд гарын vсэг зурсан.
Тэр 1896 оны 12-р сарын 10нд Италийн Сан Ремод байх гэртээ тархины цус харвалтаар єєд болжээ.

Алфред Нобелийн хvvхэд нас

1833 оны 10-р сарын 21-нд Шведийн Стокгольмд нэгэн хvv тєрсєн нь Нобелийн шагналыг vндэслэгч, нэрт эрдэмтэн, зохион бvтээгч, бизнесмен Нобель байлаа.Тvvний аав Эммануэль Нобель (1801-1872) , ээж нь Андриет Айсел Нобель байлаа. Тэд хvvгээ Алфред гэж нэрлэв.

Алфредийн аав нь инженер зохион бvтээгч хvн байсан. Тэр гvvр, барилга барихаас гадна хад чулуу тэслэх туршилт хийдэг байв. Алфредийн тєрсєн жил тvvний эцгийн бизнес амжилтгvй болж хаагджээ. 1837 онд Эммануэль Нобель бизнесээ Финлянд эсвэл Орост хийхээр шийдсэн. Алфредийн ээж нь гэр бvлээ асарч байхаар Стокгольмдоо vлдсэн.

Роберт Нобель

Людвиг Нобель


Алфред 2 ахтай байсан. Ах Роберт нь 1829 онд ах Людвиг нь 1831 онд тєрсєн. Андриет Нобель чинээлэг гэр бvлээс гаралтай. Тэр хvнсний дэлгvvр ажиллуулж эхэлсэн. Хvнсний дэлгvvр нь гэр бvлээ тэжээхэд л хvрэлцэхvйц орлого олдог байлаа.

Нобелийн гэр бvл Орос руу нvvв

Эммануэл Нобель Оросд бизнесээ сайн эхлvvлж чадсан.

Энэ үед хаант Орос улс газар тариалангийн орон байсан ч хүчирхэг армитай байхын тулд цэргийн зэр зэвсэг үйлдвэрлэдэг томоохон үйлдвэртэй болохыг хүсч байв. Тэр Оросын армийг техникээр хангах механик эд ангийн, дэлгvvр нээсэн. Тэр Оросын хаан болон, тvvний генералуудад далайн тэсрэх бодис нь дайсны довтолгоог зогсооход хэрэгтэй гэдэгт итгvvлж чадсан. Далайн тэсрэх бодис 1853-1856 онд болсон дайны vед Петербургийн галын шугам руу нэвтрэхийг оролдсон Британийн эзэн хааны тэнгисийн флотыг зогсоож чадсан. Энэ амжилтынхаа дараа Эммануэл гэр бvлээ Петербургт 1842 онд авчрах боломжтой болсон. 1843 онд нэг хvv тєрсєн нь Эмиль байв.

Эмиль Нобель
Ах дvv 4 Нобелууд анхан шатны боловсролыг хувийн багш нараас авав. Тэдний хичээлд байгалийн шинжлэх ухаан хэл уран зохиол орж байв. Алфред 17 насандаа Швед,Орос, Франц, Англи, Герман хэлээр ярьж бичиж чаддаг болсон байлаа.

Алфред хилийн чанадад явсан нь

Алфред уран зохиол, хими, физикт, их сонирхолтой байсан. Эцэг нь хvvгээ яруу найраг бус харин єєрийн мэргэжлийг євлєж шийрийг хатаасан хvн болгохыг хvссэн. Тийм учраас химийн инженер болгохоор хилийн чанад руу сургуульд явуулав. Парист Алфред нэрт химич профессор Пелоузын хувийн лабараторид ажилласан. Тэнд тэр залуу итали химич Асацанио Собреротой танилцсан. 3 жилийн ємнє Собреро дээд зэргийн тэслэх чадалтай шингэн болох нитроглицеринийг зохион бvтээсэн. Энэ нь практикт ашиглахад маш их аюултай байлаа. Алфред нитроглицеринийг их сонирхож яаж барилгын ажилд ашиглаж болохыг судлах болов. Тэр сураад Оросод буцаж ирсэнийхээ дараа нитроглицеринийг арилжих болон техник ашиглалтийг хєгжvvлэхийн тулд эцэгтэйгээ хамт ажиллаж эхэллээ.

Алфредийнх Швед рvv буцаж нvvв

Крымын дайн дууссаны дараа Альфредын эцгийн бизнес муудах болсон тул Швед рvv буцаж нvvхээр шийдсэн.
Нобелийнх 1863 онд Шведэд буцаж ирсэний дараа Алфред нитроглицериний тэсэлгээний ашиглалтыг сайжруулахын тал дээр ажиллах болов. Харамсалтай нь энэхvv туршилтууд нь амжилтгүй болсноор барахгүй 1864 онд Стокольм хотод тvvний хамгийн бага дүү (1842 - 1864) Емиль Нобель нарын хэдэн хvний аминд хvрсэн осол гаргасан юм. Бага хүүгээ өнгөрсөнийг дуулсан эцэг Эммануэль Нобель саа өвчинд нэрвэгдэн найман жилийн дараа буюу 1872 онд нас баржээ. Засгийн газар Стокгольм хотын нутаг дэвсгэрт дахин ийм туршилт хийхийг хориглов. Альфред бууж єгсєнгvй туршилтаа Маларем нууран дахь гэр завь, эсвэл ачааны усан онгоц руу шилжvvлсэн. 1864 онд тэр нитроглицериний vйлдвэрлэлийг эхлvvлэх боломжтой болсон. Тэрээр vйлдвэрлэлийг аюулгvй байлгах нэмэлт орцыг судалсан хэвээр байв.

Алфред "Динамит” зохион бvтээв

Туршилтынхаа явцад "kieselguhr” гэж нэрлэгдсэн торгон элстэй нитроглицеринийг хольсон зуурмаг нь саваанд хэвлэх боломжийг олгосон.

Эдгээр савааг дараа нь єрємдсєн нvх рvv хийнэ. Энэ бvтээлээ 1866 онд хийсэн. Алфред дараа жил нь бvтээлдээ "Динамит” гэж нэрлээд, эзэмшигчийн хууль ёсны патентаа авав. Алфред бас тэсэрч асах гэрэлтдэг толгойтой салют буудуулагч зохион бvтээв. Эдгээр бvтээлийг хийх vед алмазан єрємдлєг болон хийн даралтын єрємдлєгийн технологийг ашиглах болсон. Эдгээр бvтээл нь туннел єрємдєх, хад чулуу тэслэх, гvvр барих зэрэг олон барилгын ажлыг хєнгєвчилж зардал их хэмнэх болсон давуу талыг бий болгож байв.

Дэлхий дээрх vйлдвэрvvд

Динамит болон салют буудагч нь барилгын vйлдвэрлэлд их хэрэгцээтэй болсон. Vvний улмаас єєр єєр газруудад 90 vйлдвэр барьсан . Тэр Парист амьдардаг боловч ихэнхдээ 20 гаруй оронд байх vйлдвэрvvдээрээ явдаг байв. Тvvнийг бас "Европын хамгийн баян тэнvvлч " гэж нэг удаа хэлж байв. Тэр Шведийн Стокгольм, Германий Ханбург, Шотландын Ардер, Шведийн Карлкога , Италийн Сан Ремо хотод эрчимтэй ажилладаг байв. Тэр бас нийлэг резин, савхи, торго зэргийг туршиж байв. 1896 онд тvvнийг нас барахад тvvний нэр дээр 355 патент байв.

Берта вон Зутнертэй танилцсан нь

Алфред єєрийн гэр бvлгvй байлаа. Нэг єдєр тэр сонинд нарийн бичиг авна гэсэн зар тавьжээ. Австри хатагтай Берта Кински вон Хиник Тетау энэ ажилд орсон байна. Богино хугацааны дараа тэр Австри руу Коунт Артур вон Зутнертэй гэрлэхээр буцаж явсан байна. Алфред Берта нар найзууд болж олон жил захидлаар харилцдаг байжээ. Тэр эмэгтэй энхтайвны vйл хэрэгт идэвхтэй оролцдог байв. Сvvлд тэр "Гараа буулгацгаа” гэдэг алдарт номоо бичсэн. Алфред Нобел сvvлд Нобелийн шагналаа бий болгож, тvvнд энхтайвны vйл хэрэгт гавъяа байгуулсан хvмvvст олгодог шагнал байх болно гэж гэрээсэлсэн юм.

Берта Кинки Зутнер
Тэр 1905 онд “Энх тайваны” шагнал авсан бөгөөд Нобелийн шагнал хүртсэн хоёр дахь эмэгтэй юм.

Нобелийн шагнал

Тэрбээр дэлхий дахинд алддартай нэгэн байвч хувийн амьдрал нь аз жаргалгүй нэгэн байв. Түүний эхнэр Софи Гесс нь зугаа цэнгэл хөөж явсаар эцэст нь өөр хүний хүүхэд төрүүлэв. Тэдний 18 жил амьдарсан хамтын амьдрал сүйрэв. Түүнээс хойш хоср жилийн турш нойр хоолгүй явсаар сэтгэлийн гүн хямралд орж, Алфред Италийн Сан ремо хотод 1896 оны 12 сарын 10-нд 63-н насандаа зарц нарийн хяналтан доор нас эцэслэв.

Тэр хvн тєрєлхтний сайн сайхны тєлєє физик, хими, анагаах, утга зохиол энхтайвны салбарт амжилттай ажилласан хvмvvст шагнал єгч байхыг гэрээсэлсэн юм. Хvн бvрд энэ таалагдаагvй. Тvvний энэ гэрээслэлтэй нь хамаатнууд болон олон оронд байсан албан ёсны хамтрагчид нь эсрэг саналтай байв. Тvvний гэрээсийг биелvvлэгч хvмvvс тэдгээр эсрэг байр суурьтай хvмvvсийг ятгахад бvтэн 4 жилийг зарцуулсан байна.
Тэр гэрээслэлдээ математикийн салбарыг дурдсангүй. Учир нь Альфрэд Данийн усан онгоцны үйлдвэрийн эзний охин Анна Дезрид ухаангүй дурлаж байжээ.

Анна Дезри
Гэвч Анна бүсгүй залуухан царайлаг математикч Франц Лемаржийг сонгосон байна. Түүгээр ч зогсохгүй Лемарж Альфрэдийг олны өмнө математикийн ямар ч авъяасгүй нэгэн хэмээн доромжилж байжээ. Үүнээс үүдэн энэ шагналд математикийн салбарт амжилт гаргасан хүн ордоггүй юм байна.
1901 онд Физик, хими, анагаах, утга зохиолын салбарт хvмvvсийг Шведийн Стокгольм /одоогийн Осло/ хотод олгожээ.
Нобелийн Энхтайваны шагналтныг Норвеги улсын парламентийн Нобелийн шагналын хороо, Утга зохиолын салбарын шагналтныг Шведийн акамеми, Физик, Химийн салбарын шагналтныг Шведийн эзэн хааны шинжлэх ухааны академи, Анагаах ухааны салбарын шагналтныг Шведийн Каролины институт, Эдийн засгийн салбарын шагналтныг Шведийн төв банк тодруулан шалгаруулдаг уламжлалтай.

Уг шагналыг Нобелийн хeргийг товойлгон сийлсэн дvрстэй алтан медаль, диплом, мөнгө дагалддаг. Мeнгeн шагналын хэмжээ нь фондоос хамааран 30-70 мянган долларт байдаг ажээ. Уг шагнал нь соёлт хүмүүн төрөлхтөний хувьд хамгийн нэр хүндтэй шагналын нэг байсаар иржээ.

Нобелийн гарын үсэг.

Бүрэн эхээрээ...

Ааваа – 3

- Сайн уу? Ааваа
- Сайн. Хүү минь сайн уу даа?
- Сайн л явна даа
- Миний хүү юунд ингэтлээ гуниа вэ? Бие хаа нь зүгээр биз?
- Зүгээрээ . . . Ойрд танайхаар ирсэнгүй. Таньтай ч уулзсангүй . . .
- Харин тийм. Чи ер харагдахгүй юм. Би ч эндээс ямар гарах биш. Гадаа, нар салхи, навч цэцэг юу болж байгааг ч мэдэж байгаа юм алга. Битүү дээ, чамайг харж л суух юм

- Зав зай муухан талдаа л байна . . .
- За даа, мэдэхгүй. Чи ингээд ирэхээрээ л худлаа яриад байдаг шүү. Энүүгээр шурхийгээд гарахад тэгж их зав зайгаа дуудатлаа цаг орох уу?
- Та ч хүүгээ нэг загнах гээд л байнаа даа?
- Чи л хүсээд байгаа юм биш үү?
- Хүсэх гэхээр юу юм. Хүсээгүй гэхээр хаашаа ч юм л болчихоод байна. Заримдаа таны загнах, үглэх хүртэл үгүйлэгдэх юм байна шүү дээ
- Чиний наад царай зүс чинь бүүдийгээд . . . Уугаад байгаа юмаа даа, чи. Уулзахгүй юм чинь гэж бодоод яваа юм уу?
- За яалаа гэж дээ. Нэг их уусан ч юм алга.
- Уухайс, тэгээд биеэ өмөөрөөд бай чи. Өөрийгөө өмөөрөх, өрөвдөх гэдэг чинь үнэ цэнийг чинь барж байдаг юм, хүү минь. Хүн үнэтэй байх хэрэгтэй
- Ойрдоо ажил төрөл жаахан бүтэмж муутай . . . Тэгээд л . . .
- Тэр тусмаа л улам чангарч, чанаржиж, тэмцэж, тэнцэж явдаг баймаар. Гэтэл ингэтлээ шалчийж, хулчийх хэрэг юу байна? Уусан хүний ажил бүтдэг гэж би л дуулаагүй юм байна. Сэхээтэй, сүйхээтэй, тэвчээртэй, тэнхээтэй яв. Чи чинь миний хүү шүү дээ.
- Та ч хэлдэг хэдэн үгээ л хэлж байх шив. Урд нь ч ийм л байсан. Одоо ч хэвээрээ.
- Олон хэлүүлж байгаа бол чиний л муугийнх
- Тийм дээ, миний мууг л дуудаж байвал танд сайхан . . .
- Надаас өөр хэлэх хүн чамд байх уу? Харин ч бүр чаддаг бол ороолгоод авмаар байна. Даанч . . . чадахгүй, болохгүйгийн чандыг яалтай.
- Нээрээ, тийм болохоор би ийм зоригтой байгаа юм болов уу? Түүнээс биш өдийд гөлөлзөж суумаар юм
- Аавынхаа өөдөөс арсалдахыг зориг гэдэггүй юм. Аливааг ухаарахад тийм их зориг хэрэггүй.
- Арсалдах гэснээс ааваа, би хамгийн анх танд алгадуулснаа мартдаггүй. Та санадаг уу?
- Үгүй. Хэзээ юм бол доо?
- Би айлын хүүхдүүдтэй бөмбөг тоглоод . . .
- Тэгээд?
- Тэгээд яахав, хүүхдүүд юм хойно маргалдаад, сүүлдээ зодолдохгүй юү. Тэгсэн чинь бидний чимээнээр та гарч ирээд учир зүйг нь ч ололгүй “ингээд хүнтэй муудаад бай” гээд намайг алгадаад авсан. Уг нь сайн ярьвал миний зөв байсан л даа.
- Түүнээс хойш аав нь чамайг зодсон уу?
- Үгүй. Хэзээ ч . . . Би ч хүнтэй муудаагүй.
- Тэгвэл чи бид хоёрын хэн, хэн нь гэмшиж л дээ
- Гэмших л гэх юм. Чухамдаа яг юу юм бэ? Бууж өгөлт юм уу? Эсвэл ухаарал юм уу?
- Гэмшиж ухаарах гэдэг нь чи өөрөө ойлгож байгаа биш чамд ойлгуулж байгаа юм
- Танд ийм тохиолдол байсан л байх даа?
- Амьдралынхаа турш. Амьдралд зөвхөн гэмшил, ухаарал дээр тогтдог үе олон бий. Үнэндээ бол юуг хаанаас нь яаж харснаас их зүйл хамаардаг болов уу? Амьдралыг алтны цаанаас харвал амьдрал мөнгөн дээр тогтоно. Түүн шиг худал хуурмаг дээр, алдаан дээр, тэмцэл дээр, хайр дээр тогтож байх жишээтэй. Хэрвээ архины араас харвал амьдрал чинь тэр чигээрээ л арз юм шүү дээ
- Та уудаг байсан уу?
- Чи бид хоёр энэ тал дээр ялгаатай
- Уудаггүй байсан гэсэн үг үү?
- Чи надаас асууж байна. Харин хүүхдүүд чинь чамаас асуухгүй. Үүгээрээ л ялгаатай.
- . . .
- Гомдох хэрэггүй дээ, миний хүү
- Би гомдоогүй ээ, ааваа
- Гомдож байнаа. Эцэг хүн хүүхдүүдээ дандаа мэддэг шигээ бас тэдэндээ үргэлж итгэж байдаг юм.
- Та тэгээд миний юунд итгэж байгаа юм?
- Уухгүй ээ гэдэгт
- Би одоо уухгүй ээ, ааваа
- Тийм ээ, миний хүү уухгүй. Ингэхэд чи бичиж байгаа юу?
- Бичиж байгаа
- Бас л худлаа сонсогдоод байна даа
- Яг үнэндээ бол . . .
- Гацчихаа юу?
- Нэг л болохгүй юм
- Хүмүүсээс таагүй үг сонсож ээ дээ
- Аль алиныг нь сонсож явна.
- Аль нь ч чамд хэрэггүй. Ямар тэдэнд өртэй биш. Гагцхүү үнэнч л бай.
- Хэнд?
- Дүрдээ, баатартаа . . . Тэд хэлмээр байгаагаа хэлж, хиймээр байгаагаа хийж л байг. Чамд ер хамаа байхгүй. Битгий хажуугаас нь нөлөөл. Зоргоороо л байцгааг
- Тэгэхээр чинь шал балай юмнууд болчих юм биш үү?
- Зохиолч хүний тархинд балай юм ордоггүй юм.
- . . .
- Яасан? Яагаад ингэтлээ санаа алдав?
- Зүгээрээ, Санаа алдмаар санагдаад. Дотор ч онгойчих шиг
- Миний хүү ирж бай. Орж, гарч бай. Ямар ч эр хүнд ягтах үе гэж байдаг юм шүү дээ.
- Тэгье ээ, ааваа
- Гарахаасаа өмнө аавынхаа хүрдийг эргүүлэхээ мартав
- За, ааваа. Тоосыг нь ч гэсэн үргээе. Таны, намайг хардаг харц чинь яг л хэвээрээ шүү
- Та нарыг . . . Бүгдийг нь хардаг харц . . .
- Тиймээ, ааваа. Биднийгээ хардаг харц. Хүү нь ойр, ойрхон ирж байнаа. Баяртай.
- Явдаа хүү минь, яв

2012. 07. 07

Бүрэн эхээрээ...