Алсад зорчсон Жийжээ

Гуравдугаар хэсэг

Хэдийгээр ярилцлаганаас эсэн мэнд гарсан Жийжээ хүүгийнхээ машинд сууж амь аврагдсан мэт санагдавч энд тэндээс сигналаа чарлуулан давхилдах хотын машинуудаас цочин сандарсаар явна. Тэр их машины хажуугаар явган хүмүүс гэж зүрх авчихмаар улс байх нь гайхалтай. Машин явж байхад харсаар байж дайруулж үхэх гэсэн мэт урдуур нь хөндөлсөөд гараад ирэх нь үхэр малнаас дор гэлтэй. Тэр тоолонд Жийжээ орилон явах аж.
Хүү нь нэг байшин руу ороод төд удалгүй нэгэн далбагар цаас барьсаар гарч ирээд
- За ингээд тийзээ авчихлаа. Одоо манай ажил дээр очоод мөнгөө солиулчихвал ерөнхий ажил бүтэх нь тэр. Бидний ажил ч санасаныг бодвол бүтэж байнаа.
- Үдийн хойно нэг их гараад байх ажил байхгүй биздээ? гэх нь Жийжээ дотроо вийдоогоо хурдхан үзэх гэснийх
- Орой очиж визээ авна шүү дээ гэтэл Догоо
- Бас баахан юм ярихуу?
- Үгүй ээ. Зүгээр л өгчих байх
- Ёох! Хэмээн санаа алдана.
Цааш давхисаар хүүгийн ажил дээгүүр дайраад гэртээ ирцгээлээ. бэргэн нь
- За яасан? Болов уу? Нөхөр нь инээд алдсаар
- Боллоо боллоо гэхэд Жийжээ
- Ёстой нэг визэнд ормор гэж хараамаар юм байна гэсээр орж ирлээ. Хүү нь
- Аав! Май үүнийг түрийвчиндээ хийчих хэмээн баахан цайвар ногоон цаас өгөв.
- Энэ юу юм?
- Доллар
- Пэй! өнөө дойлуур гэдэг чинь энэ үү хэмээн баахан эргүүлж тойруулан үзнэ. Тэрээр “нилээн гайгүй сайн цаастай эд юм” хэмээн бодож байснаа
- Энэ хүн нь манайхаар бол Чингис нь гэсэн үгүү? Хэдий үед байсан улс вэ?
- Бараг л тийм. Гэхдээ яг үнэн дээ бол ерөнхийлөгч нь. Эднийд хаан гэж байгаагүй. Зуу гаран жилийн өмнөх хүмүүс.
- тийм байхаа. Манай Чингисийн зургийг бодвол хүн шиг юм гэх авч дотроо “Мярнуусан толгойтой хонь шиг хаашаа үстэй юм дээ. Тийм дээр үед ерөнхийлөгчтэй байсан хэрэг үү. За байз манайх чинь саяхнаас л ерөнхийлөгч энэ тэр гэж ярих болсон. Тэгэхээр америк шиг болоход өшөө бараг зуу гаран жил дутуу юм байна даа” хэмээн хар ухаанаар тунгаана.
Нөгөөдөр нь бэргэнээрээ гаргуулаад хүүтэйгээ гурвуул цэргийн улсуудад баахан шалгуулж аваад л цаашаа нарийхан хонгилоор ороод л явлаа даа. Одоо бас ч гэж хүүтэйгээ яваа болохоор арай дээр. Хоёулаа бол ч бас л сандрахаар аж. Хүү
- За хэдүүлээ нисээд Японы Наритагийн буудал дээр бууж хэдхэн цаг болоод л өөр онгоцонд суугаад бараг арваад цаг болоод очно доо гэлээ.
Жийжээ “япон гэдэг чинь самурайн гэсэн үг. Ямархуу улс байдаг бол” хэмээн бодон явтал гэнэт онгоц руу орчихов. Сумын улаан булангаас бараг том юм. Саруулхан гэж жигтэйхэн. Гэсэн ч мань Жийжээ сандарч эхэллээ. Хэн нэгнийг зуурч түшихгүй л бол болох шинж алга. “Зүгээр л байсансан яачихав даа. Би ч уг нь аав шүү дээ” гэсэн бодол эргээд хүүгээсээ жаахан санаа зовно.Чаддагаараа Догоогоо л бараадана даа. Жижигхэн дугуй цонх байхаар нь “түүгээр хардаг хэрэг” хэмээн цонхон талд сууснаа хажуудаа Догоогоо чангаасаар байж суулгалаа. Онгоц ч баахан дуу гаргаад л хурдалж эхэллээ. Хойд дугуй нь л болохгүй байна уу эсвэл хэт их ачаа ачсан уу хойшоогоо далийгаад л байх аж. Жийжээ ч болохоо байлаа даа. Чих нь шуугиад, дотор нь харанхуйлаад нэг гараараа сандлын түшлэгнээс, нөгөө гараараа Догоогоо тас зуурсаар хөөрлөө. Нүдээ хараад байх нэг л эвгүй тул аниж авлаа. Хичнээн ч удсын бүү мэд. Догоо ч бас өөрцгүй сандарч л байсан байлгүй яахав. Нилээн байтал Догоо хажуугаас нь нудраад
- Нүдээ нээ, нүдээ нээ гэнэ.
Хоёр нүдээ цувралдуулаад нилээн болгоомжтой нээлээ. Харин гайгүй шүү. Хэсэг хугацааны дараа хэн хэнгүй тайвширлаа. Нөгөө цонхоо гэнэт санаж санаандгүй хараад тэнгэрт байдаг үүлс доор нь байхыг хараад давхийн цочин
- Еэ бурхаан! гэж орилон биеэ барилан үзэв. Бодвол амьд байгаа эсэхээ шалгаж байгаа бололтой. Эргэн тойрон харсан хүмүүс ном сонин уншаад жигтэйхэн тайван. Гэсэн ч яг л нөгөө ертөнц рүү явахад ийм байдаг болов уу хэмээн санагдана. Догоогийн цаанаас хүү нь тонгойж
- Аав зүгээрүү?
- Гайгүй л юм шиг байна
- Одоо жаахан унт унт.
Ядахад өчигдөржин вийдоодсоныг хэлэх үү хэсэг дугхийгээд орхиж.
... Вийдоон дээр гардаг том хар сармагчинг бариад нэг торонд хийчихэж, гадаа нь бас нэг том эм сармагчин орилоод л цээжээ балбаад байх юм. Нэг харсан өнөө муу Жийжээ чинь бас тэр торонд сууж байна гэнэ. Дунд хуруугий нь тасдах гээд байгаа юмуу хаашаа юм. Жийжээ ч яахав хашгирлаадаа. Хаа байгаа тэндээс Догоо даллаад байх шиг, хадлангийн талбай дээр Лутааг өвс хадаж байхад нь харсаар байтал дээрээс нь онгоц буухнээ. Лутаа мэдэж байгаа юм алга хашгираад л байлаа, хашгираад л байлаа…
Догоогийн угзралтаар Жийжээ сэрлээ. Хөлс нь цувчихаж.
- Орилоод байхын. Улс амьтанаас ичихээ яадгийн гэж байна. Урд хойдох хүмүүс нь эргэж хараад л жуумагнаад байна. Хүү нь
- Аав яасан зүүдлээ юү. Одоо жоохон сэргээ гээд үйлчлэгчийг дуудаж хүйтэн пиво авч аавдаа өгөв. Нойрноос дөнгөж сэрсэн Жийжээд хүйтэн пиво ёстой нэг сайхан орж байнаа. Архи пивонд нэг их дурлаад байдаггүй юм. Гэтэл дахиад нэгийг ч уумаар ч болох шиг. Хүүдээ хэллээ
- Аавдаа дахиад хоёрыг захиад орхи, хэд байдгийн бол? гэсэн
- Үнэгүй гэнэ. Жийжээд гоё сонсогдож байна гэж жигтэйхэн.
Үгүй яах вэ дээ. Үр хүүхдийн буянд сайхан л явна. Үе үе жаахан сандраад л яваа болохоос биш. Хүрэнтийнхээ хөндийгөөс аль хэдийн гарчихсан. Том түрийвчиндээ дойлуур гэдгийг хийчихсэн. Авгайгаа дагуулчихсан агаараар тэгэхдээ бүүр үүлэн дээгүүр яваа эр хүнийг ер нь яахийн» хэмээн бодогдоно. Нээрээ ч тийм л дээ.
Яг одоо бол Хүрэнтийн хөндийнхнөөс Жийжээ шиг яваа хүн нэг ч алга.
Юу үнэн бэ тэр үнэн. Догоо урд суудалдаа хөл нь тулаад нэг тиймэрхүү явахад Жийжээ тэгж байгаа юм алга. Хөлөө солбисон шиг, эсвэл сэлгэж ачаад л хачин яваа. Заримдаа хөл гар богинохон төрөх ашигтай аж. Нүүр царай нь тааламжтай нь аргагүй мишээгээд л хачаан хачин. Үйлчлэгч охин пиво өгөөд буцахад нь бас хараад авч байна. Богинохон банзалтай цагаан хөл солбин солбин цаашаагаа явахад араас нь харсан Жийжээ дотроо “тушаатай гунж шиг хаашаа янзын явдгийн” гэж бодсон хэрнээ нүд жартагнаад авч байна. Дахиад нэгийг задлан ууж суутал онгоцны араажаваар нэг юм хэллээ шүү.
- Юу гэнэв?
- Хэдэн минутын дараа Бээжингийн дээгүүр ниснэ гэнэ. Та хоёр бие засвал одоо яваарай гэж хүү нь хэлэв Догоо босоод л явлаа гэтэл Жийжээ
- Ээж чинь мэдэх байгаа? Сайн хэлж ярьж өгөөрэй. Ээж чинь хэл ам муутай шүү гэчихжээ.Хүү жуумагнаж л байна.
Гэнэт Жийжээгийн дотор нэгэн санаа төрөв. “Бээжин гэдэг чинь хятадын нийслэл. Яг дээгүүр нь гарахаар нь хэдэн хужаагийн толгой дээр шээе байз. Дахиад нэгийг уунаа цус. Одоо жаахан тэсвэл боллоо” гэж бодлоо. Тэрээр бодохдоо хэдэн хужаа гудмаар явж байтал дээгүүр нь онгоц нисээд л дээшээ харахтай зэрэг л шээчих юм гэнэ дээ. Нөгөө хэд нь сандраад л байгаа нь нүдэнд нь харагдаж аазгай нь хөдөлсөн Жийжээ хамраа сартагнуулаад гуяа алгадаад л инээж байтал Догоо
- Ёо ёо! Бөгс эргэх ч зайгүй газар байдгийн байна. Үгүй ээ энэ нэг юм чинь согтчоо юу даа гэсээр л суулаа. Жийжээ гоё бодлоо Догоод хэлмээр байвч дараа нь хэлэхээр шийдэн болив. Нүүрэнд нь инээд тодорсоор…Догоо гайхсаар…
Төдхөн л нөгөө уусан хоёр пиво нь давсаган дээр нь дарж эхэллээ. Мань эр тэсэж байнаа хөөрхий. Тэгтэл ашгүй араажаваар дахиад нэг юм хэллээ шүү. Хүүгээсээ
- Сая юу гэсэн?
- Одоо Бээжин дээгүүр нисэж байна гэнээ гэтэл
- Би бие засахгүй бол болохоо байлаа гээд өндийтөл
- Өө аав одоо түрүүний хэлээд байхад, одоо хаачихсан. Том хотын дээгүүр гарахаараа хаачихдаг байхгүй юү гэтэл Догоо
- Хүүхэд шиг чи ер нь хаашаа юм бэ гэнэ. Жийжээгийн царай хүрлийгээд явчихлаа. Нилээн эртнээс тэссэнийг хэлэх үү, болохоо ч байлаа даа.
- Хэдий хэр удах вэ? гэсэн
- Хориод минут болноо л гэнэ.
Жаал сууснаа босож сандалнуудын түшлэгнээс түшлэг дамжсаар бие засах өрөөний үүдэн дээр очиж авлаа. Их чинэрхээрээ босож ч болдоггүй, сууж ч болдоггүй ёстой нэг баларсан эд чинь энэ бололтой. Жийжээ ямар амьдралдаа жорлонгоор дутаж явсан биш. Дуртай цагтаа, дуртай газраа л …байсан юм чинь. Арай гэж нэг юм ороод л өмдөө тайлах гэсэн монгол өмднийхөө уяаг өглөө гарахдаа яаж бодохоороо тэгэж бодсын бүү мэд “онгоцоор дээшээ нисэхээр өмд доошоо шувтарч мэднэ” гээд чангахан уячихсаныг хэлэх үү, дээр нь хуруу хумс муутай хэлэх үү тайлагддаггүй, арай гэж л нэг юм өөрөө өөрөөсөө өмнө амжив.
- Ёох! гээд л цаашаа харсан Жийжээгийн толгой нь салганаад л зогсоно бодвол нэг юм хөнгөрч байгаа бололтой. Муу санаа биеэ отноо гэж…
Японд ирлээ л гэнэ. Хүүгийн араас Догоо түүний араас Жийжээ гээд хэлхэлдсэн гурван юм хүлээлгийн танхимд орлоо. Амьтан хүн харахгүй байхын арга алга тэднийг. Ялангуяа Жийжээг. Жаал сууснаа
- Энд ер нь хэр удахав?
- Бараг дөрвөн цаг болноо
- За байз нэг тамхилмаар байдаг
- Та тэр харагдаж байгаа өрөөрүү ор.Тэр тамхи татдаг өрөө.
Тийшээ нь харсан уг нь хориод метр газар санж. Даана ч ганцаараа явах болдог. Ямар Догоог цуг явъя гэлтэй бишдээ. Хэсэг сууснаа бодлоо “би ер нь хэрэг хийсэн биш юунаасаа ингэтлээ айна вэ. Өөрөө өөрийгөө л айлгаад байнаадаа янз нь” гээд бослоо. Тамхиа бариад л эргэн эргэн харсаар нөгөө өрөөрүү орлоо. Хүн ч алга. Гаансаа гаргаж нэрж аваад л манаруулж өглөө дөө. Тэгтэл хаалга онгойж нэг шар нөхөр ороод ирлээ. Марсайтал инээгээд л нэг юм хэлснээ гаанс руу хараад л нэг юм хэлээд байна. Ямар ойлгох биш өөдөөс нь инээсэн болоод л зогстол наашаа дөхөөд байна шүү. Нүднийхээ булангаар хараад л хурдан хурдан сорж гарлаадаа. Тэгтэл нэг юм хэлээд гаанс руу нь заагаад байна. “Манайхан шиг л тамхилдаг юм байхдаа” түүний тамхийг хяламхийн харж “энэний энэ тамхи ч дээ нялуун золиг. За яахав нэг сорсон болохоос” гэж санан гаансныхаа соруулыг ханцуйгаараа арчиж арчиж өгсөн ашгүй өнөөх нь толгой сэгсэрч байна. Ойртож ирсэн нөхрөөс жигтэйхэн эхүүн үнэр үнэртэхэд “яасан эсгэлэн үнэртэй нөжөв” хэмээн бодов. Манай хүнээс ямар үнэр үнэртсийн бүү мэд…
Тэндээс цаашлан бас нэг онгоцонд сууж хөөрлөө. Жийжээ нэг үеээ бодвол сандарч мэгдэх нь бага овоо шүү. Одоо хүүтэйгээ зэрэгцэн сууж юм ярьж явна.
- Дүү чинь одоо ийм хол явж сурах хэрэгтэй л байсым байхдаа.
- Уг нь энэ оронд нь ирээд хэл усыг сурвал ч яаж ч бодсон илүү л дээ. Тэгээд ч өнөөх нь эндээ байх сонирхолтой шиг.
- Тэр нь одоо хэр хүн бол? Чи ер нь мэдэхүү?
- Монголд байхдаа манайхаар орж гардаг л байсан. Яриа хөөрөөтэй зүгээр л залуу байсан. Одоо тэгээд сэтгэл санаа нь таарч байвал яая гэхэв дээ. Гадны хүнтэй суух нь ерийн л үзэгдэл болж байна. Харин та очоод битгий орсоор мэндлээд байгаарай. Сайн байна уу гэхийг Hello, Hi гэнэ шүү дээ. Жийжээ амандаа
- Халоу, халоу гэж хэлэнгээ “за бараг халуун хүйтний хавьцаа л юм байна” гэж тогтоов Нөгөө үгийг нь
- Хаая хаая гэснээ “за үхэр малд хашгирч байгаа юм шиг” гэж тогтоов
Тэгээд унтаж босон явсаар арваад цагийн дараа хөшсөн дээр нь амьдаараа үнэр орчих шахсан юм л ирэх газраа ирлээ.
Бас баахан шалгуулсаны эцэст овоо зайтай чөлөөтэй газар гарч ирээд хүү нь
- За одоо бүх юм дууссан. Энэ Урнаа хаачиваа? Та хоёр эндээ байж бай би утсаар ярьчихаад ирье. Битгий ийш тийшээ алга болчихоорой гэж хэлчихээд нэг тийшээ явчихав. Нэг үеэ бодвол Жийжээ сандарч тэвдэх нь бүр гайгүй. Юм үзэж нүд тайлж байгаа бололтой.
Хүн гэж бужигнасан, гял цал болсон буудлын том танхимд Жийжээ элдвийг харан сониучирхан сууна. “Мөн олон янзын хүнээ, ёстой нэг есөн жорын улс байхым даа. Амьтаны хүрээлэн гэдэг шиг хүний хүрээлэн гэвэл ийм л байдаг байх” хэмээн бодон сууснаа гэнэтхэн нэг тарган гэж учиргүй хар авгайг хараадахав.
Тэрэг шиг юм түрэн яваа хар авгайн хөх дэлэн гэж учир алга. “Хамгийн сайн гардаг халзан үнээний дэлэнг урдаа хоёрыг зүүчихсэн юм шиг. Үгүй ээ тэр бөгс мөгсийг ээ яаж хураахаараа ингэж хураадаг байнаа. Аягатай цай тавьсан ч тогтмоор харагдана. Идсэн уусан нь буцаж гардаггүй байх. Яаж ийм юманд нүх сүв байв гэж” хэмээн бодтол гэнэтхэн Жийжээд вийдооны орообот санаанд орлоо. “Хөгжилтэй оронд орообот гэдэг юмаар цэвэрлэгээ хийлгэдэг гэсэн” гэж санагдаад очиж үздэг хэрэг гээд араас нь хартал хариугүй булан тойрохнээ. Босоод чавхадчихлаа. Хөнгөн шингэн хүний бас нэг гай нь энэ. Булчин шөрмөс, дөрвөн мөч нь бодсон бодолтойгоо зэрэг ажилласнаас болсон хэрэг.
Гялгар чулуун шалан дээр монгол гутлын ширэн ул халтиран тэнцвэр алдаад хоёр гараа савчин байж арай гэж биеэ татаж аван нөгөө хар авгайн урд гарч зогсож авлаа…
Залуудаа учирч л явсан олон харчуулын яг хэний нь хүүхдийг нь сайн мэдэхгүй ч осолдохгүй өөрөөс нь унасан бага хүү нь хар тамхи хэрэглээд байх болсоныг нь мэдсэн хар авгай санаа нь зовон бодлогоширч явтал хаанаас гараад ирсэн бүү мэд нэг тагжийсан, нүдгүй шахам шар эрээн юм урд нь сүүтгэнэн гарч ирээд хоёр урт юмаар савчаад унахаар цочиж үхэхээ шахан амаа аймаар том ангайн цахиртсан хоолойгоор
- Oo! My god! хэмээн хашгирахдаа хоолойн дээр нь юм тээглэн хоёр гараараа цээжээ ээлжлэн балбана.
Энэ лав орообот хэмээн бат итгэсэн Жийжээг урд нь арай хийн гарч зогсоход өнөөх нь харин амаа аймаар ангайн хүн шиг орилоход Жийжээ айсан сандарсан зэрэгцүүлэн
- Ээ! ямандагын голоо! хэмээн муухай чарлаад буцаад эргээд харайлаа. Амь аврагдахын түүс ийш тийш хартал ашгүй таньдагаас Догоо харагдана. Араар нь тойрч ороод зуурсан чигтээ таг. Амьсгаагаа жаахан дараад тохойн доогуур нь шагайгаад хартал ашгүй араас нь ирсэнгүй. Догоо л
- Яагаад байгаа улаан сухайв дээ. Амьтан хүнээс ичихэд яанаа гэж үглэнэ. Жийжээгийн сүүлийн үйлдэл арай дэндүү учраас Догоогийн амнаас хатуу үг гарч байгаа бололтой. Жийжээ ч түүнийг анхаарах сөгөө алга. Өвгөн дарханы тулман хөөрөг шиг уухчин зогсоно. Тэнд байсан хүмүүс тэр хоёрыг гайхахын дээдээр гайхан харна. Зарим нь толгой сэгсэрч харагдах нь дургүйцэж байгаа шинжтэй.
Амьсгаа дарагдаагүй шахам байтал хүүхдүүд ирлээ. Охин нь гэж овоо бондгор хөөрхөн махтай юм байсан нь танигдахын аргагүй юм болж. Аав ээждээ үнсүүлээд
- Аав! энэ манай нөхөр гээд голийсон бүдүүн Ухаа ягаан юмыг заав. Саяын сандраа нь бараг гараагүй байсан Жийжээ эгээтэй л дахиад орилсонгүй.
Гэхдээ тэр дороо сэхээ авсан Жийжээ мэндэлдэг юм болоод хүйтэн билүү,халуун билүү гэж гараа явуулах зуураа бодонгоо
- Хү..хү… гэж амандаа бувтнасан нь арай биш болох шинжгүй харин
- Ха… гэсэн нь нилээн дөхүү санагдаж хоёр гар уулзахын даваан дээр
- Халоу гэж хэлж амжив. Харин тэгэхнээ нь өөдөөс нь өнөө Ухаа ягаан
- Сайн байна уу? Гэж монголоор хэлэхээр нь мөн л зочиж
- Ээ! эцэг чинь ээ гэж энэ чинь монголоор яриад байгаам бишүү хэмээн хашгирлаа
Догоо хажуугаас нь
- Аяар гэмдээ чи! Чи ямар хонин дээр ганцаараа яваа биш гэлээ.
Түрхэн зуур юу болоод байгааг Жийжээ мэдэж байгаа юм алга. Өнөө бармын хар авгай санаанаас нь гардаггүй дээ. «Гараа цээжиндээ савлаад л… Үс хялгас нь л бага болохоос өмнөх үетэйгээ ч мөн адилхан юмдаа» гэж санаж явлаа. Тэгтэл охин нь
- Аав ч англиар мэндлээд л мундаг юмаа гэтэл Жийжээ
- Ээжийг чинь бодвол мэндлэхдээ ч нэг юм орос англитайгаа гэчихжээ. Хүү нь тэнд инээгээд л яваа. Охиныхоо үгэнд урамшсан Жийжээ Ухаа ягаантай дахиад нэг янзаар мэндэлье юү санагдаад за байз юу билээ. Нэг тийм үхэр малд гэснээ
- Хө.. Хөж энэ ч арай бишээ. Ха.. Хаая гэснээ энэ л нэг төстэй юм. Тэгээд
- Хаая гэтэл өнөөх харах ч үгүй байна. За төвөг төвөг гэсээр цаашлав.
Ер нь бол Жийжээ англиар төвөг ш дээ…
Гараад ирсэн уртаа гэгчийн хар машаан сунайгаад л… Жийжээ түүнийг харж вийдоон дээр гардаг баячуудын унадаг хар машаан мөн болохыг танив. Дотор нь орсон чинь жигтэйхэн урт.
- Пэй! энэ чинь шагай харваж болмоор эд шив дээ гэтэл хүү нь
- Бараг л болно доо гээд дүүгээсээ
- Танайх хэр хол вэ? Гэж асуулаа
- Нилээн зайтай. Ноорт руу. Хай вэйгээр л яваад байна даа гэнэ. Гэтэл Жийжээ
- Чи чинь ямар хэлээр яриад байна даа хүүхээ
- За за аав. Манайх нилээн зайтай . Хурдны замаар л яваад байна даа
“Хурдны зам гэж бас ямар чөтгөр нь байна даа” хэмээн бодно. Төд удалүй машаан хурдалж байгаа юм байлгүй чих нь шуугиад нэг л эвгүй. Сандарч тэвдэхээ бараг мартах шахсан Жийжээ эргэн санаж Догоо руугаа гараа явуултал
- Үгүй чи! гувшаа хурга шиг хүнээс зуурчихым гэж үглэн хажиглана. Охин нь тэр хоёрыг харж жуумганана. Харин хүү нь иймэрхүү юманд аль хэдийн ижил дасал болжээ. Жийжээ нөгөө Ухаа ягааныг цуг явааг санаж санаа нь жаахан зовно.
Яван явсаар охиныдоо ирлээ. Хоёр давхар том байшинд байх аж. Догоо гэр доторхыг нь, Жийжээ гаднахыг нь гайхан шагшин үзнэ. Жийжээ тэр их мод, зүлгийг их гайхаж байлаа. “Нов ногоон юм. Манайхаар бол голын ширгэ л юм даа. Хиймэл юм болов уу гээд үнэрлэж үзсэн өвс нь ч өвсөө. Харин жаахан шимгүй л болов уу. Сууж үзсэн чинь чийгтэй гэж учиргүй. Сайхан чийгтэй хөрстэй юм. Юу чиг байсан ургачихмаар, бараг би ингээд зогсоод байвал ургачихаж мэдмээр” гэж бодно. Оройхон охиных нь найзууд, бас энд байдаг зарим монгол хүүхдүүд ирцгээлээ. Бүгд л мэнд усаа мэдээд л сүрхий. Бас энд төрсөн гээд хэд хэдэн жаахан юмнууд. Зарим нь ч нялх юм. Зарим нь ч овоо болчихож. Хүмүүс эхлээд овоо манай хоёртой ярилцаж байснаа хоорондоо халж эхэллээ. Охин нь
- Аав ээж хоёрт ор засчихсан шүү. Ядарч байвал унтаарай гэнэ. Маргаашнаас хэдүүлээ үзэх юм ихтэй шүү. Аав ч гэсэн эртхэн амар гэнэ. Догоо ч ядарсан бололтой хажуулаад өглөө. Жийжээ харин хэдийгээр нойр нь солигдсон ч гэлээ хэрэгт дурлан тэдний яриаг жаал сонсов
- Танайх ямар хаат байнаа. Эй сийгээ залгаач гэнэ. Охин нь босоод ханандаа нэг юм дараад орхитол нэг их дуутай л болохоос сайхан хүйтэн салхи үлээж байна. Жийжээ гайхаж л суугаа.
- Энэ чинь дажгүй тэрий бэдрүүм байна ш дээ
- Харин тийн, кийтчэн нь найес байгаа биз
- Чи нөгөө ажлаасаа гарчихаа юу?
- Харин тиймээ. Бэй бийгээ дэй кэйрт өгч чаддаггүй ээ.
- Тэгээд ч манай оофийс даун таун луу нүүгээд, би яаж хаа байгаа вээстээс явах вэ дээ.
- эгч чинь яасан бэ?
- Лийвинд орсон. Хумс нь их слөүв гэнээ. Тэгээд тийп мийп нь муу гэнэ
- Нөхөр нь ирээгүй юү?
- Нөхөргүй ш дээ. Саяханаас цаадах чинь бойе фрэндтэй болсоон. Тэр нь тарааканд явдаг.Чээк овоо авдаг гэсэн гэх мэтчилэнгээр хоорондоо ярих ажээ. Жийжээ уг нь сийрэгхэн ухаантай юмны учрыг тунгаахдаа даана ч нэг даамгайсан. Харин одоо бол ойлгох юм юу ч алга. Хий дэмий л би согтоод байна уу эсвэл эд нар монгол биш юмуу гэж санана. Гэвч охин нь тэр дунд нилээн идэвхитэй яригчийн нэг ажээ. Хий дэмий л ангайж сууснаа нөгөө өрөөнд орж хүүхдүүдтэй жаахан тогломор болох гэсэн тэдний хэл бас үл ойлгогдоно. Гэвч тэднийг харж “өвөө эмээ гэж мэдэхгүй амьтад” хэмээн өхөөрдөн нэг жаахан охин руу Жийжээ хошуу цорвойлгон дөхтөл өнөөх нь
- Моондстор, моондстор гэж Жийжээг заан уйлав. Ээж нь гарч ирээд
- Яасан хайний. Бэй-бий нь яагаад уйлсан бэ. Доонт грай л гэнэ.
Жийжээд орноос өөр очих газар олдсонгүй. Нөгөө өрөөнд ортол Догоо нойрмоглон
- Унтахгүй ямар юмаа хийгээд сүг сүүдэр шиг хүүхэд уйлуулаад яваа юм бэ. Унт одоо цаад хүүхдүүд чинь өглөө эртхэн гаръя гээд байсан. Бүгчимдээд байсан сайхан сэрүүхэн болох чинь гэтэл Жийжээ
- Эй сий, эй сий гэж нэг их мэдэмхийрэв
- Юу юм тэр чинь
- За за хүйтэн салхийг хэлдгийн. Юм мэдэхгүй ээ бас
Төд удалгүй сандал ширээ дуугараад л, хүмүүсийн дуу нь бүгд л явцгааж байгаа шинжтэй болоод явчихлаа. Тэгсэнээ л яг хаалган дээр ирээд л бүгд л зэрэг зэрэг
- Баая ,баая гэцгээв. Овоо унтах гэж байсан Жийжээ гайхаж хоцров. “үгүй ээ одоо зэрэг шахам идхээрээ ингэдэг юм байхдаа. Би ч бас идсэндээ” гээд өөрийгөө чагнасан нь гайгүй л шиг.
- Чи сонсов уу? хө гэтэл Догоо нойрмог ч гэлээ
- Харин тийм. За за хүмүүсийн юу яах нь чамд ер нь ямар хамаа байнаа. Цувж уваад болох л байлгүй. Чи зүгээр унтаж үз. Чи ер нь сүүлийн хэдэн өдөр эрүүл өвчтэй нь мэдэгдэхгүй хачин байгаа шүү…
Үргэжлэл бий...
Бүрэн эхээрээ...

Алсад зорчсон Жийжээ

Хоёрдугаар хэсэг

Хэдийгээр шөнө хугасалж унтацгаасан хэдий ч Жийжээгийн хотынхон эрт босоцгоожээ. Хотооос ирсэн хүү л харин хамар тачигнуулан унтана. Жийжээ Лутааг дагуулан дунд хуруугаа гозойлгон энэ тэрийг зааж зааварчилж яваа харагдана. Тэрээр юм юманд санаа зовох тул нэг бүрчлэн хэлж байгаа нь тэр.
- хадатын ард очиж хэдэн мөр ширвээд орхи л гэнэ
- мал оруулчихав л гэнэ
- зав зайлхайндаа аргал түлш бэлд хэд хоногоос дахин бороошихоо мэдэш л гэнэ. Арваадхан хоног байхгүй байж магадгүй мөртөө бүтэн жил явчих гэж байгаа юм мэт л байх. Догоо ч зүгээр байсангүй. Өчигдөр тэр олны хажуугаар хэдий завандаа ч юм шахсан хоёр бяслагаа тэвэрчихсэн гүйж явах. Мөн тогооны өрөм, хэдэн уут хурууд, жаал нүдсэн борц уутанд хийж харагдана.
- Алив тэр хүүгийн машаанд сав суулга байна уу үгүй юү үзээдхээч
- Энэ барамнууд юм л авч явахаа мэдэхээс савыг нь буцаагаад авчрахаа мэдэх биш гэж аль ноднингийн хоёр бетоноо санан үглэнэ.
- Хөөе! нэг хонь үлдээхээ мартуузай гэж хашгирна. Бодвол хотын хүүдээ л өгөх гэсэн бололтой.
- За за мэдэж байна, мэдэж байна. Чи наад урдахаа л аялуулж үз гэнэ
Догоо нэг бетонд тараг хийн ирмэгийг нь хуруугаараа арчин долоонгоо
- За байз таг бас байхгүй гээд гялгар уут хайчилж хар хаймараар даруулж байгаа харагдана.Энэ мэтчилэнгээр хүн бүхэн дор бүрнээ сандарсан улс.
Хүү ч бослоо. Цай цүй боллоо. Хот орно гэхээс Жийжээ маань битүүхэндээ жийрхээд л байгаа.
Одоо өнөө хоёр маань өмсөж зүүх хувцас хунарын юм боловоо. Цаг ийм шахуу тул Догоо хичнээн сэтгэл нь хөөрч хурдаллаа хурдаллаа гэхэд яаж шинэ дээл хувцас хийж амжихав дээ. Сая наадмаар өмссөнийг нь гаргалаа. Жийжээ ойлгож байгаа тул нэг их юм хэлсэнгүй. Харин энэ шар өмднийхөө хээнд баахан дургүй. Цагаан сараар том бэр нь хар дугуй хээтэй шар үйтэн хуар дээлийн өнгө барьсым байж. Догоо өнгөрдөг наадмаар түүгээр нь дээл эсгэж. Жийжээд зайлуул нэг их юм орох биш дээ. Илүү гарчихаар нь өмд эсгэсэн нь дутмагдаад хоёр талаараа хээ нь таарахгүй зөрөөд баахан тал дугуй хээ гарчихаж. Үүнийг харсан Жийжээ
- Орос цэргийн машааны дугуй шиг гээд дурамжхан. Гээд яахав бас ч гэж үйтэн хуар тул дээлийн хормой дор хэсэг нь, овоо хэсэг нь гутлын түрийнд орчихно. Үлдсэнийг нь ханцуй нудрагаараа халхалж дөнгөнө гэж тооцоолоод өмссөн гэж байгаа. Жийжээ орос хувцасанд тун дургүй. Хааяа сороочик гэдэг цамцыг яахав өмсөнө. Гэхдээ л хуруу хумс нь мууг хэлэхүү, нөгөө товч нь жижгийг хэлэхүү гахайн мөөм шиг энэ олон товчийг товчилж тайлах гэж бөөн төвөг гэх.
Явах суух ч яахав хүн бүр л хөдөлж байгаа юм болохоор цэгцэрч л байх шиг. Ганц болохгүй байгаа юм нь Жийжээгийн дотоод хүн байлаа.
Угаас Жийжээ энэ хөндий, аймаг сум, энэ нутагтаа бол хүн шиг хүн. Бүр хүн хүнээс илүү. Харин нутгаас гараад хот хүрээ орохоороо хүнээ байчихна даа. Сандрана, тэвдэнэ,айна, цочино. Уулгамчийг хэлэхүү цочихоороо орилно. Үнэндээ хоёр гурван удаа л хот орж үзсэн гэж байгаа. Чаддагаараа Догоогоо л хормойдох нь холгүй дагана. Эхийгээ дагасан хусрангийн бяруу шиг юм л явна.
Харин Догоо бол шал өөр. Гэрээс холдох тусам л толгой өргөөд л, сэтгэл санаа нь сэргээд л, нүд нь гялалзаад л, энэ тэндхийн дэлгүүр хоршоо, зах махаар явах дуртай. Цээжээ бүрхчих шахам хавтаст түрийвчээ өвөртөлчихвөл Жийжээгийн нэг гар нь мөнхийн уяатай. Отынхон айхтар бараг барьж явахад л авчихдаг улс гээд салахгүй.
Хотод очихоороо нэг юманд нугасаа алдтал дурлана. Тэр нь видео. За тэр вийдоо гэдэг чинь ёстой эр зориг харуулсан жаатай эд юмаа гэнэ. Хэрвээ нэг үзээд эхлэвэл хашгираад л… босож харайгаад л… араас чинь хөөе… өө хэлээд байхад… буудлаа буудлаа… хурдлаач… гэх мэтээр л сэтгэлээсээ үзнэ дээ.
Ач нарынхаа амнаас ганц нэг үг сурсан гэж байгаа. Шаварцнийгэр гэж лут амьтан юм даа. Нийгэр гэдэг чинь хар байдаг гэсэн. Энэ шар л юм даа. Тэгээд л Шаварцнийгэр гэждээ гэж ойлгоно. Нөгөө нэг нь орообот гэдэг төмөр хүн. Бас нэг том сармагчин байна. Их том юмаа. Тэр бүхнээ санаж
- От орохоороо нэг сайн вийдоо үзье байз. Танайд бий биз? гэхэд хүү нь
- Бий бий. Догоо тэндээс
- От гэнэ гот гээч гэхэд хүү нь татаж унатлаа инээнэ.
Гаднаас Лутаа орж ирээд
- Бор нүдэнг янзлах юмуу? Гэтэл
- Хэрэггүй, хэрэггүй хөлий нь боогоод машааны ард тавьчих. Одоо аялуулчихвал улцайчихна. Отын наахна очоод боломз. Догоо явж байгаа юм байна гэдсий нь шувтарчих байлгүй гэлээ. Дотроо “Отын наана зам дээр шахуу арьс нэхий авдаг зах байгаа харагдсан” гэж бас бодож амжина.
За тэгээд бүх юм жин тан болж Жийжээ жаахан сандраастай, Догоо баахан баярлаастай хоёр охиноороо сүүн цацал өргүүлсээр л гарлаа даа.
Жийп гэдэг машин сайхан ажээ. Мотор нь асаж унтрах нь бараг мэдэгдэхгүй, явдал суудал зөөлөнтэй сайхан унаа. Явдлын сайханд нойр дутуу хоносон Догоо толгойгоо санжигнуулан дугхийж чимх нойр авна. Харин эцэг хүү хоёр энэ тэрхэнийг хүүрнэн зам хороон явна.
- Та аймгийн сургуульд хэдэн мал өгөхөөр боллоо гэсэн. Тэр талийгчийнх чинь өөрсдийн малаа яачихсан улс болохоороо танаас мах авах болов? гэтэл
- Яахав малаа барчихгүй юу. Хүү нь аймагт нэг юмны сэтэр зүүгээд тэрнээсээ салж чадахгүй суучихсан. Хар Бат өнгөрчихөөр хэн хэдэн малыг нь харж хандахав. Тэгээд л хэдэн хүүхэд нь хувааж аваад идчихгүй юү. Хүү минь одоо энэ хөдөөгүүр чинь малаа барчихсан улс захаас аван байна. Энд хийх юмгүй болсон улс чинь төв суурин бараадахаас яахав. Тэгээд тэнд очоод эсэн бусын юм хийгээд яваа хэрэг. Зарим нэг сүйхээтэй нэг нь ямар нэг юмны дарга болж авдаг бололтой. Өнөө үед чинь дарга гэдэг чинь нэг их мэргэжил мэдлэг шаарддаггүй тэгсэн хэрнээ нэр хүндтэй, эв нь таарвал энэ тэндээс юм цохичихдог “сайхан” ажил байна шүү дээ. Нэг л сайхан ярьдаг улс. Аргагүй ч юм. Ямар нэгэн юманд хүрэхийн тулд жоохон ч гэсэн юм чаддаг байх хэрэгтэй. Тэр нь л янз янзын юм ярьж хүний толгой эргүүлэх л юм шиг байна. Үүнийг хүүхдүүд та нар юу гэдэг билээ? Уран панаал гэдэг билүү?
- Одоо түүнийг чинь хошгоруулах, пиар (PR) хийх гээд янз бүрээр л нэрлэх болсон доо
- За тэгэж л таарна даа. Чи өчигдөр хараа биздээ? Ганцог гэж далчигар шар нөхөр. Сумын улаан булан хавиар л гүйгээд. Сумын багш магшийн хормой чангаад л явсан нөхөр одоо дарга гээд л айл айлд дайлуулсан, худал үнэн нь мэдэгдэхгүй бараг өөрөө ч ойлгохгүй юм яриад л яваа. Арав таван мал байхгүй түүнд үүнээс сайхан ажил алга. За наад Лочин ч гэсэн дээ ангийн байцаагч гээд л тэр жил нэг сүр амьтан ирээгүй юү. Сүржигнээд л өдөр шөнө ч хамаагүй айлын хонь мал үргээсэн, нохой шувуу шуугиулсан юм байсан. Одоо бас л нэг дарга. Хийж байгаа юм гэж юу байхав. Сонгууль дөхөхөөр л даллуулсан тарвага шиг юм л болцгооно. Тэр үеэр цаад томчуул нь хэдэн цаас хялайлгадаг шиг байгаам. Үгүй зүгээр л хэдэн барааны саван ганзагаласан архи үнэртүүлсэн улс л “энэ хоёргүй бол сум орон завхарч манай хэдэн мал хүртэл үхчихгээд байгаам” аятай л байдаг юм.
- Та ч хэдэн даргаа үзэхгүй юмаа даа.
- Үзэхгүй ч юу байхав. Юм хийхгүй улсыг бас хайрлаад байх ч сонирхолгүй л байна. Саяхан яавдаа. Манай мал мянга хүрлээ гээд дээрээс алгын чинээ цаас (өргөмжлөл) ирэхэд чинь чухам л танай мал өсдөг бидний ажлын сайных болтой юм ярьцгаагаад л, тэр цаасны ард малын хөлийн ч гэнэ үү нэг баахан татвар дагаж явааг эд мэдэхгүй шүү дээ. Зүгээр л хэд хоног манайд уяатай юм шиг өнжиж архи л гудрах гэсэн нь тэр. Түүнээс ч надад одоохондоо гай болсон юм алга л даа гэх мэтчилэн ярьсаар газрын холыг анзаарсангүй.
Хүрэнтийн хөндийгөөс тоос татуулсаар гарсан улс зургаа долоохон цаг давхиад хотод ороод ирэх. Хотод ороод ирэнгүүт Жийжээгийн байдал эвгүйрээд л Догоо руу шахаад л суух. Догоо
- Чи гэмдээ! цаашаа суугаач хар халуунд гэж хажиглана.
Хүүгийнх нь урд ирснээс өөр байранд орчихож, бэргэн нь аав ээж, цай хоол болоод явчихлаа. Тамхиа нэрчихээд вийдоо үзчих санаатай суусан Жийжээг хүү нь
- Усанд ор, усанд ор гэж шахсанаар гял цал болсон шаазан онгоцонд ус хийж орлоо. Гал тогоонд Догоо бэргэнтэйгэ ярьж суух.
- Урнаадаа одоо юу авч очдог билээ. Жаал ааруул , борц, өрөмхөн авч гарсан л даа гэтэл
- Ээ дээ тэр чинь ч нэг их хэрэг болохгүй л боловуу. Хил гаалиар ч гаргахгүй.
- Тэгвэл ч бүр балрана шүү. Хэр халуун газар бол? Дан дээл нимгэдэх боловуу?
- Гайгүй нь ч гайгүй. Гэхдээ та хоёр орчин үеийн хувцастай явбал… даана ч аав…
- Харин тийм. Цаадах чинь орос хувцасыг ёстой үзэхгүй. Нэг үгүй л гэсэн бол тэгээд л өнгөрөө. Аягүй бол явахгүй ч гэж байж мэднэ шүү гэж байтал ванны өрөөнөөс
- Догоо Догоо гэх дуунаар
- За бас яачихав. Хүнтэй ч ганц хоёр үг солиулчихгүй хэмээн ундууцана. Ер нь гэрээс гараа л бол энэ хоёрын байр солигдоно. Одоо бол бүх зүйл Догоогийн гарт орсон мэт.
- Энэ нуруу угаагаад орхио
- Хн! төө хэрийн нурууг чинь угааж ядах юу байна гээд Догоог ортол норсон гөлчгий шиг юм усан дотор сууна. Хувцасгүй Жийжээ гэдэг ямар олиг байв гэж.
- Алив наад савангаа гээд шудартал
- Үгүй чи зөөлөн гэм
- Ерөө ер. Арьс нь зумарчихаж гэнэ
- Наад муу нуруунд чинь сүүлийн хэдэн жил гар хүрээгүй юм. Угаажээ байтал улаан майк гараад ирж мэднэ шүү гэж хөөстэй толгойтой Жийжээ нүдээ жартайлган инээхэд Догоод аль дэвэн галавын улирсан баларсан сэрэл мэдрэхүй уугин асах мэт болоход түүнээсээ ичсэндээ
- Цаашаа хар. Цаашаа хар. Ядаж байхад улаан байдаг нь ч юув гэж дотроо инээд нь хүрэн жуумганана.
Маргааш визэнд орно, ярицлаганд орно гээд хүн бүр л дор бүрнээ сандран байгаа тул өнөө хоёрт захиа сургамж өгсөөр. Харин Жийжээд мэдэж байгаа юм ер алга. Харахад бараг л явж чадахгүй бол сайн л биз гэсэн янзтай. Хоёр ачтайгаа хашгиралдаад байгаа нь вийдоо үзэж байгаа нь тэр. Бэргэн нь
- Ээж бид хоёр сая ламаас ирэхдээ жаахан элс авчирсан юмсан. Аавд нэг эвий нь олж байгаад өгчих юмсан гэтэл нөхөр нь
- Аав ч авахгүй л гэх боловуу, за би л нэг аргалахаас
- Өө тийм! Аав уг нь өмд цамц өмсвөл
- Хай! тэр ч ёстой бүтэхгүй. Гөжөөд унана. Ер нь ч тэгээд монголоороо орвол бараг виз өгчих болов уу гээд жуумагнах нь эцгийгээ нүдэндээ төсөөлснийх.
- Одоо тэгээд ч олон юм хэлсэний хэрэггүй. Самгардахын нэмэр гэснээр тэр оройн ажил дууслаа. Нөгөө өрөөнд Жийжээ орилсоор…
Вийдоодож, вийдоодож хажуулсан боловч шөнөжин машин тэрэгний дуу тасрахгүй нойр нь хулжина. Жийжээ Догоо хоёр өглөө босож аяга цай оочоод хүүгийн тэрэгтэй нөгөө айхтар визний газар ирлээ дээ. Жийжээгийн дотор түг түг.
Байшин ч уг нь нэг их сүртэй бишсэнж. Харин тэр тойрсон хашаа, өргөс тор, цагдаа магдааг хараад Жийжээгийн сүнс нь явчихгүй хайчихав. “ямар балуугаа хийж энүүгээр яваа юм бол ч” гэж бодогдох шиг. Дэмий л Догоогоо бараадан хоёр нудрагаа далбагануулан араас нь явтал Догоо гэнэт зогсоод хойноос мөргөөтөхөв. Догоо ч мөн өөрцгүй сандарч байгаа тул юун хажиглахтай манатай. Тэгтэл хүү нь
- За та хоёр ингээд яваад нэг өрөөнд орно. Тэгээд асуусан болгонд нь үнэнээсээ л хариулаад байгаарай. Худал хуурмаг юм байхгүй юм чинь айж сандрах зүйлгүй. Сандраад байвал харин өгөхгүй байж мэднэ шүү гэлээ.
Цаашаа орохын толгой дээр Жийжээ гэнэт нэг юм санав бололтой хүү рүүгээ эргэж
- Бид хоёр хэл мэдэхгүйш дээ гэчихжээ.
- Зүгээрээ орчуулагч байгаа гээд араас нь түлхэх шахам л оруулаад өөрсдийг нь шоолонгуй харах олны нүднээс дальдчин машин руугаа гүйх шахам явав. Хүмүүс “ийм хоёр амьтан тэнд очиж яаж ажил хийнэ дээ. Энэ хүү нь ч гэсэндээ хөөрхийсийг явуулж л байдаг, харахад гайгүй л юм харагдана” хэмээн өөрсдийнхөө бөндгөрийн хэмжээгээр дүгнэн бас зарим нь толгой сэгсэрч харагдана.
Өнөө хоёр мухар тахир хонгилоор явсаар нэгэн хаалган дээр ирээд чи ор, би ор болов. Догоо
- Өрхийн тэргүүн ухаантай юм бол ороо ч гэхэд болдогсон бол хүйсээ солиулмаар болсон ч яалт ч үгүй боллоо. Санаагаар юм бол эхлээд нүдээ оруулаад хармаар байвч болохгүй тул хаалганы бариулаас зөөлхөн татаж ямар ч байсан нүүрээ оруулав.
Өрөөнд байгаа хэдэн улс хэрэндээ сандран байгаа ч хаалга аажуухан онгойж бариулаас жаахан дээхнүүр нэг хачин юмны царай харагдахаар цочин бүгд л зэрэг зэрэг харав. Олон хүн зэрэг өөрлүү нь харангуут Жийжээ хурдхан хаачихлаа.
- Яасан бэ? гээд Догоо хаалга онгойлгоод Жийжээг түлхлээ.
Өрөөнд бие биенийгээ түлхсэн,зуларсан хоёр юм ороод ирэхэд бүгд л эвэртэй туулай үзсэн юм шиг л болов. “За энэ нэг хөглөрсөн хөдөөний юмнаас болж виз өнгөрнөө” гэж арай сийрэг нэг нь бодож амжина. Шилэн цонхны цаанаас консул нилээн гайхан харснаа доош харах нь инээдээ барьж ядах шиг.
Аргагүй л дээ. Нэг их урт ханцуй, том нудрага болсон шар эрээн дээл, өмдийг хосоор нь өмсчихсөн жижигхэн нөхөр, ард нь өөрийг нь хоёр нугалчихмаар бүдүүн авгай хоёр биенээ нудралцахыг хараад инээд хүрэхгүй хэн байхав. Монголд ирээд жил гаран ажиллахад өөр дээр нь нэг л их цамц зангиа болсон боссын хуулбар маягийн хүмүүс орж ирэхээс ийм хачин улс ирсэнийг санахгүй. Консул хулгайн нүдээр тэр хоёрыг ялангуяа Жийжээг сэм сэмхэн харна.
Жийжээ орж ирснээсээ хойш нилээд хугацаа өнгөрсөн ч бие нь тайвширч өгөхгүй зогстол Догоо нударч ямар нэгэн юм зангах нь “нөгөөхийгөө” л гээд байгаа бололтой. Нөгөөх гэдэг нь өчигдөр вийдоо үзэж байх хооронд нь Догоо бэр хоёрынх нь ламаас авчирсан жаахан элс л дээ.
Уг нь цаасанд боодолтой л юм харагдсан, яагаад ч боочихсон юм. Ядаж байхад нөгөө муу хуруутай гарт нь таарчисаныг хэлэхүү дунд хуруу нь ямар атийх биш хий дэмий л үлдсэн дөрвөн хуруугаараа л оролдоод байдаг, оролдоод байдаг задардаггүй ээ. Дунд хуруу ийм хэрэгтэй байдгийг өмнө нь ер анзаарч байсангүй. Дээр нь Догоо гэж даалуун дээр булхайцах гэж байгаа аятай л нүүр ам нь татагнаад шавдуулна. Бас хэнэггүй царайлчих санаатай өнөө муу хоёр цэг шиг нүдээ уг санаа нь байдгаар нь томруулаад л энэ тэрийг харсан царайлж байгаа боловч хөндлөнгийн хүнд бол юу юугүй муурах нь уу гэлтэй л харагдана.Тэгж тэгж нэг юм амьд л хүн юм болохоор задлаадахлаа шүү.
Бас болоогүй ээ “тойруулаад цацаарай” гэснийг бодно. Даана ч Жийжээ өөрөө тойрч явахтаа манатай нүдээ ч аягандаа хөдөлгөж чадахгүй зогсоо. За тэгээд яахав дээ хойшохноогоо хоёул хэлхэлдэж жаахан ухарч нэг буланд очоод л муур шиг сэмээрхэн том нудраган дотроосоо элсээ шалан дээр шажигнуулаад л жаал гоожуулав. Тэгж ингэсээр байтал хэмжээтэй юм болохоор нэг юм дуусах шиг боллоо. Элсээ дууссан Жийжээ жаахан амьсгаа авч Догоогоо хартал муу бор царай нь хүрэн улаан юм болчихсон хүрлийгээд, хөлс нь цуваад амандаа нэг юм уншаад байх шиг. “Манай энэ чинь одоо ум ма ни бад ни хум гэж л мэднэ дээ. Арай тэрийгээ л уншаад байна гэж баймгүйм даа” гэж бодов. Ерөөсөө нэг их сандрах зүйл үгүй атал Жийжээгийн сүнс сүлд алга болж. Бодвол сүнс нь аль хэдийн гараад хүүгийн машаанд суучихсан бололтой.
Дараалал дөхөх тусам Жийжээгийн зүрх түг түг хийх нь бараг хажуудах хүмүүст сонсогдоно.
“Тэр шилний цаана байгаа тахианы дэгдээхэй шиг толгойтой шар сахалтай нөхөртэй учрах нь дээ” хэмээн бодон хялам хялам хийн харж зогстол нэг удаа харц тулаадхав. Сандарсан гэж юүхэвээ тэнгэр минь. Худлаа хоолойгоо засаад орхисон нь буруу дуугараад хахаж цацаад сүйд болчихоо шахав. Түүнийг харсан консул инээдээ барьж ядан доош харан сууснаа тэссэнгүй юү яасан түр орхиод гарлаа.
Хүмүүс “энэ нэг хоёр юмнаас боллоо” хэмээн гадарлаж өнөө хоёр луу хялалзана. Хонгилд баахан зогссон консулд “өнөөдөр ч харин хөгжилтэй өдөр шиг” санагдан, “ийм хоёр амьтан яаж тэнд үлдэхэв” хэмээн бодлоо. Буцаж орж ирэхдээ сэтгэлдээ манай хоёрт аль хэдийн виз өгчихсөн байлаа. Гэхдээ юутай ч тэр хачин хүнтэй ярилцаж үзэхийг хүснэ. Хэзээ хойно ч гэсэн санаанаас нь гарахгүй дурсагдаж явах ч юм билүү хэн мэдлээ. Тэр бодолдоо анхаарал сарнисан уу эсвэл сайхан ааш нь хөдөлсөн үү хүмүүст
- Орой ирж визээ аваарай гээд л гаргаад эхэллээ. Мань Жийжээ энэ олон амьтанд ямар их буян болж байгаагаа яаж мэдэхэв. Хий дэмий л тэр утас шиг юмаар ярьдаг юм байхдаа гэж бодно.
"За байз сандараад л байна даа" гэж бодонгоо хүүгийнхээ тайван чөлөөтэй байдгийм шүү гэснийг санаж зогстол хазгай муруй хэлээр
- Жигжид! гэж дуудлаа. Мань хүн ч мэдэж байгаа юм алга Догоо л харин
- Чамайг дуудаад байгаа юм бишүү очооч гэхэд сая ухаан орж дөхөж очоод утсыг нь аваад л нэг их сүрхий хүн
- Драсс дрисс гээд л автал ар голруу нь Догоо нөгөө айхтар том бөгжтэй гараараа л нудраад авлаа даа. Байдаггүй ээ яг ясан дээр таарахыг хэлэхүү
- Хг-нн… гээд л явчихлаа. Гэтэл утасны цаанаас бодвол орчуулагч нь бололтой хүүхэн
- Та зүгээр үү? Яагаад байна? гэтэл
- Зүгээрээ хүү минь зүгээр гэх нь бүр овоо шүү. Түүндээ ч урамшив. Тайвширах ч шиг
- Та нэрээ дуудахад мэдэхгүй байна уу даа? Гэхэд
- Үгүй ээ хүүхээ! Манай нутгийнхан намайг нудрага Жийжээ л гэдгийм л даа... Тэгж эхлээд л асууж гарлаа. Хариулаад л байлаа. Ярилцлагыг ч нэг өглөө дөө.
- Охин чинь нөхөр болох хүнтэйгээ энд танилцсан юм уу?
- Тийм л шиг байгаа юм монш чинь
- Та хүргэнээ мэдэхүү?
- Зургийг нь харсан л даа. Бондгор шар хүү бий
- Ямар ажлаар энд ирсэн юм бол?
- За байз хэн билээ дээ. Аа тийм ! Нөгөө Ээсүүс гуайн ажлаар л…
- Хэн гэнээ?
- Үгүй ээ үгүй. Хээсүүс гуай л даа гэлээ
Ёстой нэг холионо гэдгийг үзүүлж өгөв. Консул тэсээд л байгаа харагдана
- Хэр удаан аялах вэ?
- Долоо хононоо хүүхээ
- Яагаад ийм богино хугацаагаар явах болов?
- Тэгэхгүй бол хүүхээ нөгөө өвс хадлан хэцүүднээ. Өнөө Лутааг үлдээчихсэн. Цаад үйлс чинь хамаг ажил баллаад хаяж мэднэ
- Лутаа гэж хэн юм ?
- Яагаав манай хүргэн. Өө чи ч мэдэхгүй л дээ нээрээ. Тэгэхээр энэ хүү ч бүр мэдэхгүй гэснээ хамаагүй юм залаад байгаагаа анзаарч амаа дарав
Консул ч тэр, ер нь бүгд л инээж авлаа даа. Тэгсэнээ
- Соорий соорий гэх шиг болоод нэг юм хэлсэн нь орой ирж визээ ав гэсэн гэнэ.
Эргээд хартал хөөрхий Догоо нь хөлс нь бурзайсан үйл тамаа эдлэх гэж байгаа амьтан нөгөө утсыг автал
- Та гэр бүлийнх нь хүн биз дээ? Та хоёр болсон гэлээ.
Мань хоёр ч нэг юм навсралдсаар гарлаа. Гарах зуураа Жийжээ өрөөний булан руу харц нь гүйнэ. Бодвол элсээ л харах гэсэн бололтой. Өрөөнд байсан улс бүгд л шоолон инээлдэхэд консул тэднийг их сүрхий харлаа. Тэд хэрхэн азгүйтэхээ мэдэхгүй. Жийжээ бол бүр төсөөлөх ч үгүй. Хүн шоолох ч дээ…
Хөлсөө шударсан, энгэр заамаа сэвсэн хоёрыг хүү нь тосч аваад
- За яав?
- Аа мэдэхгүй. Орой гэнэ үү өглөө гэнэ үү ав л гэнэ.
- За за болж болж. Хэр сандарав?
- Уг нь хөөрхий зүгээр ярьдаг л юм байна. Хий дэмий л сандарлаа
Гэхэд Догоо
- Айж ядаж байхад энэ нэг юм оросоор яриад байгаам
- Аав оросоор ярьж чаддаг юмуу? гэтэл Жийжээ хэнэг ч үгүй
- Ганц нэг үг хэлнээ гэж байнаа. Догоо
- Яриад байхдаа яахав дээ. Драсс дрисс-ээс өөр юу байдгийн гэтэл хүү нь инээж л байгаа харагдана. Жийжээ гэнэт нэг юм санасан аятай хүүгээсээ
- Чи ингэхэд яах болж байна?
- Би арван жилийн визтэй шүү дээ гэснээ
- Ажил ингэж бүтэж байгаа юм чинь хэдүүлээ нэг гарсаных тийзээ авчихъя гэтэл
- Юу? Бас хаана очиж, ямар юмтай ярих болж байна? гэж илт сандрав
- Элс байхгүй яанаа гэж Догоо хашгирав
- Та хоёр бишээ. Ёо ёо! аав ээж хоёр одоо саваагаад хаячихымаа зүгээр. Онгоцны тийз байхгүй юү. Санаан зоргын асуудал.
Жийжээ дотроо “амьдралдаа тэр онгоц гээч юманд сууж үзээгүй яана даа. Энэ охиноос болж ч энд тэнд очиж хосоо шувтруулах нь дээ янз нь” хэмээн дотор нь эвгүйрнэ.
Нээрээ л Жийжээ яана даа…
Бүрэн эхээрээ...

Алсад зорчсон Жийжээ

Зуны дэлгэр цаг ч сүүлийн хэд хоног хүйтэвтэр шиврээ бороо зүсэрч уйлагнан байснаа өнөөдрөөс овоо татарч, наран авхай хэд хоног нуугдсандаа гэмшсэн мэт аядуухан мандаж бага үдийн алдаас халж эхэллээ. Гэвч ханатлаа дэвтсэн газар дэлхий энэ зэргийн халалтыг даана ч нэг үл тоон уур савсуулан уухичин хэвтэнэ. Хэдийгээр зуны сар цаашаа ханатай болсон ч ус чийг хийгээд нар төөнөсөн тааламжтай энэ орчинд ногоод эргэн нялхарч, цэцэгс дахин цэцэглэхийг санаархан хоорондоо шаагилдан байх мэт. Хүрэнтийн хөндийн хүн ард тэр аяараа тайван уужуу, малын толгой бүрэн бүтэн цатгалдахын туйлд хүрч амьсгаадан байх ажээ. Хүрэнтийн хөндийн баруун талаар хөвөөлөн хэвтэх Цагаан тэмээт хэмээх гүвээний эцсийн гүвгэрийн цаанаас хонгор морьтой нэгэн өгсөн гарч ирсэнээ жолоо татаж буунгаа хантайрах гэснээ “за ганц нэг хазлагдээ” хэмээн санаж жолоогоо шанаанд нь толомдоод, цулбуураа тахимандаа хавчуулан өрөөсөн хөл дээрээ борхирон сууна. Арван зургаан угалзат монгол гутлынхаа түрийнээс сөөм хэрийн соруултай гаанс гарган сэтгүүрээр хэд сэтгэн гутлынхаа зуузайн дээр тогшин бохийг нь унагаснаа тамхиныхаа уутанд толгойг нь шургуулж хэд бондогнуулан гаргаж, баруун завжаа дорвойлгон ногоон пийсүү соруулыг шүдтэйгээ харшуулан зууж, өврөөсөө чүдэнз гарган зурж тамхиа асаагаад хоёр сороод эрхийгээрээ цогон дээр нь дарна. Тэрээр хэдхэн ховдоглон сорсноо дахин нэрэх нь тамхилаагүй удсаных. Гэдэс нилээн татсан хонгор морь нэг сайн шилгээснээ уруулынхаа цомбогороор урдаа таарсан халтар хомоол, өөрийн дургүй борог шорогхоныг яран шинэхэн ногоог шир шир хазлана.Эмээлийн хойд бүүргэний араар опо ногоон цувыг хуйлан хоёр ганзагаар даруулсан харагдана.
Мань эр хөндийн эхэнд шахуу байгаа гурван гэрлүү саравчилсанаа өврөө уудлан ганц нүдний дуран гаргаж дурандахад хоёр гарын завсараар тамхины хөх утаа саагина.
- Үгүй! Манай гадаа өөр нэг машаан харагдана. Хэн ирдэг билээ байз гэж амандаа бувтнах энэ эрийг Жигжид гэх агаад нутгийн олонд нудрага Жийжээ гэгдэнэ. Энэ эр тавь хэдийн гарсан хэдий ч бие хөнгөн шингэн, ухаан санаа эрүүл саруул нэгэн. Биеэр их жижиг тул овор баахан бага, хөдөлгөөн хурдан, биендээ байхгүй ажилсаг, аж амьдралаа хэнээс ч дутахгүй авч яваа олон хүүхдийн эцэг.
Тогооны хүн Долгор гэх нилээн биерхүү, мань эрийг бодвол хаа хаагуураа хоёр дахин том шахам. Нутгийн олон том Догоо хэмээн авгайлна. Жийжээ яагаадыг бүү мэд дээлээ хөөргөн бүсэлж, богинохон хормой дэрвийлгэн бүслэх хэрнээ уртавтар ханцуй том нудрага далбагануулан явах дуртай. Догоо бол бие баахан том боловч царай зүс тэгшхэн. Цагтаа нутаг нугын харчуулын харааг хэрэндээ л булааж явсан нэгэн. Гарал удамд нь бөхийн үүх түүхийн улбаатай болоод ч тэрүү хаа нэг огцомхон хөдлөх болон санаандгүй гарах дуу хоолой нь эр хүнийх гэмээр.
Харин Жийжээд бол тийм юм байхгүй ээ зайлуул. Нуруугаар нам, нүд онигор шооч шинжтэй, хамар саргар, чих нь хувлаад жижгэвтэр, хүн хүнээс юм юм авчираад наачихсан мэт амьтан. Догоотой нэг гэрт орсныг нь сонсоод нутгийн олон нэг хэсэгтээ л гайхсансан. Тэр үеээ бодвол хэрэлдэж хэлцсээр есөн хүүхдийн эцэг эх болцгоосон ажээ.
Морь нь идшиндээ улайран цулбуураа угзрахад Жийжээгийн өвдгийг огцом хөдөлгөж, өвдгөн дээрээ тохойлдсон гар нь угзрагдан өвөр дээрээ тамхины цог унахад сандарч
- Ээ эцэг чинь нээ! хэмээн уулга алдан босож энгэр хормойгоо нударгаараа савчин цогийг унагахдаа муу дунд хуруугаа хөндчихөв. Хүүхэд ахуй цагтаа тарваганы толгой заах гэж байгаа нь энэ гэж хүчлэн татаж байгаад үүдэн шүдэнд нь дунд хуруугаа шувтарч шөрмөсийг нь тасдаад тэр нь гозойгоод тахийхаа байсан хэрэг. Түүнээс хойш юм л бол түүгээрээ зааж ярьсаар одоо бүр хэвшил болчихождээ.
Жийжээд энэ зах зээлийн буюу өөрөө өөрийгөө авч явах нийгэм их зохисон нөхөр. Нутгийнхаа олны зан чанар хийгээд хэн нь юун дээр давуу, хэн нь юун дээрээ сул зэргийг хүн нэг бүрчлэн мэднэ. Хэнээр юу хийлгэх, хэнээр юу хэлүүлэхээ бас андахгүй. Ер нь бол биеийн дорвиор биш ухааны цараар ажил амьдралаа зохицуулна гэсэн бодолдоо бат итгэдэг нэгэн. Тиймдээ ч хүнээс дээрүү л гэхээс доргүй амьдардаг. Мянга давсан малтай. Хоёр хүү нэг охин гурван томыгоо мал дагуулчихсан. Удаах хүүгээ аймаг бараадуулчихсан. Бас нэг хүүгээ хот оруулчихсан. Хотод байх хүүгээ ер нь мал хуйтай нэг их ойртуулаагүй. Сургууль хөөлгөөд хот оруулсан нь дээд сургууль дүүргээд одоо нэгэн банкинд ажилладаг. Саяханаас тэр хүү нь тушаал дэвшсэн дуулдаад байгаа. Нэг охиноо хэлний сургууль хөөлгөөд хотод ах руу нь явуулсансан. Мөн наймдугаар ангийн хоёр ихэр охин байх. Өнгөрдөг намар бага хүүгээ цэргээс ирсэн даруйд нь жолооны сургуульд явуулаад жолооч болгоод сая хавар ахад нь хэлж байж супер гэдэг 69 авсан. Одоо гэрийн гадаа байгаа хоёр машины нэг нь. Ач зээ гэвэл тоймоо алдсан. Хэн нь хэнийхийг Жийжээ ялгахгүй.Ер нь Жийжээ хүүхдүүдийг илүү үзнэ гэж үгүй. Хүүхэд гэдэг боов боорцогхон байвал өөрөө өсчихдөг амьтан. Бага нь томынхоо хувцасыг өмсөөд болцгоочихдог гээд харин ч нэг тээр шаахгүй дээ.
Эднийх хотондоо гурван гэр. Мэдээж нэг нь Жийжээгийнх, нэг нь тэдний илүү гэр, нөгөө нь гурав дахь охиных нь буюу хүргэнийх нь. Гаднаа нэг машин, нэг мотоцикль, тавган антенн юм юмтай. Зар голдуу ч гэсэн зурагт хааяа хааяа үзчихнэ. Хоёр том хүүгээ бэлчээр захлуулаад нутаглуулчихаад, хүргэнээ болохоор айл буулгаад гарын доор зараад байхаа Жийжээ мэднэ. Наанаа болохоор
Ганц хүргэнтэй. Энэ маань байхгүй бол би бараг хамраараа газар хатгаад босохгүй мэт л ярина. Цаанаа бол тийм биш л дээ.
- За байз хэн байдаг билээ гэж дурандаж сууснаа дурангаа гүйлгэж Хадатын ар хунхуй руу мал орсон эсэхийг хараачилна. Энд өрөөлийн байтугай өөрийнхөө малыг ч оруулахгүйн тулд сахин наадмын өмнө буусан энэ буйрнаасаа нүүгээгүй байгаа юм. Уг нь эднийх зундаа бараг гурав буйр сэлгэдэг айл.
Хаваржаа намаржаа гээд буусан нутаг болгондоо өндөр шаттай тавцан зоож орхино. Амьтан хүн асуувал
За даа би ч нуруу нугалам дутуу төрсөн хариугүй амьтан. Мал хуй зэгэс дэрсэнд орчихоод харагдахгүй юм. Дээр нь гарч хардаг ухаантай л гэнэ.
Нутгийн зарим нь шоолоод өнгөрхөөс цаад ухааныг нь олохгүй л дээ. Үнэндээ бол энэ хөндийд зэгссээд байх юм бараг байхгүй. Нутаг булаацалдах болсон өнөө цаг үед нутгалдаг нутагтаа айл буулгахгүй гэхдээ дархалж байгаа нь тэр. Энэ бол Жийжээгийн ухаан.
Өнгөрдөг цагаан сарын дараахнаар мань эр Хадатын арын хунхуйд цасанд ташуураа дүрэн цас хэр хунгарласныг үзэж
- Энэ хавьд дундуур, тэр хавьд дундуураас арай дээгүүр гэхчилэн үзэж явтал гэнэт ард нь
- Хөөе! Жийжээ гуай гэх дуунаар үхтэлээ цочсон Жийжээ
- Ээ эцгийн чинь бондгор! хэмээн муухай орилж огол үсрэв. Учиргүй цочсондоо ичсэн уурссан тэрээр Балдангийн бага хүүг
- Уа хувхай булдруу! Дуу чимээ өгөхөд яадаг барам бэ? гэтэл
- Өгөөд л ярьж байгаа юм бишүү. Та харин энэ хөр цасан дунд юугаа хийж яваа юм Юмаа гээчээ юү? Гэтэл
- Аа! үгүй үгүй. Ингэж их цас унасан газар тэр цана чаргаар гулгадаг наадам хийвэл мөн сайхнаа гэж хэний ч санаанд оромгүй тэс өмнөө юм ярин дүйвүүллээ.
Тэндээс салсан Балдангийн бага хүү гэртээ ирэн аавдаа болсон явдлыг ярьж
- Надаас цочоод үгүй ээ мөн муухай орилвоо. Тэгээд асуухаар цана чаргаар гулгадаг наадам ч гэх шиг үл бүтэх юм ярих. Хөгийн ч юм бодож явдаг хүнээ дээ гэхэд Өвгөн эцэг нь
- Хөгийн ч юм боддог хүн биш дээ. Ирэх жилийнхээ хадланг тэндээс л авах санаатай болов уу. Чамд л тааруулж ярьж байгаа нь тэр. Уг нь Жийжээ шиг ийм арван хүнтэй бол энэ сумын мал бэлчээртээ багтахгүй болтлоо өснө дөө. Даана ч ийм хүн ховор юмдаа гэх яриа болсоныг Жийжээ мэдэхгүй. Гэхдээ Балдан гуайтай бусадтай ярьдаг шиг ярьж болохгүйг Жийжээ мэднэ.
Ингээд л бүх юм Жийжээгийн санаснаар болдог нь хууль мэт бодогдоно. Эсвэл ганц нэг юм санаснаас зөрвөл өөртөө зохицуулна, эсвэл өөрөө зохицоно.
Гэтэл Жийжээгийн санаагаар болоогүй “чөтгөр нь харласан” нэг юм болсон билээ. Тэр нь юу вэ гэхээр. Одоо ч хэл усгүй бол хол явахгүй нь дээ гэдгийг аль тэртээ хөдөөний тэр хонхороос ухаарсан Жийжээ нэг охиноо хотод байх хүүгээ бараадуулан хэлний сургуульд явуулсансан. Гэтэл өнөө “лүд” нь хэлтэй болсон биш Ээсүүс гэнэ үү Хээсүүс гэнэ үү юмаар ирсэн нэг юмтай орооцолдоод эхэлсэнийг мань эр анзаарсангүй. Нэг удаа америк гэдэг газар явлаа гэхэд нь "хэл усанд нь сайн биз" хэмээн санаж хоёр үхэр таван хонь махлаад зардалдаа хэрэглэ гээд явуулсан нь өнөөх нь ирдэггүй дээ. Гурван ч жил өнгөрчихөж. Хэдийгээр ирэхгүй байгааг нь буруу шаавч тэр газар өөрийн талын нэг хүн байвал гэсэн сэтгэлийн мухарт нэг бүүр түүрхэн бодол үүсчихээд буцаж ир гэж шахахгүй байгаам. Нутгийнхандаа бол гадны хүнтэй орооцолдсоныг нь санаа зовоод хэлэхгүй сургуульд явсан л гэдэг.
Дурангаа гэрээдээ гүйлгэн сайн хартал хотын хүүгийнх нь машин мөн шиг болоод явчихлаа. Үүнийг танихтайгаа зэрэг Жийжээ яаран дурангаа өвөртөлж, гаансаа түрийлэн мордон шогшлоо. Гэртээ саахалтын дайтай иртэл юмс ил болж хоёр том хар нохой нь эзнээ танин ирж даган шогшино. Гарч орж харагдах Догоо хурдан хурдан хөдлөхийг хараад “за даа хүү ирсэн нь лав бололтой” гэж бодсоор уяандаа буулаа.
Хавар жаахан ноолууртай хот орох үед нь хүүгийнх нь авсан жийп гэдэг машин мөөн. “Дугуй мугуй нь банхайгаад мөн ч сүртэй эдээ. Харахад гаднах арьс нь л жаахан тааруу боловуу даа чи. Манай муу 69 хажууд нь өлөн чоно шиг л юм” гэж бодонгоо босго давлаа. Хүү нь хаврынхыг бодвол нилээн гүзээлчихсэн, хойд авдарын өмнүүр хэвтэх суухын завсар байснаа
- Өө аав! гээд босох гэж янцаглахыг харж “энэ их гэдсийг ямар хурдан хураагаав” гэж бодох зуур
- За хүү минь сайн уу? Гэсээр дээш өгслөө. Тэгтэл Догоо тэндээс
- Нэг гарахаараа орохоо мэдэхгүй. Аймаг орлоо л гэсэн хаагуур доншуучлаад алга болчихоов. Алив май гэсээр аяга цай сарвайнгаа үглэн дуулна. Түүнийг сонсох хүн нэг ч алга.
- Аав хаа ороов?
- Аймаг ороод хоёр дүүгийн чинь дотуур байранд энэ өвлийнх нь махыг залгуулахаар болоод
- Аав нээрээ сэргэлэн шүү. Хаа байсан аймаг ороод мах борлуулах болчихоод ирдэг.
- Аа манай сумын уржнан өөд болдог хар Батын хүү захирал нь юм тэгээд л
- За чи хэзээ ирээв? Гэтэл Догоо
- Мөн түрүүхэн орж ирээд л байна.
- За тэгвэл гэснээ
- Өнөө Лутаа хаа байна дууд гэснээ дээлээ хөнгөллөө
Лутаа (хүргэн) нь гаднаас орж ирэнгүүт
- За миний хүү! цаад яааваа (мотоцикль) унаад ухасхий. Хуруу эвэртэй хар нүдэн төлөгөө барьж ирээд янзал гэхэд Догоо чамлангуй
- Хүүд төлөг гэтэл
- Энэ ялааны цагаар нэг их махаар юухэв. Хүү энэ хоёр хоногтоо л идчихээд явах юм байвал барав. Лутааг гарах завсар
- Хонио битгий үргээгээрэй. Одоо хайлган цаг эхэллээ гэж сануулна
- За тэгээд миний хүү тушаал дэвшлээ гэв үү? Гэтэл
- Тиймээ банкныхаа зээлийн хэлтэсийн захирал болсон
- Хүү минь хүний баахан мөнгө хаа хамаагүй хүнд тараачихаад шоронд орох юм болов. Ер нь нүдээ цавчихдаа хүртэл бодож байж цавчдаг юм шүү гэтэл Догоо
- Хн! Энэний амыг. Яасан бүтэлгүй юм ярьдаг юм.
- За за чи наад сүү саалиа хурдал. Цаана чинь хоол ирэх нь.Урдахаа л хийж үз гээд
- Юун яааруу сандаруу яваа юм. Хэд гурав хонохгүй. Цаад хэдийгээ авчирч айраг цагаан дээр гаргахаа яана гэтэл
- Би ч хагас, бүтэн тааруулж байгаа ухаантай. Сайндаа ч биш цаад Урнаагаас (америкт байх охин) чинь та хоёрт урилга ирээд гэтэл Догоо
- Харин тийм гэнэ. Муу охин минь чааваас бид хоёрыг газар үзүүлэх гэсийм байх гэтэл Жийжээ
- Газар мазар үзэх ч яамай. Одоо өвс ус, хадлан тэжээлийн ажил эхлэх гэд байхад гэхэд Догоо хэлж ярьж байгаа нь үнэний хувьтай юм болохоор явахгүй гээд хөшиж мэднэ гэхээс голруу нь нэг юм зурж, хий дэмий зуухныхаа амыг точигнуулан ухангаа
- Би гэдэг амьтан хэдэн үнээний дэлэн шувтарч, энэ хоёр гэрийн хооронд бөгтгөнөсөөр юм үзэж харах хувьгүй хүн юмдагуу даа гээд л гомдож бухимдсандаа хоолой дээр нь бөөн юм тээглэнэ. Аав хүү хоёрын яриа үргэлжлэнэ.
- Тэгээд тэр газар луу чинь хэзээ явах, хэдий хэр удахийм болдоо?
- Ямарч байсан маргааш эндээс гараад, хоёр дахь өдөр визэнд орно. Виз өгвөл л явна шүү дээ.
- Зардал мөнгө гэж учраа алдсан юм байдаг байхдаа?
- Нэг нь л гэхэд ирэх очихын бараг хоёр сая болох болов уу.
- Пээ бараг нэг хүний хөрөнгө шахуу юм болох нээ. Ээдээ дэмий байхаа
- За тэр яахав бид нар болгочихно. Харин эндэх ажлаа л яадгийн байгаам. Уг нь нэг долоо хоноод л ирэхэд болно л доо. Цаадуулд чинь үүнээс илүү чөлөө зав гарах ч үгүй.
- Ажил ч яахав. Маргааш Лутааг урагш нь Хадат руу гаргаад овоохой шиг юм бариад ганц нэг мөр ширвээд орхи гэвэл болох нь тэр. Уг нь арай л эрт байгаа юм. Амьтан орж мэднэ гээд эндээс нүүж чадахгүй бараг сар болчихов. Тэгээд арав хоногтоо гайгүй л дээ гэх нь одоо л нэг голынх нь үг гарав гэлтэй.
Жийжээ дотроо “Америк гэдэг ч хэр баргийн хүн яваад байдаггүй газар гэдэг. Хүн болсных яваад нэг үзэхэд болохгүй нь юү байхав. Болдог л юм бол яваад ирэхэд энэ Хүрэнтийн хөндийдөө л үхтэлээ нүүр бардам. Бас энэ нэг амьтан гэснээ (Догоог харж) явбал хүн болсондоо баярлах байлгүй чааваас. Нээрээ л энэ хоёр гэрээс гарах биш. Бид хоёр ч отруу ч (хот) тоотойхон орсон доо. Хүүгийн хүчинд тэр шүү дээ. Одоо охиныхоо буянаар бүр хол явах ч юм билүү” хэмээн бодно.
Жийжээгийн үг нааштай сонсогдож эхэлсэнд баргар нүүрэнд баярласан царай гэрэлтэх нь тэр жил нэг шараараа хуруунд нь гайгүй том бөгж хийлгэж өгснөөс илүүтэй мэт харагдана.
Хонь руу явсан Лутаагийн амнаас гарсан үг хээрийн салхины аясаар хөгжин нисэх бор шувуу мэт ам ам дамжсаар бэлчээр залгасан нутгийн хэдэн айлаас хүмүүсийн хөл Жийжээгийнхийг чиглэж эхэллээ. Тэртээ тэргүй хийх ажилгүй улсад “Жийжээгийн дарга болсон хүү нь ирж гэнэ” гээд аян шалтаг аман гудас.
Гацаа Готов, Шулга Очироос авхуулаад өвгөн Балдан хүртэл хөл нь хөнгөрөн иржээ. Лутаа ч хонио төхөөрч, Догоо гэдсийг хурдан шалмаг гэж жигтэйхэн арилгаад л, хүүхэд багачууд шуугилдаад, холгүй нутаглах хоёр ахруу нь хүүхэд давхиулсан нь мотоциклиэр пар гээд л ирцгээв.
Хүн хар ирсээр гэр дүүрчээ. Хоол унд буцлаад, айраг цагаа болоод зуны нимгэн гэр ч гэлээ халуу дүүгээд явчихлаа. Жийжээ дотроо “найр наадам болох нь илүүц ч гэлээ үр хүүхдийн минь сайн сайханд улс амьтан цуглаж байхад ганц өдөр яахав” хэмээн санана.
Хотоос ирсэн хүү нь гоё ганган хайрцагтай, шилтэй Хар Чингис, Шар Чингис, Атилла, Галдан бошгот ч гэх шиг есөн жорын архинуудыг гаргахад хүмүүс гар гар дамжуулан үзэж гоё ганганы нь шагшин магтана.
Гэтэл мэдсэн юм шиг сумын намдын дарга нар орж ирлээ. Хувьсгалт намын Лочин дарга, Ардчилсан намын Ганцог дарга хоёул шүү. Жийжээ тэднийг харснаа “үгүй юу билээ. Эд чинь зэрэг зэрэг юу болов. Нөгөө сонгууль нь дөхчихсөн юм байхдаа. Яасан хурдан юм бэ” хэмээн санана. Хүмүүс ч дарга нар дээшээ дээшээ биздээ. Лочин дарга ингэх л ёстой мэт дээшилсээр хамгийн дээр, Ганцог дарга араас нь дагасаар бүр Балдан өвгөний дээр гараад суучих ажээ. Дарга байх сайхан аж.
Тэд мэнд мэдэж, зуслан намаржаа, цаг агаар гэхчилэн ерөнхий зүйл ярьж байснаа доошилж хэвийн байдалд орж ирлээ. Лочин дарга архинуудыг харж
- Манайх ч мөн сайхан хийдэг болжээ гэхэд Ганцог дарга яаж дутахав
- Ингэж хийнэ гэдэг чинь монгол улс хөгжиж байна л гэсэн үг тийм биз. Энэ чинь ардчилалын л хүч. Бид чинь Чингис архи хийх нь байтугай Чингис ч гэж хэлж чаддаггүй байсан биздээ гээд л нэг их цэцэн үг хэлсэн мундаг хүн гэрийг тойруулан харна. Гэвч бүгд л “дахиад л улс төр” гэсэн янзтай дэмжих хүн ер алга.
Нам жимийг эвдэж Жийжээ
- Уг нь Чингис хаан хойд төрөлдөө монголдоо хүн болж төрсөн бол тун хэрэгтэйсэн. Даанч тэгсэнгүй архи болоод төрчих юмдаа. Тун тоогүй. Тэгэхдээ бүр ах дүү төрөл саднаараа шүү. Эсвэл хэн нэгэнд нь хэрэгтэй болоод тэгээд төрүүлээд байна уу мэдэхгүй ээ.
“Жийжээгийн хэлдэг хоржоонтой ч гэсэн түмэн зөв санж. Үүнийг дэмжээд үг хэлчихвэл муу золиг чинь цааш нь хураачихаасаа сийхгүй” гэж өвгөн Балдан санаж жилийн дөрвөн улирал хонь дагаж үдээр шиг болтлоо хөхөрсөн нүүрээ илж
- Уг нь тийм. Гэхдээ идээний дээд гэж л залсан боловуу. Бодвол сайхан л эд байгаа даа гэх нь хурдхан амсах юмсан гэх шиг.
Хоолны эхнийх царан дээр гарч, өрөн дээр тавигдаж эхэллээ. Хоёр даргын өмнө эхний цар очиход Жийжээ хоёр хутга гарган нэгийг нь дарга нарын дунд тавиад нэгийг нь аяганы ёроолд үрж эхэллээ. “Хурц л юмсан” гэж бодсон Догоо бас л нэгийг бодоо биз хэмээн санаж дуугарсангүй. Олны дунд нөхрийнхөө урдуур дуугараад байдаггүй зантай.
Жийжээ хутгаа үрэх зуураа “Үзэл бодол таардаггүй энэ тэр гээд л байдгийн эд. Цөөхөн хүнтэй монголд тийм л их олон үзэл бодол хэрэгтэй байдгийн байхдаа. Идэж уухаа болохоор яадгийг харъя байз” гэж бодсон аж. Нэг хутгатай хоёр дарга жаахан харж сууснаа Лочин нэг огтолж, хутгаа Ганцог даргад өгч байна. Өнөөх нь нэг огтлоод буцаагаад өгч байгаа харагдана. Лочин дарга ахиад л огтлохыг харсан Жийжээ “эд нар ч ингэж л таарна. Цааш нь дамжуулахгүй байна шүү. Улсын юмыг идэж уухаа хүрвэл ингээд л идэх улс. Энэ хоёр мэдээж Балдан хөгшнөөс насаар бага шүү дээ. Гэтэл өнөө үед дарга байнаа гэдэг юм юманд эхэлж хүрэх арга зам, эрх дарх юм даа. За за би ч би . Үмх мах тавьчихаад ийм ч юм бодож суух” гэж бодохын зуур санаа нь зовсон Догоо
- Галхын ухаан хойноо гэж манай энэ яг хоол болохоор л гутгаа гурцлах болж гээд
- Хөөе одоо болоо байлгүй гэтэл бодолдоо болоод хутгаа мартсан Жийжээ
- За та минь хоол руу ойрт. Ид ид. Миний хүү наанаасаа задал гээд дунд хуруугаа гозогнуулан юм юм руу заана. Тэгээд
- Өнөө манай америкт байгаа охиноос урилга ирж гэнэ. Бид хоёрыг л газар үзүүлэх гэсэн юм байх гэтэл бүгд л
- Өө тэгээ юү. Ямар сайхан юм
- Үртэй хүн жарганаа гэж гэцгээхэд бараг л явах нь тодорхой болсоныг бүрэн ойлгосон Догоо
- Харин тиймээ. Би ч бүр хөл газар хүрэхгүй л байна гэлээ. Хүү нь архи задлангаа
- Бас болоогүй ээ. Эхлээд визинд орно. Тэгээд зөвшөөрвөл явах юм шүү дээ.
Тэр баруунтайгаас шулга Очир
- Үгүй тэл виазанд олно гэж яадгийн? Гэж асуухад хүү нь
- Америкийн элчин дээр очиж ярилцлаганд ороод зөвшөөрвөл явна гэсэн үг
- Ялих ч яахав ялидаг юм байж. Виазанд олно гэхээл л ойлгохгүй юм. Хэл зэлэг том юм бол? Жийжээ ч яахав хэл балгийн юманд олчихоно. Халин Догоо л яадаг болдоо хэмээн ихэд санаа зовоход гэхэд Жийжээ
- Яахав дээ Очир минь! Явуулах эсэхийг шийдэхийг визинд орох гэж хэлдэг гэнэ. Ядаж виз гэлдээ чи виаз! виаз! л гэх юм гэтэл гэрээр дүүрэн инээд.
Мөнгөн аягатай Чингис явсаар Гацаа Готов дээр ирэхэд тэрээр босож
- Б..Б..Би нэг үг хэлчихүү гэтэл энд тэндээс
- хэрэг байна уу даа
- Гацааг сонссоноос хээр очоод хэвтэж байсан нь дээр гэх мэтээр төвөгшөөнө. Жийжээ наадмын өмнөхөн хэдэн хонио ноосноос нь салгахад Готовын нусаа татаад хэд хоног суусныг санаж
- За хэлж л байг л дээ гэлээ
- З..З..за гэж овоо эхэлсэнээ
- б..б..би чадахгүйнээ гээд аягатайгаа хөнтөртөл дахин гэр дүүрэн инээд болсоор энэ өдрийн бяцхан найр эхэлж марал мичидтэй зэрэгцэн өндөрлөлөө...

Үргэлжлэл бий...
Бүрэн эхээрээ...

Дөрвөн мөрт-7

Зэрэглээ наадаж , солонго татсан
Зээр нь сүрэглэж , янзага тонгочсон
Зэл нь уртсаж , мал нь өссөн
Зэгс нь хүртэл дуугий нь хөөмийлдсөн
Зэмлэж бас эвийлж хүлээх эх орон мину

Бүрэн эхээрээ...

Дэндүү уужим.

Тэд баарнаас гарцгаахад намрын сэрүүн салхи халамцуухан хацар нүүрийг илбэж, хормой хотыг хийсгэнэ. Залуу хүүхнийг мөрөөр нь тэвэрч авах нь эгээ л өөрийнх юм шиг. Хүүхэн ч хүйтнийг далимдуулан наалдана. Такси хүлээх зуураа залуу хүүхнийг салхи зунгааралдуулан үнсэнэ. Такси яван явсаар хуучивтар байрны гадаа ирээд жолооч
- Аль орц вэ? гэхэд сая ухаан орсон мэт өнөө хоёр уруулаа салгаж
- Захынх гэж хүүхэн хэлнэ.
Үзвээс гурван жил гарангийн өмнө хашаа байшингаа зараад эхнэр хүү хоёртоо хөлсөлж өгсөн байр мөөн. Хүүхэн долоовороо гозойлгон амандаа барьж
- Чш! гээд шатаар өгсөхөд залуу хүүхний араас нь харж, орцны гэрэлд бөгс хондлой нь холбилзон шат өгсөх тусам хамаг бие нь зарас зарас хийн өөрийн эрхгүй гараа явуулна. Хүүхэн хаалгандаа тулж зогсонгоо юунд ч юм сэтгэл нь эвгүйцсэнээ гурван жил гаран эр бие ойртоогүй хүсэл тачаалдаа дийлдэн залуугаа дагуулсаар сэмхэн орлоо. Түрүүнээс хойш энэ мөчийг хүлээж байсан залуу бүсгүйг эргүүлж өөрлүүгээ харуулан, жирэвгэр сахалтай архитай уруулаар хүүхнийг, анхааруулж амандаа барьсан долоовор хуруутай нь юутай хээтэй нь идчих шахан шунаглан үнсэж үнгэлж, хүзүү хоолойгоор нь эрвэгнүүлэхэд хүүхэн үл мэдэг ёолон гийнана. Сайн харвал эхнэр нь байх юм.
Яг л энэ агшинд Жаргал амжиж давхийн сэрлээ. Хамаг хөлс нь цувж, хучлагаа тийчлэн ярж, хоёр гараа зөрүүлэн цээжиндээ авсан ажээ. Чийг ханхалсан жижигхэн умгар өрөөнд бүгчим гэж жигтэйхэн. “Цонхоо онгойлгоё уу” гэж бодсоноо “шумуул” хэмээн санаж бодлоо орхив. Угаасаа газар хэвтэж байгаа тул мөлхөн очиж сэнсээ залгавал сая нэг амь орох мэт. Өрөөний нөгөө хана даган хэвтэж байгаа Өлзий ах бас л халууцаж байгаа бололтой тийчлэхдээ хөлдөө хэвтэх өчигдар оройны уусан сү-жү-ний хэдэн шилийг харжигнуулан унагана. Гэвч түүнд сэрэх сөгөө алга.
Хар дарсанаасаа болоод Жаргалын нойр сэргэлээ. Цагаа хартал үүрийн таван цаг. Нэг цагийн дараа анх ирсэнээс хойш өглөө болгон ёнгинон сэрээдэг цагны сэрүүлэг дуугарна. Зэвүү хүргэсэн тэр сэрүүлгийг сонсохоос жийрхэн унтраа юу гэснээ бас унтчихвал төвөг хэмээн орондоо хөрвөөнө. Тархинд нь өнөөх зүүд бодогдоостой. Хэдийгээр сэрүүн ч гэсэн зүүдээ үргэлжлүүлчих санаатай. Уур нь хүрч хөмхийгөө зуун хий дэмий уухчина. “Урьд нь зөндөө л зүүдэлдэгсэн ингэж айхтар тод томруунаар зүүдэлдэггүй л юм даа. Энэ л лав учиртай” хэмээн санана.
“Арай ч дээ Жоохоноо нээрээ” гэж зүүдэндээ итгэж ч байх шиг. Тэгээд уур нь хүрээд юун унтах бүр хэвтэж ч чадахгүй шинжтэй. Босож усанд орлоо.
Жоохоноо гэдэг нь эхнэр нь. Нэр нь өөр боловч анх эхнэртэйгээ танилцахад тормолзсон алаг нүдтэй жижигхэн хөөрхөн охин байж билээ. Түүнээс улбаалж өхөөрдөн Жоохоноо гэж дуудсаар одоо нэр нь болчихож дээ.
Жаргал хоёр гараараа хана тулан, бүрэн сэрэхийн тулд дух магнай дээрээсээ хүйтэндүү тааруулсан усаар шүршүүлэн нүдээ анин амьдралаа эргэн санахыг оролдовч зүүд нь үнэн мэт санагдаад болох биш. Хурдхан шиг ажилдаа очиж цайны цагаар монгол руу залгахыг хүсэмжлэнэ. Гарч ирээд биеэ арчин зогстол нөгөө гайт сэрүүлэг хангинав. Энэ өглөө сэрүүлэг гайтай мэт санагдсангүй. Харин Өлзий ахад ёстой хэцүү байгаа шинжтэй. Нүд нь аниатай нүүрээ үрчийлгэж ярвайсанаа хөнжлөө толгой дээгүүрээ татаж харагдана. Яагаад ч юм Жаргал яарч байгаа тул
- Хөөе! Өлзий ах! бос бос хэмээн нилээн зандрангуй дуугарав.
- Аа новш гэж. Болчихсон уу? гэж Өлзий ах өндийж суунгаа нүд нь аниатай хүзүүгээ сарлан маажилж, амаа зунгааралдуулан тамшаалснаа
- Хаа яа яа. Ам хамар гэж ёстой хогийн бункер л гэсэн үг. Бохь хийвэл шууд л гашлах байхаа гэсээр жорлон зүглэв. Ах хүү турсикээ өрөөлдөөд татсаныг араас нь харж инээд нь хүрсэн Жаргал “ярина гэж алдаг гар шүү” гэж бодон жуумагнана.
Өчигдөр Өлзий ахын эхнэрээс захиа ирсэн аж. Цайны цагаар түүнийгээ уншаад нөгөө их алиа марзан гэхдээ бас ухаалаг ах маань царай барайгаад үдээс хойшжингоо дуугаа хураачихсан. “Сэтгэл нь л тавгүй болчихлоо доо. Гэр орныхонд нь л нэг юм болохоо байж дээ” гэж Жаргал гадарлан
- Яасан Өлзий ах? гэр орон аав ээж чинь гэтэл
- Миний дүү урдахаа хий. Гар хуруугаа авчихна. Ах нь орой… гээд таг.
Ажлаасаа тараад хоёр шил сү-жү авч байгаа харагдана. Гэрээсээ ирсэн захиагаа үзүүлж байна.
- Би уншаад яахав дээ. Та зүгээр л утгы нь ярьчих гэлээ
- Нээрээ ч тийм дээ гээд санаа алдсанаа
- Манай жанжин өөр хүнтэй болж байгаа юм байхаа. Болж байгаа ч юу байхав. Болчихсон. Бүр нэг гэр оронд орж байгаа гэнэ гэлээ
- Юу гэсэн үг вэ? Та энд махаа идэж байхад танай хүн тэнд… арайч дээ. Ямар амьтан байгаа бол алах юмсан гэтэл
- Аа, нэг гадаад юм байх. Хүүхдүүдэд цаашдаа хэрэгтэй мэрэгтэй ч гэх шиг. Мэдэхгүй ээ мэдэхгүй. Хятад л биш байгаасай. За ямарч байсан ах нь маргааш ажиллаад цалингаа аваад явлаа. Чи миний сүүлийн арван дөрөв хоногийн мөнгийг аваад араас явуулчихаарай. Би Салхид хэлчихье. Салхи гэдэг нь Ким гэдэг менежер нь. Хурдан хөдөлгөөнтэй нэг байрандаа удаан байдаггүй тул Өлзий ахын өгсөн нэр.
Өнөө орой харин уухгүй бол сэтгэл бачуураад нэг л биш гэсээр мань хоёр эхэлсэнсэн. Өлзий ахын яриа хөвөрч эхлээд эхнэртэйгээ хэрхэн танилцаж, хэрхэн хоёр хүүхэдтэй болсон хийгээд өөрөө дээд боловсролоос цаашгүй, ажил гэр гэхээс өөргүй нэгэн байсан гээд л урьд нь ярьсанаа хөврүүлж гарав. Нэг муу байр шиг юмтай болчих санаатай эхнэртээ итгэн итгэн энд ирсэн одоо ч өнгөрч, дашийн шоог болж байна даа гэх. Өлзий ахынхаа сэтгэлийг хуваалцаж дахин хоёр шилийг авлаа. Жаргал нэг их уудаггүй ч өнөөдөр Өлзий ахыгаа бодсон уу нилээн дориун авлаа. Шилнүүд харшилдан өрөөний булан руу өнхөрсөөр. Өлзий ах нэг их урт санаа алдсанаа
- Ерөөсөө бидний амьдрал нэг л биш. Манай улс эх орны байдал ч гэсэн. Юуны төлөө бид ингэж хүний нутагт үйлээ үзэж явнав. Сайхан амьдрах гэсэн бидний буруу юу. Гэтэл ганцхан энэ солонгост биш өөр олон оронд, олон мянган залуучууд явж байна. Явах гэж мөн л олон залуучууд охид хүсэл мөрөөдөл болон суугаа. Гэтэл явсан болгон сайн сайхан байна уу, үгүй л байхгүй юу. Ахыгаа хар.
Чи бодвол манай эхнэрийг буруутгаж суугаа байх. Би ч гэсэн өөрцгүй. Гэхдээ гол гогцоо нь эхнэрт маань байгаа юм биш. Энэ цаг үеийн шуурганд, энэ цаг үеийг туулж чадахгүй байгаад, энэ үед улс эх орноо зөв зүйтэй зохицуулж удирдаж чадахгүй байгаад л байгаа юм. Одоо манай гэр бүл гэж үгүй боллоо. Бид хоёрын амьдрал дууслаа. Хүүхдүүд өнчирч, тэдний маань хувь заяа нь буруугаар эргэлээ. Хэрхэн эргэхийг хэн мэдлээ. Би амьдралынхаа лаахайг хэн нэгэнд тохох гээгүй юм шүү. Цаашилбал зарим сайхан залуучууд хүний газар үхэж үрэгдэж байна.
Энэ одоо юу гэсэн үг вэ Жаргалаа? Чи бид хоёр ч яахав харлачихсан учир энд ажиллаад сардаа саяыг авч байна. Гэтэл цаана чинь гэрээний муусайн залуучууд таван зуухан вонн авч байна шүү дээ. Гэтэл тэдний амьдрал нь ямар байна. Биднээс долоон доор. Гэрээний хүн гэж хорионы хүн л гэсэн үг. Бас болоогүй ээ наашаа явахаас нь өмнө эмнэлэгийн үзлэг нэртэйгээр ангилан ялгана. Манайх шиг ядуу улсад эрүүл хүн цөөхнийг хэлэхүү, эрүүлийг нь шилээд авчихаар цаана нь ямар улс үлдэхэв. Дээх нь үеийнхээр бол малиний адуу л гэсэн үг. Би эдгээр залуусаа муулж байгаа юм биш. Гэрээгээр явуулахад гар бие оролцоод байгаа энэ төрийн хүмүүсийг буруутгаад байгаа юм. Энэ төрд байгаа зарим нөхөд ард түмнийг амар амгалан амьдруулахын тулд зөв бодлого явуулах ёстой атал түүнийгээ хийж чадахгүй болохоороо залуус охидоо харь оронд зарж, өөрсдийнхөө хийх ажлыг хөнгөвчилж байгаа юм. Тэгээд бас хүний наймаатай тэмцэнэ гээд байгаа шүү гээд Өлзий ахын хамар сарталзах нь ингэж амьдарч байгаадаа үнэхээр гутаж байгаа шинжтэй. Тэрээр цааш нь
- Ард түмнийхээ арай гэж олж ирсэн хэдэн цаасыг нь банкны аргаар хурааж аваад л байшин барилга гэж эргэлдүүлээд л эргээгээд бидэндээ шахаад л. Өөрсдөө өдөржин бие биенийгээ нохой гахайгаар нь дуудчихаад, орой нь баар саванд заваарч байх хооронд халаасанд нь мөнгө зүгээр сул орж ирж байгаа юм чинь. Гэтэл үнэндээ ард бидний амьдрал ямар байна. Намайг хар, манай гэр бүл үндсэндээ мөхөж байна. Хүн харахад биднээс өөрөөс нь болж байгаа юм шиг хэрнээ тийм биш байгаа байхгүй юү. Миний эхнэр буруутай ч би буруутгамааргүй байна. Үнэндээ бол гэр орноо олигтой авч яваагүй надад ч бас буруу бий. Гэтэл өчнөөн залуус охид энэ замруу орж байна. Хэдэн гэр бүл тэсэж, хэд нь салж сарних юм бүү мэд гэхчилэн эцэс төгсгөлгүй ярьсаар завилж суусан чигээрээ хойшоогоо уначихсан юм. Тасарч байгаа нь тэр.
“Хөөрхий минь амьдралдаа, хайр дурлалдаа, гэр бүлдээ хичнээн хайртай ч өөрийг нь ингэж хуурсанд гомдсондоо ухаан тасартал уусан нь энэ дээ” гэж хучлагыг нь засах хоорондоо Жаргал бодож байлаа.
Өлзий ахыг угаалгын өрөөнөөс гарч ирэхэд нь сэтгэлий нь сэргээх санаатай эрчүүдийн хээгүй зангаар - Шөнөжингөө л салтаа саамаа ухчих юм. Хүн ч унтуулахгүй гэтэл
- Өө харлаа тэгсэн үү? За даа хар багын юм даа. Тэгээд ч бадаг шүлэг бичдэггүй, баруун гараараа оролддоггүй залуу нас гэж хаа байлаа гээд л пар пар инээх авч, нүд нь цаанаа нэг гунигтай. Жаргал Өлзий ахыгаа худлаа ч гэсэн инээлгэсэндээ сэтгэл нь жаахан онгоймор болсон.
Энэ бүгдийг бодсоор үдээс өмнөх ажил дууслаа. Ажил эхлэхэд хуурай барьдаг гар нь хөндүүрлэн бадайрч өвдөж байсан ч хэдхэн минутын дараа гарын өвчин нь багасаж халуу дүүгэнэ. Гарын хөндүүрч яахав арилдаг байж. Сэтгэлийн хөндүүр харин тийм амар арилдаггүй ажээ. Цайны цаг болохтой зэрэг л цайгаа ч уулгүйгээр утсаа шүүрэн монгол руу залгав.”Жоохоноо ч байхгүй дээ. За тэр хүү авлаа”
- Байна уу?
- Өө миний хүү юу? Ээж нь бий юу ? Ээж нь урд шөнө гэртээ ирсэн үү? гэтэл
- Тэгээд л би ээжийн утсыг авч байгаа биздээ. Бид хоёр өвөөгийнд хоносон гээд хүү нь
- Ээж! Аав ярьж байна гэлээ. Жаргал энэ хооронд “би юу л болоод байна даа” гэж толгойн манараа арилаагүй байтал утасны цаанаас Жоохоноо
- Байна уу? өө миний хань уу? бие хаа нь гайгүй юу саяхан залгаа биздээ
- Би зүгээрээ гэснээ ээрч
- Зүгээр л чамайг санаад, та хоёр аавынд хоноо юу?
- Тиймээ ээжийн бие жаахан эвгүйрхээд, бид хоёр энд бараг гурав хонож байна.
- Өө харлаа. Тэгээд гайгүй юу?
- Гайгүй ээ гайгүй. Чи минь санаа зовоод яахав.
- Хойшоо манай аав ээж дээгүүр хааяа орж байгаарай даа гэтэл - Бид хоёр хойд аавынд л байна шүү дээ.
- Өө манай ээж өвдөө юү? гэнгээ “би ер нь яагаад л байна даа” гэж бодож амжив
- Тиймээ гэхдээ одоо гайгүй, эвгүй юм идсэн шиг байна. Захаас л нэг жимс авч идсэн гэсэн. Манай энд ч хоол хүнс хүртэл хэцүүхэн л болоод байна шүү. Тэгээд ч манай байрны эзэн байраа засна энэ тэр гээд байгаа. Бид хоёр ер нь энд ирдэг юм билүү гэхэд Жаргал зүгээр л уухайн тас
- Тэг тэг өнөөдөр нүүгээд оч. Би дүүд чамд тусла гэе гэлээ
- Харин чи зүгээр үү? Нэг л хачин яриад байх чинь
- Би сайн сайн. Харин Өлзий ахад базаахгүй юм болоод. За за дараа энэ тухай яръя гээд
- Харин чи наддаа хайртай хэвээрээ биз дээ? гэхэд
- Жагаа минь дээ. Чи минь яасан бэ дээ? Найз нь чамдаа хязгааргүй хайртай. Хүү бид хоёр өдөр тоолон хүлээгээд л байна даа гээд хоолой нь зангирлаа.
- Энэ цалингаа авчихвал бид гурав байртай болчихно. Тэгээд… гэтэл дундуур нь
- Тэгээд л хүрээд ир л дээ. Байртай л болчихвол бусад нь яахав дээ. Гол нь хэдүүлээ цугтаа л байцгаая гээд Жоохоноогийн дуу цаашлан хамар нь шуухитнаж сонсогдоно. Зүүдэндээ итгэж ханиа зовоохоо шахсандаа бантсан Жаргал
- За найзынх нь цайны цаг дуусах нь дараа залгая. Чамдаа хүүдээ хайртай, хайртай үнсье, үнсье гэхэд Жоохоноо туниа муутайхан
- Үнсье гээд таслав.
Жаргал утсаараа шүдээ тогшин хэсэг сууснаа “Би яагаад тэгж зүүдлэв? Муу Жоохоноогоо гомдоохоо шахлаа. Үгүй гэхдээ л тэр муу сахалтай хар юмтай хачин байсан юмаа. Их л тод харагдаад байсан даа. Нээрээ л Өлзий ахын хэлснээр бид ингэж тусдаа амьдрах заяатай гэж үү. Ерөөсөө буцдаг ч юм билүү. Уг нь дахиад хэдэн сар болчихвол байрандаа тавилга авчих юм даа.За за бүгдээрээ л хамт байвал газар унтахад юу нь болохгүй гэж. Энд бараг гурван жил сүүжээ хавтгайртал л газар хэвтлээ. Муудсан л юм алга. Өлзий ахад хэлвэл шооч амьтан чинь авгайгаа хардаад гээд шоолдог боловуу яадаг бол” хэмээн бодолдоо ороогдон явсаар цайны өрөөнд орж ирлээ. Өлзий ах
- Үгүй чи хаашаа алга болчихдог юм бэ? Хоолоо хурдан идээд ажиллахаа бод. Би Салхид бүх явдлаа хэлээд эрт явахаар боллоо. Цаадах чинь хамартаа баас түрхчихсэн юм шиг л ярвагнаад сүйд. Одоо ганц нэг дэлгүүрээр ороод хоёр хүүдээ хэдэн чихэр мэхэрхэн авъя. За орой уулзая гээд яаран гарч одлоо.
Жаргал араас нь харж суухдаа “Яахаараа ингэж сайн хүмүүс нь амьдралд хохирч байдаг байнаа? Гурван жил хамт байлаа. Гэр орон авгай хүүхдээ л ярихаас өөр хүүхэн мүүхэн гэснийг нь би л санахгүй юм. Өглөө харин баруун гар мар гэж солиорч байж ахыгаа зовоочихвуу даа. Дандаа л гэр орноо ярина. Эхнэрээ манай жанжин л гэх. Хөдөлгөөнтэй сэргэлэн хүүхэн бий. Бид гурвыг чирээд л яваа юм гэнэ.
- Танай жанжин хөөрхөн үү? гэхэд зураг үзүүлэнгээ
- Бусдад бол яадгийг мэдэхгүй. Надад бол наран саран л гэнэ. Ер нь бол хүүхэн болгон хөөрхөн. Яагаад гэвэл бүгд нөхөрт гардаг. Нөгөө талаас нь хэлвэл бүгд л борлогддог юм даа гээд л маазрана. Бэлэн цэцэн тэгсэн хэрнээ хошин үгтэй, царай зүс тийм муу биш цэвэрхэн шар царайтай. Харин өмссөн зүүсэндээ нэг их анхаарал тавихгүй, тайл соль гэхгүй л бол өмссөнтөйгөө байгаад байх санаатай. Ном сонингоос толгой салгана гэж үгүй. Өрөөсөн хөлөө чичигнүүлээд л уншаад суудаг. Өөрийнхөө мэргэжилээр эх орондоо ажиллаж чадахгүй байгаадаа сэтгэлээр баахан унадаг боловуу гэмээр санагддаг юм. Гэхдээ сэтгэлээ их барьдаг хүн юм байна даа. Өчигдөр оройхон л тийм байсан хүн чинь өглөө болохоор юу ч болоогүй юм шиг л. Эсвэл надад тэгж харагдах гэсэн юм боловуу. Нэг их уудаггүй юм байсан. Өчигдөр ч нэг татаж өгсөндөө. Арга ч үгүй юм байхаа даа. Амьдрал нь ийм болчихоод байхад сэтгэлээр унахгүй хэн байхав. Би бол ч аль хэдийн сальфетик болсоон. Согтчихоод элдэв юм болохвий гэж болгоомжлоод
- Та ч өнөөдөр явуулж өгч байх шивдээ гэхэд
- За даа ямар нэг их бяр орох бишдээ л гэж суусан”
Өлзий ахыгаа болон өчигдөрийн болсон явдлаа бодож суусан Жаргал гэнэтхэн
“Аан би энэ бүхнээс болоод л муухай зүүдэлсэн байна шүү дээ” гэж сая нэг юм бодож олов. Энэ хүртэл жаргал зүүдэндээ итгэсээр л байсан шиг.
Орой ажил тараад харих замдаа дэлгүүрийн гадаа бууж Өлзий ахдаа нэг цамц, нэг шил виски авлаа. Гэртээ иртэл Өлзий ах баахан новшин дунд хөглөрөн сууна. Юмаа янзалж байгаа бололтой. Гараас нь гарч байгаа юм гэж ер алга. Хий дэмий л ийш нь ч нэг, тийш нь ч нэг хийгээд л эсвэл буцааж гаргаад л суух. Нөгөөдөр өглөөний тийз авсан юм байх. Маргааш үдээс хойшдоо Сөүл ороод нисэх буудал дээр нэг хоносон болоод өглөө нь нисэх гэнэ. Жаргал юмыг нь базааж өглөө. Авсан юмаа өгтөл
- Өө надад яахнав дээ. Харин гэрийнхэндээ бага сагахан юм явуулахгүй юмуу? гэнэ. Гэнэтхэн явах болчихоод хэн хэн нь нэг их дуугарч чадсангүй. Мань хоёр хэдэн жил цуг амьдрахдаа хоёр биендээ бас ч үгүй нилээн дассан бололтой. Тэгэсхийгээд дуу муутайхан хонолоо. Тэр шөнөдөө Жаргал элдэв зүйл зүүдлэлгүй нойр ханан өглөө сэртэл Өлзий ах аль хэдийн босчихсон цай чанаад, гамбир хайрчихаж.
- Та унтахгүй яагаа вэ? үдийн хойно явах байж гэтэл
- Ах нь яахав алгын чинээ газраас алдын чинээ газар очиж арвалзаж тарвалзах гэж байгаа хүн. Харин сүүлийн удаа нэг сайхан цай чанаад өгье гэж санаад л гэх.
Хоёул гамбираа цайндаа хөшиглөн хийж, шоржигнуулан сорж хэсэг сууснаа Жаргал
- Өлзий ахаа би ч гэсэн ерөөсөө буцдаг юм билүү. Гэр орноо ч санаж байна. Орох оронтой ч болчихлоо. Жоохоноо ч ир гээд…гэтэл Өлзий ахын нүдэнд хүссэн цэг дээр нь дарчихав уу гэлтэй оч гялалзаж
- Нээрээ юү? Уг нь ах нь чамд хэлье гэж бодсон боловч чамайг уруу татсан болчих болов уу гээд дуугараагүй юм. Гэр бүл хамтдаа байх шиг жаргал гэж үгүй юм даа. Өвдсөн ч зовсон ч, өлссөн ч цангасан ч хамтдаа л байвал гээд бүр нэг санаа нь амарсан хүний шинжтэй гүнээ амьсгаа авч
- Засаж болдог алдааг алдаа гэдэггүй юм дүү минь. Засаж болохгүй алдаа чинь л жинхэнэ алдаа шүү дээ. Ах нь амьдралдаа алд дэлэм алджээ.
- Та ямар юмандаа алдсын. Таны буруу гэж байхгүй шүү дээ.
- Үгүй ээ миний дүү. Буруутайгаа оллоо гээд алдааг засаж байгаа юм биш. Ах нь авгай хүүхдээ арчлаад төрсөн нутагтаа хүн шиг амьдарч чадаагүйгээрээ хамгийн том алджээ. Тэр хөөрхий хүний бүсгүй үрийг хайрласан ч юм байхгүй харь хүний гар харуулаад. Би олигтой байсан бол миний жанжин юу гэж хүний царай харж суухав. Харь хүний доор хүсэл сэтгэлийг нь хангаж хэвтэх тийм сайхан байдаггүй байхаа. Энэ бүхэн ахынх нь л алдаа. Би бараг засаж чадахгүй л болов уу даа. Чамд энэ бүхнээ хэлэх гэснээ чадаагүй юм.
Хэрвээ чи буцъя гэж үнэн голоосоо шийдсэн бол амьдрал руугаа, аз жаргал руугаа, амраг руугаа, алаг үрлүүгээ буцах л хэрэгтэй. Амьдралд нэг нь алдсан байхад нөгөө нь заавал оносон байдгийм шүү дээ гэх Өлзий ах өөрт нь юу ч тохиолдоогүй юм шиг сэтгэл онгойсон шинжтэйгээр Жаргалыг харж, ямар нэгэн юмыг аварсан мэт нүд нь баяртайгаар гялалзана. Тэгээд
- Тиймээ, дүү минь хоёулаа ээж аав руугаа, эх орон руугаа буцацгаая гэлээ.
Энэ бүгдийг харж суухдаа Жаргал “миний төлөө, манай гэр бүл, миний амьдралын төлөө энэ хүн ингэж л зовж байсан юм байхдаа зайлуул. Өлзий ах та өөрийгөө тос даасан бор талын хүй дарсан шар чулуу. Би талын хүү гэдэгсэн. Үнэхээр л та тал шигээ уужимхан хүн юмдаа” хэмээн бодож суулаа…

Бүрэн эхээрээ...

Миний отчигон

Өглөө би эрт ажилдаа гардгаараа гарч тэргээ асаан хөдлөнгөө хоёрхон цагийн дараа босох хүүгээ бодлоо. Миний бага хүү аавынхаа гучин долооны жил дээр, ээжийнхээ ёстой л нэг хүсэл мөрөөдөл нь болсоор энэ хорвоод ирээд дөнгөж гурван жил хэдэн сар болж байгаа юм. Гэхдээ энэ өдөр хүүд маань ер бусын өдөр эхлэх юм. Хүү маань өнөөдөр эндхийн хэлээр бол “сургууль”-д орж байгаа юм. Бидний ойлголтоор бол цэцэрлэг маягийн.
Хүү маань энэ улсад төрсөн монгол хүү.
Монгол улсын нэгэн бичилхэн хэсэг болсон бор гэртээ эрхэлж нялхарч, уйлж дуулж, инээж хөхөрсөөр гурван жил гаран болжээ. Нэг үеэ бодвол эргэн тойрноо өөрийнхөө бяцхан ухаанаар ялган салгаж, болох болохгүйг ойлгож, тэр ч бүү хэл өөрийн гэсэн эд хогшилтой (тоглоом) болж, түүгээрээ биеэ саатуулан ганцаар шулганан тугдайн суух нь үнэхээр эгдүүтэй.
Хүү минь том болохын хэрээр бидэнд нэгэн асуудал тулгарч эхлэв. Тэр нь хэл яриа байлаа. Хүүгийн үзэж байгаа болгон (телевиз, хүүхэлдэйн кино) англи хэл дээр. Бидний гэр орондоо харилцан ярилцах нь монгол. Ээж бид хоёр нь монголоор, эгч нь голдуу англиар өөртэй нь яриад байхаар ёстой л нөгөө толгой нь эргэнэ гээч нь болж байх шиг. Хөөрхий минь хэлд орох гэж оролдож байгаа ч тэр нь нэг л удаан. Монголоор хэлж ярихыг ойлгох авч хариулахдаа англиар хариулах юмдаа. Нэг өдөр хүүгээ нэг юм ярих гээд түгдчээд ээрч муурахаар нь өрөвдсөн гэж жигтэйхэн. Хүүгээ энд төрөхөд нь нэгэн бодлын юм юм нь хөгжсөн сайхан газар гэж бодогдох авч нөгөө талаар эх орноосоо төөрчихсөн мэт санагдаж гол харлаж явдаг болсон юм. Гэтэл дээр одоо бүр хэл ус ч үгүй болох нь гэж бодохоос голоос нэг юм огшоод явчихсан гэж байгаа. Тэгээд ээж нь хөөцөлдөж элдэв шалдавын анкет юм бөглөж гүйсээр энэ сургуулийг бүтээсэн. Өөр зарим мужид бол нилээд чөлөөтэй, бас үнэгүй байдгийг бодвол энэ муж нилээд төвөгтэй юм. Гэлээ гэхдээ яах вэ ямарч байсан өдөрт хоёр цагаар долоо хоногт дөрвөн өдөр явах болсон нь дэвшилттэй. Сургууль дээр нь очиж уулзахад
- Хэрвээ танай хүүхэд уйлдаг бол эртнээс хүүдээ сайн хэлж ярьж өгөөрэй. Бүр болохгүй бол эхний үед “богиносгосон” цагаар явж болно гэж багш болох хүүхэн манай хүнд хөнгөлөлт үзүүлэхэд миний инээд хүрээд байлаа. Тэр нь нэг цаг л даа. Гэхдээ нэг цаг гэдэг манай хүнд их хугацаа. Тэгээд бараг долоо хоногийн өмнөөс л - Миний хүү цүнхээ үүрээд сургуульд явна - Хангай мундаг том - Маамуутай тоглоно - Том хүүхэд уйлдаггүй - Ээж нь орхиод явна, чи үлдэнэ - Ээж нь эргэж ирээд хүүгээ авна гэхчилэнгээр өдөр бүр л бид хэд чадах ядахаараа ойлгуулах гэж оролдоно. Хүү балчирхан ухаандаа ойлгож ядан байхдаа ээж явна гэдгийг сайн ойлгож
- Ээж явахгүй гээд л уйлна.
- За даа мань хүн ч орилж өгнө дөө. Миний хүүг битгий ширүүлээрэй гээд л эхнэрээсээ өчигдөр оройжин гуйж гуйж орхисон. Одоо би жолоогоо мушгин хотоор давхиж яваа ч сэтгэл санаа минь хүүтэйгээ хамт явна. Энэ нэг нөхөр хөгширсөн хойноо нэг хэнз хүүхэдтэй болоо л биз, тэр нь цэцэрлэгт ороо л биз юун сүртэй юм. Хүний газар төрж, хэл усаа ч мэдэхгүй монголоо алдсан юмыг юугий нь гайхуулах гээв гэж зарим хүн бодож магадгүй гэхээс өр өмрөнө. Миний хүү монгол хүү. Шинэчлэгдэж өөрчлөгдөх энэ цаг үеийн хүнд нудрага эх орны минь нүүрийг алгадахад хувь заяаны эрхээр энд үсэрч дуссан эх орны минь цусан дусал. Тиймийн учир миний хүү монгол хүү. Хэдийгээр одоохондоо тоонот цагаан гэрийн босго алхаагүй ч, тунгалаг ариун булгийнхаа усыг амсаагүй ч, аргалын цэнхэрхэн утааг үнэрлэж үзээгүй ч, адуу малын бараа харж, дуугий нь сонсоогүй ч гэсэн энэ хүү монгол хүү. Ийм хүүхдүүд энэ тэнд олон бий. Эднийгээ битгий л гоочлоорой доо ...
“Мань хүн ч орилж өгсөндөө” гэж бодсоор ажлаасаа буулаа. Өнөөдөр ажил сулавтар тул эртхэн буув. Хүү маань бялуунд учиргүй дуртай. Түүнийг “бөөд дэй кэйк” гэнэ. (Birth day cake). Заримдаа юухан хээхэн (гамбир, тарвас г.м) дээр ч лаа асаалгаж байгаад “бөөд дэй кэйк” болгон иднэ. Тийм л дуртай. Би харих замдаа нэг “бөөд дэй кэйк” авлаа. Гэртээ ирсэн чинь манай хоёр алга. Ойр ойрхон цонхоор харж байгаад ээжтэйгээ ирэхээр нь машин зогсоол дээр угтаж очлоо. Тэгтэл хүү маань өөдөөс - “Хан-гай том” (өөрийгөө онгироохоороо ингэж хэлдэг) гэсээр л бууж ирэнгүүтээ цүнхээ нуруундаа үүрээд хачин. Ээж рүү нь хартал - Ёстой уйлаагүй гэдгийн. Тэгэхээр нь - Миний хүү уйлаагүй юу? гэтэл - - Хан-гай том л гэж байна. Өөрийнхөө нэрийг хэлэхдээ дундуур нь тасалж байгаа юм шиг Хан-гай гэж хэлдэг юм. Тэгээд л цүнхээ дуугаргаад л, үсээ сөөвөг сөөвөг хийсгээд л, овгос овгос гээд л нэг их том болчихсон амьтан аав ээж хоёрынхоо өмнө ороод л орц руугаа алхаж өглөө. Миний эгдүү хөдөлж, хайр хүрсэн гэж юухэв. Ээж нь хамаг хийсэн юмс, цааснуудыг авчихсан тул тэр цүнхэнд хэдэн харандаа, цавуухан л байсан хэрэг. Хүүгийнхээ араас харжээ явахад яагаад ч юм цээжнээс нэгэн хүнд юм салчих шиг болсон доо.
Алд хүрэхгүй энэ амьтан сурч мэдэх хийгээд хүн болох анхны гараагаа эхэлж байгаагаа яахан ойлгох билээ. Тэр ч байтугай амьдралыг үзэх үзлийн минь буурийг хэрхэн сэлгэж, аавынхаа амьд явах заяаны алтан аргамжааг хэд дахин сунгаснаа миний хүү одоогоор мэдэхгүй яваа. Гагцхүү зүгээр л
“Хан-гай том”, ”Хан-гай уйлахгүй” бол дайдий (Daddy) “бөөд дэй кэйк” авч өгнө л гэж бодож яваа . . .
Тиймээ! Миний “Хан-гай том” . . .
Бүрэн эхээрээ...