Би чам дээр эрхэмсэг очно.

(нэгдүгээр хэсэг)

Шөнө дунд өнгөрөөд нилээд уджээ. Таг харанхуй өрөөнд цонхны цаанаас өлөн саран цаанаа нэг ёозгүй цухуйна. Хааяахан нэг машин өнгөрөхөд түүний гэрэл өрөөгөөр хагас тэнүүчлэнэ. Өрөөний хана дагуулан тавьсан орон дээр дөч гаран насны эрийг араар нь дэр хийж хагас суугаа байдлаар хэвтүүлсэн аж.
“За одоо л эхлэх нь дээ” гэж мань эр бодохын сацуу хамаг л үе мөчөөр янгинаж, ар голоос нь нэг юм зулгааж, тархи нугас, хамаг арьс булчин нь тэр чигээрээ хумин үрчийж байна уу гэлтэй. Эр хойшоогоо гэдийн атирч орны хөлнөөс тусгайлан бэхэлсэн уяанаас хоёр гараараа ороон чангаахад залуугаасаа хөгжүүлсэн булчин нь товойж, судас нь гүрийнэ. Цоо эрүүл гучин хоёр цагаан шүд нь тачигнан хавирч, орчны нам гүмийг эвдэнэ. Хоёр нүднээс нь гал бутарч байгаа юм шиг маналзаж, толгой дотор нь ямар нэгэн юм нэгэн хэмнэлээр давтаж, тархи нь юу юугүй задрах гэж байгаа мэт ангалзана. Хамрын самсаа сарталзан, өөрийн эрхгүй хоолойны нь угт гийнах хүнгэнэхийн засвар дуу гарч, хамаг биесээ чангалан юутай ч юм тэмцэлдэхэд арьсных нь сүв болгоноос бөнжийж гарах хар хөлс хүзүү шанаа, цээж бөгс, булчин шөрмөс тэр аяаараа халуу дүүгэн норно. Муу бэлэг эрхтэнийх нь үзүүр чимчигнэн юу юугүй алдахнуудаа гэхийн зуур бүхий л бие нь тавирч эхэллээ. Тас аньсан нүдээ алгуурхан нээтэл нүдэнд нь хурсан нулимс шанаагий нь даган сул асган урсана.
Уяагаа алгуурхан тавьтал цус нь боогдсондоо хурууны нь үзүүр чимчигнэнэ. Энэ бүгдийн дараа мань эр уртаар амьсгаа авч
- За яахав энэ удаагийнх нь нэг юм өнгөрлөө. Муу аавыгаа сэрээчихээгүй байгаа даа, одоо нэг цаг орчим гайгүйдээ амандаа шивнэнэ.
Уг нь энэ ганц цагт сайн унтаад авбал залууд хэрэгтэй. Дараа дараагийн дайралтанд тэнхээтэй байх аж. Даанч нойр нь хүрэхээ байжээ. Тэгээд ч түүнд арав хүрэхгүй цаг үлдсэн учир бодол санаа нь үзсэн туулсан өнгөрсөн амьдрал хийгээд алс тэртээд байгаа эхнэр гурван хүүхэд, бага зауу нас, анд нөхөд үгүй ер нь юу эсийг бодох билээ. Мөн түүний сүүлийн хэдэн сарын амьдрал илүүтэй бодогдох ажээ.
Энэ эрийг Готов гэх бөгөөд харахад энэ залуу нуруу түрүү бие хаа, булчин шөрмөс, тэгш цагаан шүд, том алаг нүд, хийгээд ухаалаг сэргэлэн зан ааш гээд хорвоо түүнд эр хүний гоо сайхныг даанч нэг харамгүй заяажээ. Дээр нь айлын ганц хүү бөгөөд эцэг эхийн суурь хүмүүжил, боловсрол сайтайн дээр өөрөө сэргэлэн гярхай нэгэн учир зах зээлд нилээн сүрхий явсан ч гэнэн итгэмтгий зангаас болж хамтрагчдаа хамаг юмаа алдчихдаг байна. За тэгээд арилжаа наймаа ч муудах тийшээ хандахын цагт өөрт танил нөлөө бага тул олигтой ажил төрөл олсонгүй. Аргагүйн эрхэнд эхнэр хүүхдээ аван хүний нутагт цагаачилж хэдэн жилийн нүүрийг үзэж шинэ хүүтэй ч болж, илүү дутуу юманд санаа зовохгүй ажил амьдралаа залгуулаад бас ч үгүй аав ээж, хадмууд болон амьтан ах дүүд боломжийн хэрээр туслан хүү нь, хүргэн нь болсоны хэрэг гарч байна даа хэмээн бодож ханьтайгаа, хэдэн хүүхэдтэйгээ ёстой л нэг сэтгэл дүүрэн явсансан.
Готовын эхнэр Цэрмаа гэж гялалзаж шавалзсан хулан хөдөлгөөнтэй, алаг нүдтэй намхавтар нуруутай бондгор хүүхэн байх. Том хүү Цолмон. Удаах охин нь Үүрцолмон. Харин энд төрсөн хөөрхөн амьтныг Тамир гэнэ.
Мань эр энэ газар хэл усандаа овоо болсон учир эмнэлэгийн байгууллагад ажилд ороод бүр сайчуудын тоонд ороод тууж явсан юм. Гэтэл сүүлийн үед нойр нь сэрвэлзээд , нүд нь улайгаад шөнө дунд үе мөч нь янгинаад байх боллоо. Хүний нутагт ямар эрүүл мэндээ нэг их анхаараад байхгүй, тэгээд ч ямар тэр айхтар даатгал маатгал нь байх биш
- За жаахан ядраа биз гэсхийгээд л өнгөрчээ. Эхнэр нь харин
- Чи минь нэг л ядраад байнаа даа. Уг нь болдог бол эх орон руугаа нэг яваад аав ээж ,уул усандаа очоод ирдэг бол... Даана ч гээд санаа алдана.
Мань эр ч тоосон шинжгүй
- За за гайгүй дээ хө. Нэг л өдөр эх орон, аав ээж элгэн садандаа очно доо гээд өнгөрсөнсөн.
Нэг өдөр өөрт нь овоо талтай, мэнд устай явдаг нүдэндээ шилтэй, хянган хамарласан хэл яриа хийгээд царай зүс нь бас л гаднаас ирсэн болов уу гэмээр нэгэн эмч тааралдаад их л нухацтай нь аргагүй шилнийхээ дээгүүр харж
- Чи зүгээр үү? Бие хаа чинь гайгүй юү? Нэг л хачин байна даа би чамаас ерөөсөө шинжилгээ авнаа гэнэ. Тэгэхэд нь Готов нэг их юм бодсон ч үгүй “Юу ч болоогүй байхад үгүй эд нар мөн сүртэй улс шүү” гэсэн шүү юм бодсоноо. “Үгүй, энд ажилддагийнх үнэгүй шинжилгээ өгчихөд яах вэ дээ” гээд өгч орхилоо. Түүнээс хойш хоёр ч удаа шинжилгээ авлаа. Түүний хариу гарсны дараа танил эмч нь царайгаа төв болгоод - Чи маргааш миний өрөөнд нэг цагт гэрийнхээ хүнтэй хамт ирээрэй гэнэ. Тэр өдөр Цэрмаа ажилтай байж таарсан тул ганцаараа давхиад очтол
- Танай хүн чинь ирээгүй юмуу? гэнэ
- Үгүй гэтэл эмч жаахан дурамжхан байгаа нь илт
- Уг нь ирсэн бол зүгээрсэн. Гэхдээ энэ яахав чиний хэрэг харин чи өөрөө заавал мэдэх ёстой гээд л энэ өвчний тухай, дэлхий нийтээрээ тэмцээд өдий хүртэл үр дүнд хүрээгүй байгаа тухай, өөрт нь газар авсан тухай,ер нь эмчилгээгүй болсон, маш богинохон хугацаа үлдсэн тухай, чиний биений эсэргүүцэл сайн үнэхээр онцгой биетэй учраас өдийд ингээд яваад байгаа тухай, сүүлчийн сар бараг хэвтэрт орох тухай гээд маш олон зүйл ярилаа. Хүн гэдэг амьд явах хугацаандаа юу эсийг сонсох билээ. Гэхдээ яг өөр дээр тулаад ийм юм сонсоно гэдэг үнэхээр өөр ажээ.
Готов хичнээн их биеэ барьж байсан ч сүүлдээ чих нь шуугиж ,нүд нь бүрэлзээд юу яриад байгааг ойлгохоо больж эхэллээ. Гэсэн ч биеэ хүчлэн барьж маш энгийн байдалтайгаар
- За байз би одоогоор юм ойлгоход хэцүү байна. Маргааш ирвэл та завтай юу?
- Ок! Маргааш дөрвөн цагт гэлээ.
Түүнээс хойш Готов маш хүнд байдалтайгаар өдрийг арай чүү гэж өнгөрөөв. Яг юу хийгээд байгаагаа ч мэдсэн юмгүй шахам байж байгаад л нэг юм ажлын ард гарлаа. Гэртээ харих ч хүсэл байсангүй. Гадаа сууж эхнээс нь бодож эхэллээ. Өөрөө өөртөйгөө ярьж баахан уйлав. Хүн амьд яваагийнхаа сайн сайхныг тэр болгон ойлгож мэдэрдэггүй бололтой. Үхэл амьдралын зааг дээр ирсэн хүн амьд явах алтан хором амьсгалынх тоолонгоор хорогдож байгааг мэдрэх нь ямар их гаслан бэ. Хэдий тийм ч Готов уртаар санаа алдан сэтгэл доторхоо бага ч болов үргээгээд
- За би үхэх нь гарцаагүй гэхдээ хэзээ? хэдийд? яаж? ... Тайван л байх хэрэгтэй
Маргааш эмчтэй уулзъя, сайн асууж лавлая хэмээн бодлоо.
Гэртээ иртэл Цэрмаа үүдээ нээснээ
- Чи минь яачихаа вэ? Нүд чинь бөлцийгөөд, нойр муутай хоноод дээр нь их ажиллаад ядраа юу? Найз нь сайхан шөл хийж өгье. Миний өвгөн усанд ор гээд эргэлээ.
Готов усанд орох зуураа
- Энэ хорвоогоос ингээд эднийгээ орхиод явна гэж үү. Энэ эмч ер нь үнэн яриад байна уу? Эсвэл...
- Үгүй, гэхдээ надад яах гэж худлаа ярих билээ. Тэгээд л үр хүүхэд хань ижилээ бодохоор цээжнээс нэг юм огшоод арай л гэж биеэ барьж байв.
Маргааш нь эмч дээр дахин очоод бүх юм тодорхой боллоо.
Эмчийн хэлснээр бол түүнд ердөө дөрвөн сар л үлдэж. Одооноос эхэлж бага зэрэг шаналгасаар сүүлчийн хоёр долоо хоног тэсэхүяа бэрх өвдөх гэнэ. Түүнийг тэсвэрлэн давахад хэцүү тухай дурдаад авав.
Үүнээс хойш Готов хэдэн өдөр бөглөрч явсаны эцэст богино хугацаа үлдсэнийг ухаарч хувь заяатайгаа эвлэрч чухам яагаад ч юм сэтгэл шулуудаж, юуг ч юм амжуулах хүсэлд автаж ёстой л нөгөө цайрна гээч нь боллоо. Бүр өөрөө ч гайхмаар.
Гэхдээ Готовын хувьд амьдралд хичнээн хайртай, түүнд хичнээн үнэнч байсан нь талаар өнгөрч байгаа мэт санагдана. Гарцаагүй үнэний өмнө хүн хэдийгээр сул дорой байдаг ч одоо түүнд гунихарч гоморхож, уйлж унжиж суух цаг нэгэнт байсангүй. Тэр үнэхээр ухаалаг тайван байгаа нь уншигч авхайд хүртэл гайхмаар байгаа биз. Гагцхүү үлдэж байгаа даа л санаа нь зовох ажээ. Тэгээд тэр орон гэр ахуй, хүүхдүүдийн сургууль соёл бүхий л зүйлсийг эхнэртээ аль болох амар байхаар бодолцож зохицуулж эхэллээ.
Готов Цэрмаа хоёр хэдийгээр хүнд хүчир ажил хийж амьдарч байгаа ч хүүхдүүдийнхээ тав тух, сурч боловсроход нь гар татахгүй гэж хүүхэд болгоныхоо тоогоор дөрвөн өрөө байр хөлсөлдөг байснаа больж Цэрмаагийнхаа ажлын ойролцоо хоёр өрөө болголоо. Өөрийнхөө унадаг машиныг бензин их идээд гэж шалтаглан зарчихав, хэдийд ч эх орондоо ирж магад тэр үед хэрэг болно хэмээн хоёул эрвийх дэрвийхээрээ цуглуулсан гурван өрөө байрныхаа мөнгийг эхнэр хүүхдийнхээ нэр дээр болгочихов. Тэгээд ч өөр юу байхав дээ зайлуул ямар хүнтэй адил ууж идэж хурааж хумисан юм байх биш. “Хүн ер нь сайхан амьдрахад нэг их юм орохгүй дээ” гэж амгаландуухан боддог байсан учир хэдэн хүүхэд сайхан ханиас өөр эд хөрөнгө гэх юм түүнд байсангүй. Эмнэлэгийн чиглэлээр сурдаг хүү Цолмонгоо уурлан байж сургуулийнх нь дотуур байрнаас гаргаад гэртээ авчрав. Цолмон оюутны байранд олон залуустай хөгжилдөн байх дуртай авч эцгийнхээ үгнээс зөрж чадсангүй.
Өөрөө даргадаа элдэв шалтаг тоочин илүү цаг л байвал ажиллах болов. Энэ бүгдийг янзалсаар хоёр сарыг юу юугүй өнгөрөөчихөв. Угаас бие сайтай тул хоёр сар нэг их шаналгааүй өнгөрлөө. Гагцхүү Цэрмаадаа л яаж ойлгуулна даа л гэж зовно.
Үнэн худал шалтаг тоочоод хэрэлдэж хэдэрлээд салсан болоод явбал... гэж санаснаа
Тэгж ч биенийхээ тал болсон ханиа амьдаар нь хатааж, үр хүүхдээ амьдаар нь өнчрөөвөл хожим хойно хүүхдүүдийн маань хувь заяа буруугаар эргэж амьдралд нь муугаар нөлөөлж мэднэ. Нөгөөтөйгүүр насан багын ханиа гомдлын нулимастай, хагацал салалтын хар муухай толботой үлдээж хэрхэн болох билээ. Готов үүнийг яасан ч чадахгүй. Ийм зүйл бодож чадсандаа өөртөө цухал төрнө.
Сүүлийн хэдэн сарын Готовын байгаа байдал болон хийж байга бүхэн нь эрс өөрчдөгдөхийг ажиглаж байсан Цэрмаа
- Үгүй, чи минь юу л болоод байна даа өвгөөн. Юу ч байсан надтай зөвлөдөгсөн яагаад байгаа юм дээ ? гэж шалгаана. Энэ бүгдийн эцэст Готов хэдий шаналж байгаа ч бүх үнэнээ хэлэхээр шийдлээ. Муу Цэрмаагаа зовооно гэхээр өр нь өвдөж түүнийхээ царайг яаж харна гэхээс өөрөө үхэхээс хэцүү зүйл тэр мэт санагдана. Гэвч яая гэхэв түүнд хугацаа байсангүй.
Нар ташсан нэгэн намуухан орой Готов эхнэрээ дагуулаад гарлаа. Ээж аав хоёр нь оройтох байх миний хүүхдүүд дүүгээ аваад унтаж байгаарай гэж хүүдээ шивнэж амжив. Гарахдаа нууцалж байсан эмнэлэгийнхээ бүх бичиг цаасыг авч эхнэртэйгээ нэгэн цэцэрлэгт сууж бүх үнэнээ хэллээ. Хорвоод хүн болсоных үүн шиг хэцүү хар өдөр гэж түүнд байсангүй. Хөөрхий Цэрмаа эхлээд худлаа гэж баахан цамнав. Хоёр муу гараа зангидмар болж Готовын цээжрүү хэд савчиснаа, сөхөрөн унаж газар сарлан цурхиран уйлна. Чухамхүү ямархан хүнд хэцүүтэй тулгарна гээч нь энэ вэ.
Мэдээж энэ орой энэ бүхнийг эцэслэн шийдэж чадаагүй юм тэр хоёр. Гагцхүү хүүхдүүдэд одоохондоо бүү дуулгаарай л гэж Цэрмаагаас гуйлаа.
Хэдхэн хоногийн дотор Цэрмаагийн царай гундаж эхэллээ. Хүн гэдэг зовлонг даадаг ажээ. Шөнө өдөргүй нет дээр сууж уг өвчний тухай унших, мэдэж чадах бүхнээсээ асууж сураглах авч өөдтэй хариу олдолгүй үнэний мухарт шахагдана.
Хий дэмий л эртхэн хэлэхгүй гэж ханьдаа ч юмуу хэнд ч юм гоморхоно.
Хаа очиж эрийн сайхантай ханилж, үеийн хүүхнүүдийн атаархалыг гозолзуулж, үр хүүхдээн төрүүлж, жаргаж өнгөрүүлсэн хоногийн тоо ийм богинохон гэхэд итгэж ядна.
- Үгүй ээ би ингэж зүгээр сууж болохгүй хэмээн өөрөө өөрийгөө шахан бүх л сайн гэсэн эмнэлэгт хандсан ч даанч яаж ч чадахгүй гэсэн хариу ирсээр бас нэг сарыг алдчихлаа.
Готов одоо нилээн шаналгаатай шөнөдөө заримдаа ёолж сэрэх боллоо.
Цаг улам л давчидсаар. Готовын гол зорилго бүхнийг Цэрмаад ойлгуулж гэр бүлээ эндээ үлдээх, өөрөө эх орондоо очиж аав ээжтэйгээ уулзаж хэд хоноод л энэ хорвоогоос буцах төлөвлөгөө зохиолоо. Энэ нь төлөвлөгөө ч гэж дээ аргаа барсан хүний аргагүйтсэн санаа байлаа.
Тэгээд нэг өдөр Цэрмаатай хоёулахнаа байхдаа анх түүнийг хэрхэн харснаа, яаж санаж мөрөөдсөөр өөртөө өөриймсүүлснээ, үр хүүхэдтэй болсон хийгээд эхнэрийнхээ мэдэх болгоныг хөврүүлсээр байлаа. Цэрмаа харин “Энэ маань юу л гэх гээд байгаа юм бол доо.Юм гуйх болохоороо л ингээд эхэлдэгсэн” гэж бодон Готовыг харна. Готов цааш нь
- Хүн болсных хүн ер нь ямар нэгэн зүйлийн төлөө итгэл үнэмшилтэйгээр зүтгэж, хийж бүтээж, түүгээрээ бахархаж амьдрах ёстой юм даа. Чи бидний хамгийн сайн хийж чадах зүйл маань энэ хэдэн хүүхдийг сайн сайханд хүргэх л явдал юм байна. Үүний төлөө бид хоёр чадлаараа тэмцэх хэрэгтэй болж. Найз нь мэдээж ингээд чадахаа байлаа.Чи минь л цааш нь ганцаараа үргэлжлүүлэх боллоо. Хэдийгээр чамд минь хэцүү байх боловч ингэхээс өөр зам алга. Миний хань маш тайван уужуу байж одоо байгаа нөхцөл байдлыг ухаараач гэж гуйх гэсэн юм гэлээ. Гэтэл Цэрмаа
- Чи минь юу яриад байгаа юм дээ?
- Найз нь ирэх долоо хоногт буцъя даа. Миний хань хүүхдүүдээ аваад үлдэх хэрэгтэй байна гээд тавьчихлаа. Цэрмаагийн нүд нь нэг их том болж ирсэнээ
- Юу гэсэн үг вэ? Тийм юм гэж юу байсан юм гээд л урсгалаа.
- За тайвширдаа. Би энд ч адил, тэнд ч адил. Чи минь буцвал тэнд ажил төрөл ч олдохгүй, хэдэн хүүхдийн сургууль соёл ч өнгөрнө. Бага маань ч эрүүл саруул өсөө ч үү, үгүй ч үү. Эндээ байж байвал ядаж хоёр том нь сургууль соёлоо дүүргэчихээд ажил амьдралын захаас зуучихаад буцацгаавал чамд дэмтэй. Харлах гээч нь болсон болохоор одоо надтай явлаа гэхэд буцаж ирж чадахгүй тэндээ түгжигдэх болно. Бодит байдал ийм байгаа болохоор бидэнд өөр сонголт алга байна. Чи бид хоёр чинь эцэг эх хоёр шүү дээ. Энэ хэдэн хүүхдийн сайн сайхан амьдралыг үргэлжлүүлэх ёстой гээд л үгээ таслуулахгүй гэсэн шиг урсгаж гарав. Гэтэл Цэрмаа
- Үгүй ээ, үгүй. Би чамайг эндээс чи минь явдаа, тэнд очиж үхдээ гэж хэлж чадахгүй шүү дээ. Чи намайг бод л доо. Эх орондоо очиж байгаа юм чинь амьтан ах дүү байна болох л байлгүй дээ. Би чамтайгаа ханилснаас хойш чинийхээ үгээр л явдаг байсан. Тэгсэндээ ч бид өдий зэрэгтэй яваа гэж боддог, алдаа ч үгүй.
Харин энэ удаа чадахгүйнээ. Бид хэд чамтайгаа хамт буцна гээд л цамнав.
- Тийм л дээ хонгор минь гэж Готов байдлыг зөөлрүүлэхийг хичээж
- Би эх орноо муу муухай гэж байгаа юм биш. Гэхдээ бодит байдал манай гэр бүлийн хувьд үүнээс олигтой гарц олдохгүй байна. Тэнд байхад үр хүүхэд маань их л сайн сайхан байлаа гэхэд чи бид хоёроос илүү гарч харагдахгүй байна. Гэтэл хүмүүн бид чинь үргэлж урагшаа, үргэлж өөдөө, үргэлж сайн сайхан, хөгжил дэвшлийн төлөө тэмцэж байх ёстой шүү дээ. Ингэхийн тулд хүүхдүүд маань өмнөх өмнөх сургуулиа дүүргээд дараагийн шатандаа сурвал эндээ арай дээр байгаа нь өнөөгийн хувьд гарцаагүй үнэн. Магадгүй миний хүү энэ өвчний эсрэг эм тариа хийгээд хүн төрөлхтнийг аврах ч юм билүү хэн мэдлээ.
Эрдэм мэдлэгтэй болоод эх орноо санаж мэдрэх хийгээд хүн болж ухаажаад ирэхийн цагт тэд эх оронруугаа тэмүүлэх нь гарцаагүй.
Тэгүүлэхийн тулд ч би тэнд очиж . . . гэснээ хоолой нь зангирч үгээ тасалж хэсэг байснаа
- Тэр цагт чи минь хажуугаас нь дэмнээд өгвөл болох нь тэр. Ер нь ч тэгээд энэ хэдийг чи бид хоёр л энд авчирсан юм чинь буцааж эх оронд нь хүлээлгэж өгөх нь чи бид хоёрын үүрэг шүү дээ. Хэдийгээр аж амьдрал хөөж энд ирсэн ч гэсэн тэр орны охид хөвгүүд шүү дээ бид чинь гэж намуухан хүүрнэв. Цэрмаагийн дууны өнгө өөрчлөгдөж
- Ишш! миний өвгөн ийм байдалд орчихоод юун ч их юм ярьдаг юм билээ дээ. Төдийгөөс өдий хүртэл ханилчихаад одоо хэрэгцээгүй болсон бол буцдаа ,би энэ хэдэн хүүхдээ бодож байна гээд намайг үлдэнэ гэж яаж бодоод байгаа хүн бэ? Юун амгалан юм боддог юм. Адаглаад бурханы оронд очсон ч бузартай гээд авахгүй биз дээ гэхэд Готов хаа нэг хошигнохоороо гаргадаг царайгаа гарган гунигтай ч гэсэн нүдээ жаатайлган сахилгагүйтсэн харцаар Цэрмаагаа харж
- За за би түрүүлээд очих юм чинь бурханыг аргалчихна гайгүй гээд инээмсэглэв
- Хн! гэснээ эхнэр нь инээх уйлахын завсар нулимсаа арчивч хатуугийн хатуу хувь тавилангаа яаж ч үл чадна.
- Худлаа худлаа тоглосон юм. Хань минь дээ ийм үед харин бүр их амгалан болчихдог юм байна. Одоо ч гэсэн хар л даа.
Хэдийгээр чамд минь хэцүү байгаа боловч хэзээ өнгөрсөн хойно санахад “энэ цаг үед бид хоёр зөв зүйтэй шийдэждээ” гэж бодож суухад сайхан байх болно.
Тэгээд ч энэ их хайраар хашиж, сэтгэлээр түшсэн гал голомтоо унагаж унтраахгүй авч явах том үүрэг чамд минь үлдэх нь. Үүнийг чи чаднаа. Би та хэдийгээ тэндээс үргэлж харж байх болно. Чи минь амьдралд, хүүхдүүдэд хэрэгтэй л бол зөв гэж бодсон зүйлээ хэнээс ч, тэр байтугай надаас ч зоволгүйгээр хийж байгаарай.
Чи минь миний төлөө гэж бодоод энэ удаа бас зөвшөөрчих. Чамайгаа дандаа зөвшөөрдөгийг би мэднэ. Гэвч энэ гуйлт хамгийн сүүлчийнх бас хамгийн агуу нь гээд тийм гэхийн аргагүй хайр гийсэн харцаар харж, халуун энгэртээ Цэрмаагаа тэвэрлээ.
Хөөрхий Цэрмаа учирсан гай, ухаарч сэнхрүүлэх Готолын яриа, үр хүүхдийнхээ ирээдүй гээд олон олон асуудлын дунд хий дэмий л ам нь ангалзаж, нулимсаа арчин санаа алдахаас өөрийг хэлж чадсангүй ээ.
Дараагийн ээлж яах аргагүй болжээ. Дахиад л шилэн хүзүүнээс нь татаж, тархи нь янгинаад, хоёр нүдэнд нь гал дүрэлзэх шиг.
- За даа эхэллээ дээ гэж Готов амандаа бувтнаад, уяанаасаа зулгааж, амандаа хөнжлийнхөө захыг зууж, гэдийн яраглана. Энэ удаа нэг их удсангүй арваад минут үргэлжлээд дууслаа. Готов ганцаар ярина.
- Би уг нь үхэл чамтай эвлэрч ,чамтай уулзахад аль хэдийн бэлэн болсонсон. Гэтэл чи заавал намайг энэ өвчний өмнө өвдөг сөхрүүлж, намайг өөрийн минь гараар егүүтгүүлж, үхэл чи өөрийнхөө өмнө адгийн арчаагүй байдлаар очуулах гээд байх шиг байна. Би хэдийгээр дуусаж байгаа ч гэсэн даанч нэг тэгэхгүй юм даа. Хаа очиж би тийм өчүүхэн хүн биш юм. Чи намайг сонс !!! Үхэл би чам дээр эрхэмсэг очих болно.
Харин үр хүүхэд, аж амьдралаа ганцаар дааж үлдсэн өөрийн минь тал болтлоо ханьссан ханьдаа би мэхийх болно.
Үйлийн үрийн заяанд үр болгон төрүүлж өсгөсөн үсэн буурал аав ээжээсээ алтан дэлхийд олдсон ганцхан үр нь болчихоод, амьдад нь үхэж зовоож байгаа болохоор тэдэндээ сөгдөн мөргөх болно.
Түүнээс биш үхэл чи болон чиний үнэнч туслагч өвчний өмнө өвдөг сөхрөхгүй шүү.
Миний хүү энэ өвчнийг чинь нэг учрыг нь олох байгаа гайгүй.
Тэр ганцаар бодсоор бас ярьсаар...
Нөгөө өрөөнд өвгөн эцэг нь унтсан дүр эсгэж хөрвөөнө. Сүүлийн хэд хоног бас л унтсангүй ээ. Хол явсан хүү нь нэг л өдөр хэл чимээгүй инээсээр ороод ирсэнсэн.
- Үгүй энэ чинь миний хүү. Хаанаас? Хэзээ? Нөгөө хань ижил үр хүүхэд гээд л бараг мэндийн зөрөөгүй шахам шалгаасансан.
- Зүгээр зүгээр хэд хоног нутагтаа сайхан амраад буцна гэх авч нэг л өөр.
Эмгэн нь сандчаад л тогоо шанага, хоол унд...Тэр өдрөөс бараг хоёр долоо хонож байгаа нь энэ. Өьгөн хүүгээ яраглахыг сонсох авч, очиж хүүгээ зовоогоод яахав хэмээн санаж, хоолой нь хорсох шиг болоход хий ханиана.
- Хүүгийн хэлснээр бол ямарч арга байхгүй л гэх. Би ч өдөрт сүм хийдээр эргэхээс өөрийг чадахгүй юм даа. Ээжийнхээ санааг зовоочихно гээд хэлэхгүй байхыг гуйгаад байсан. Муу эх нь зөнгөөрөө гадарлаж байдаг юм боловуу даа. Юм л бол уйлаад л байгаа харагдах юм.
Мэдсээр байж, харсаар байж өдөр өдрөөр хүлээнэ гэдэг яасан ч хэцүү юм байдаг юм. Олон жил хүсэж хүлээсний эцэст арай гэж олдсон ганц үр минь юмсан. Хөөрхий өдөр болохоор инээж хөхрөөд, ярьж хөөрөөд тун ч сэргэлэн болчих юм. Миний хүүгийн ярьж хэлж байгаа нь, бодож санаж байгаа нь, юмыг ондоо өөдрөг гэрэлтэй талаас нь харж байгаа зэрэг нь бусад хүнээс хувь илүү юмаа.
Арай л дэндүү эрт, арай л дэндүү залуухан байна даа миний хүү.
Бидний энэ үеийн хүмүүс гэж дайн байлдаан, үймээн самуун болоогүй байхад хил даван цагаачилж, хагацаж салахын үед ч цугтаан байж болдоггүй тэртээ холоос санаж сарвайсаар салцгаадаг. Үр хүүхэд нь ч дэргэд нь байж болдоггүй, харж ч болдоггүй, барьж ч болдоггүй муулж ч болдоггүй, сайлж ч болдоггүй, тэр гэхийн тэмдэггүй ямар гээчийн хувь тавьлан гэж ийм байдаг юм, сэтгэл итгэл алдраасан хаашаа янзын нийгэм гээч нь энэв дээ бүү мэд гэж өвгөний хоолой цахиртана.
Гал голомт сахиж үргэлжлэх үр удмыг минь төрүүлж өсгөж байгаа хөөрхий бэрээ л бодох юм. Одоо ганцаар бүхнийг авч явна гэдэг бүсгүй амьтанд хэцүү дээ. Даа ялангуяа хүний нутагт.
Эд маань хоорондоо их л сайн ярилцаж дээ зайлуул. Түүнээс манай бэр бас тийм амар үлдэх хүн биш. Магадгүй эдний маань зөв ч байж мэднэ. Одоохондоо энд ирээд бүх юм хэцүү л байх шиг байна.
Хүн ер нь хэд наслах нь яахав. Энэ хорвоод хүн шиг хүн болж чадах нь л чухал юм даа. Хүн болж чадаагүй муусай юмнууд гудмаар дүүрэн л байх юм. Миний хүү ч харин хүний дайтай хүн болсым байнаа. Сайхан хүүтэй, сайхан бэртэй, сайхан ач үрстэй байна гэдэг хамгийн эрхэм жаргал байдаг юм байна даа. Энэ бүхнийг амьдад минь үзүүлсэн хүүдээ аав нь даанч нэг хайртайсан.
Энэ буурал хорвоогоос буцталаа аав нь хүүгээрээ бахархаж бахдаж байх болноо.
Он цагийн уртад үрчийж атираатсан нүүрэн дээгүүр нь хагацал харууслын өнчин ганц нулимс тамирдаж туйлдсан мэт аажуухан доошлоно.
Дахиж эхэлсэнгүй ээ.Сүүлчийн хэдэн цаг өвдсөнгүй. Готов өвчнийг ялан дийлжээ. Өвчин одоо түүнийг яаж ч чадахгүй болжээ.
Харин жихүүцэх шиг санагдаад гараа барьж үзтэл нэг их юм мэдэгдсэнгүй. Гараа цээжин дээрээ тавьтал гар нь үнэхээр хүйтэн болжээ.Нойр нь ч хүрэх шиг.
- Шөнөжин унтаагүй болохоор тэр байхаа даа. За байз унтахаасаа өмнө Цэрмаадаа утасдаж урьдын адил тэвчээртэй байхыг гуйх хэрэгтэй юм байна даа . . .
Готовын ухаан атаархмаар саруулхан байлаа. Ханийх нь насан залуугийн инээмсэглэх төрх нүдэнд нь үзэгдээд, хүүхдүүдийнх нь шуугилдах чимээ чихнээ сонсогдоод, нэг их гэрэл гэгээ тэднийг минь гийгүүлээд л тэгсэн хэрнээ алгуурхан цаашлаад л . . .
Үүр хаяараад нарны туяа цонхноо тусаад өрөө хачин саруулхан, өглөөний сэнгэнэсэн сэрүүн агаар орж өрөөгөөр сэлгүүцнэ.
Шувуудын жиргээ тодхон сонсогдоод ер бишийн сайхан өглөө ажээ.
Харин нэгийг явуулж, хаа нэгтээ нөгөөг угтах буурал хорвоо л харин хэнэггүйхэн хэвээрээ . . .