# #

Ааваа - 4

Аав маань хүүдээ ойрд ирсэнгүй. Бүр зүүднээсээ гуйгаад ч байдаггүй шүү. Аятайхан л яваа юм болов уу даа...

Миний аав 1967 онд буюу намайг төрдөг жил их сургуулийг төгсөж Сэлэнгэ аймгийн шүдэнзний үйлдвэрт эдийн засагчаар томилогдож очсон байдаг. Яг тэр 60,70-аад оны залуусын нэгэн адил утга зохиолыг шимтэн уншдаг, уран зохиолын фронтод зүтгэгчдийг туйлаас хүндэлдэг, тэднийг биширдэг нэгэн байв.
Ном унших дур сонирхол нь аажимдаа монголын уран зохиолоос хальж, улам бүр цаашилахад тухайн үеийн ганц гарц болсон орос хэлийг гэрээр сурахад хүргэсэн байдаг.
“Нэг л мэдэхэд аав нь орос номыг монгол ном шиг л уншдаг болсон байсан” гэж намайг 5-р ангид байхад ярьж билээ. Тэр жил манай ангид орос хэл зааж эхэлсэн болохоор аавынхаа маш хатуу хэллэгтэй болохыг анзаарч байсан юм. Хожимоо унших судлах сонирхол нь дорно дахин руу шилжиж бас л өөрөө оролдон байж уйгаржин монгол бичгээ сураад (аавын өсөж торнисон тэр он жилүүд уйгаржин бичгийг заагаагүй завсрын үе таарсан байдаг) Гулирансын “Үүлэн зардасыг” крилл монгол руу хөрвүүлсэн юм. Энэ бол хэрийн хүн хийхээр ажил биш л дээ.
Аав маань номонд хайртай нэгэн байв. Ямар ч навсархай номыг хавтаслана, наана, хадна, үднэ. Тэтгэвэрт гарахынхаа урд жил ХХҮЯ-ны архивт ажилласан юм. Тэгэхдээ илүү гарсан хаягдал хатуу бор картон цаасыг “хулгайлсан” гэж байгаа. Яаж байгаа юм бэ гэж намайг асуухад “Яадгийн” гэсэн ганцхан үг хариулсан юм.
Төдөлгүй тийм бор хавтастай номнууд манайд борооны дараах мөөг шиг гарч ирсэн. Бодвол тэр “хулгайны” л үр дүн байх.
Аав биднийг номонд дуртай болгох гэж хэрээрээ нөлөөлдөг байсан. Нөлөөлөх гэдэг нь аав бидэнд уурлах нь битгий хэл муухай ч харж байгаагүй хүн. Тиймээс биднийг аливаад шахдаггүй байлаа. Зүгээр л, юухан хээхэн хийх зуураа зүсэн бүрийн номыг нүдэнд харагдтал ярьдаг байв. Их гэр амьтай байсан юм байхаа даа. Юм л бол гэртээ хоол хийж, юм угааж эсвэл ном уншиж сууна. Тэр үед угаалгын машин ч гэж байсангүй. Учиргүй ухаалаг хүү ч байгаагүй байж.
Шадар гурван цэрэг, Шерлок Холмс, Жонон гуйлгачин хоёр гэх мэтчилэн яриад барагдахгүй. Эрэлхэг цэрэг Швейкийг ярих гэж өөрөө инээсээр байгаад таарах. Тэгэх тусам бидэнд улам их унших дур төрөх. Гэхдээ миний хамгийн бага дүүгээс бусад нь аавын хүссэн шиг ном уншигч болоогүй юм. Харин манай бага дүү гэж орныхоо өмнө ном хураасан хүн болсон юмдаг. Одоо ч тэр хэвээрээ.
Аав маань уншиж судалсан нь их байсан болоод тэр үү хааяа нэг бичсэн шүлэг, өгүүллэгийг уншихаар үг нь цэгцтэй бас их оночтой байгаа санагддаг. (Би дүгнэж хэрхэн зүрхлэх)
Миний номын анд Б.Номинчимэд аавыг сайн танина. “Өвгөн дажгүй биз” гээд гүйж явах. Тэр хоёр нийлэхээрээ ном их ярина. Номин анд аавын “Нууц товчооны адуу” хэмээх найраглалыг МонЦаМэ-гийн мэдээ сонины 2011.4.22-ны дугаарт эхний 9-н бадгийг хэвлүүлж өгөв. (Сонин зай багатай учраас)

Аав маань мөн ч их баярласан даа. Тэр хавар бол аав шөнөдөө ёолж, өдөртөө бидэнд зовиургүй мэт харагдах гэж хичээдэг байсан үе. (Босож ч чадахгүй, хэвтэж ч чадахгүй зөвхөн нэг л хэлбэрээр суудаг байсан үе. Нойр булчирхайн хорт хавдараас болж бүх л эрхтэн, яс нь хүртэл хавдарт идэгдсэн тул мэдрэлийн судалуудад нөлөөлөөд хөдөлж чадахгүй болсон юм. Тэр хавар миний төрсөн ээж ирж, хойд ээжийн хамт 45 хоног тасралтгүй хоёр талд нь бөмбөгнөсөөр аавыг эцсийн замд нь үдсэн. Бусад хүн гайхаж магадгүй л дээ. Гэхдээ тэр үед манай гэр бүлд алдаа онооны дэнс нэгэн мөчлүүрт тэнцэж, гэм зэм, гэмшил цагаатгалын учиг гэгээ татуулах шиг санагдсан. Одоо хоёр ээж минь бие биенээ үе үехэн үгүйлдэг, хааяахан учирвал халуун цай хувааж уудаг хоёр. Хүний орчлонд уучилж өршөөхийн ариуныг үүнээс өөрөөр бидэнд яаж ойлгуулах билээ дээ. За за хадуурах гэж байна. Уг нь би зөвхөн аавынхаа уран зохиол талын дурсамж өгүүлэх гэсэн юм )
Дараа нь Галаарид анд маань тэр сонингийн хуудсыг барьж аавынд ирээд (миний эзгүйд) “Таны энэ найраглалыг уншлаа. Үнэхээр сайхан найраглал байна. Монголын нууц товчоог гадаад дотоодын олон хүн ухаж хоолоо олж иддэг. Гэхдээ тань шиг энэ өнцгөөс нь харсан нэг ч хүнийг би мэдэхгүй. Би үүнийг чинь өөрийн эрхлэн гаргадаг “Гэрэлт цалиг” сэтгүүлд хэвлэмээр байна. Та зөвшөөрөх үү? гэж ирсэн байдаг. Аав хачин их баярлаж. Тэгээд Галаа урамшуулал болгон хэсэг мөнгө өгсөнийг аав амьдралынхаа сүүлийн өдрүүдэд ирсэн хүн (үнэндээ бол салах ёс хийхээр) болгонд ярьж суусансан. (Галааг ирснээс хойш яг тав хоногийн дараа аав маань энэ хорвоог орхисон. Энэ нь 2011.5.11 байв)
Нас барснаас нь хойш Галаагийн “Гэрэлт цалиг” сэтгүүлд аавын маань “Нууц товчооны адуунаас” гадна хэд хэдэн өгүүллэг гарсан.

Энэ бол миний андын аавд минь босгосон гэрэлт хөшөө болно.

“Цог” сэтгүүлийг эрхлэн гаргадаг Арлааны Эрдэнэ-Очир анд маань (Энэ үед Эрдэн-Очир бид хоёр ичнээ танил байв) “Нууц товчооны адуу” найраглалыг, “Зээргэнэтийн гол” гэж хачин сайхан өгүүллэгийн мөн тэр ондоо “Цог” сэтгүүлд хэвлэн гаргаж байв.
Тэгсэн Эрдэнэ-Очир саяхан нэг над руу залгаад “Хүүе, аавын чинь нэг өгүүллэг босон суун бодогдоод болдоггүй. Над руу нэг шидээч” гэж байна. Ямар? гэсэн чинь “Үхрийн хавирга гэж байна” Тэгээд энэ оны эхний дугаартаа багтаан “Үхрийн хугархай хавирга” гэдэг өгүүллэгийг хэвлүүлсэн.
Одоо орчлонд байхгүй болсон ч гэсэн үр хүүхдээс нь нэхэж байгаад хэвлүүлж өгсөн Эрдэнэ-Очирын энэ сэтгэлийг би юутай ч харьцуулж үл чадна. Аавын минь байхгүй ч уран бүтээл нь хүмүүст мэр сэрхэн уншигдаж байгаад би баярлахгүй яахав. Сайхан үйл гэдэг хэзээ ч, хэдийд ч сайхан байх юм даа. Миний эргэн тойрон ийм л найзууд байдаг учраас өөрт заяасан хүний хорвоог хазгай хэлтгийгээр харж чадахгүй явна.
Аав маань ердөө гурван ном хэвлүүлсэн юм. Хоёрыг нь амьд ахуйдаа хэвлүүлсэн.
(Нэг нь өнгөрснийх нь дараа буюу гэрт байсан бүх гар бичмэлийг нь ерөөс редакторлалгүйгээр хэвлүүлээд буяны өдөр нь ах дүү нарт тарааж өгсөн)
“Та залуудаа номоо хэвлүүлэхгүй яасан юм?” гэж нэг удаа намайг асуухад аав нэг мушийснаа “Миний хүү, одоо л хүмүүс ингэж юм бичдэг болж дур зоргоороо галзуурцгааж байгаа болохоос ном хэвлүүлнэ гэдэг чинь жаахан онцгой хүмүүсийн ихээхэн зориг шаардсан үйл шүү дээ” гэж билээ. Үүнийг сонсоод би өөрөөсөө л их ичиж суусан. (тэр үед би нэг номтой байв) Бодвол энэ үгээрээ намайг “Даруулгатайхан яваарай” гэж хэлж байсан байхаа гэж санадаг.
“Боов боорцогхоныг гуйж идэж болно. Харин бодол санаагаа хэнээс ч битгий гуйж байгаарай” гэж хэлсэн үг нь одоо ч санаанаас гарахгүй л явна. Магадгүй, цаашдаа ч зүрхний минь ховдолд хадаатай үлдэх биз ээ.


Хүү Бум-Эрдэнэ.

9 comments:

Unknown said...

sain uu Bum ah. Tanii aaviig zohiol bichdeg, hel bichgiin iim ih aviyastai hun bsan gej ogt medeegui shuu. Tanii uguulleguud hund ih naaldatstai, setgeld ih oirhon tusdag ni aaviin tani olgoson humuujil, nuluu baijee?
Aav tani haa neg gazar dahin mendelsen bhaa. Tegeed tanii zuudend irehee bsan bh. Ur huuhed ni taliigchaa bainga zuudeldeg ni suns ni humuunii bieiig ololgui ene horvoogoor tenuuchilj bdgaas boldog gej neg unshij bsan.

Бум said...

Muggie Bat: Сайн. Баярлалаа. Би ч бас тэгж найдаж байгаа. Хамгийн сүүлд ингэж нэг уулзсан. Чи заваараа хараарай
http://bumerdene.blogspot.com/2013/06/blog-post.html

Frank said...

Эцэг хvvгийн их элбэрэл юм даа. Зvрхэн тушаа зеелхен лугшаад, хамрын самсаа алгуур шархирав.

byambaa said...

Mundag. :)

Бум said...

Фрэнк: Хааяа тэгээд бгаа юмаа
Бямбаа: Баярлалаа

Frank said...

Та аавдаа зориулж ер нэг уран бүтээл туурвиж байсан уу? Хэрэв тийм бүтээл байгаа бол надад хаанаас олж уншиж болохыг хэлж өгөөрэй. Би уншихсан гэж бүр хорхойсч байна шүү.

Бум said...

Бодож яваа ах нь Фрэнкээ. Их л бодох хэрэгтэй

Anonymous said...

Ooriin chini zohioliig sayahanaas olj unshij baina, ih taalagdaj baigaa. Udamshij irsen aviyas baisan baina, ongolj yavaarai. Aaviin ni nomiin vagaan buyan ahin humuus biyig olj torohod gerel bolson buizaa. Ene saihan uilsiig urgeljluulj baigaad ni oort chini talarhal ilerhiilmeer sanagdlaa.

Ts.B

Бум said...

Ts.B: баярлалаа