Нурам - 6 (тууж)

- Ойлгосонгүй эрхэм ахмадаа гэж өнөө охин дахин хэлэв. Үнэндээ би ч гэсэн түүний энэ ёрын аашийг ойлгохгүй байв.
- Чиний ойлгох ойлгохгүй надад хамаагүй гэж тэр хашгирав. Салааныхаа нэг гишүүнийг ингэж угтахыг би яахан хүсэх билээ.
- Энэ чинь арай дэндэж байгаа юм биш үү? гэхэд Суурь над руу нэг сүрхий харснаа
- Түймрийг одоо энэ унтраачих юм уу? Айн? Тийм үү? Бүхэл бүтэн ой шатаж байхад энэ очоод унтраах юм биз дээ. Магадгүй чи бол тэгнэ гэх байх. Би бол тэгж бодохгүй байна.
- Тушаал бол тушаал шүү дээ. Дээрээс . . . гэтэл тэр миний үгийг тасалж
- Тиймээ, дээрээс. Бүх юм дээрээс . . . новш гэж . . . Зайлцгаа та нар . . . Нүднээс далд ор гэж салгалан байж хашгираад явж одлоо. Би болоод манайхан бүгд гайхахаас хэтэрсэнгүй. Харин орон нутгийнхан нэг их гайхсангүй. Энэ үед л анх удаа “Энэ яавч зүгээр биш шүү” гэсэн бодол орж ирэв. Тэгтэл шинэ охин
- Эрхэм ахлах дэслэгчээ . . . гэхээр нь би гараараа зөөлөн дохиж
- Болноо охин минь, болно. Явцгаая. Чамд нэг байр гаргахыг бодъё. Хоолны дараа талбайд цуглар. Одоо тарж болно гэж нийт дунд нь хэллээ. Шинэ охиныг сэтгэлээр уначихав уу гэтэл юун гомдох нь битгий хэл харин харцанд нь ямар нэгэн үл үзэгдэм очис өрвөлзөх шиг болоод алга болов. Арай ч үгүй л байх л даа. Гэхдээ л миний бодсоноос өөр байсан болохоор тэгж санагдсан хэрэг. Алхаа гишгээ, нуруу туруу гээд сайхан охин юм. Нэг харахын нээрээ л энэ яаж гал унтраах вэ гэж бодохоос илүүтэй яах гэж наашаа зүглэсэн юм бол гэж бодогдмоор.
Мэдэхгүй юм даа. Би хүн ойлгохоо байчихав уу, эсвэл энэ Суурь гэдэг хүн, хүн биш болчихсон юм уу? Үгүй гэхдээ би Суурийг мэдэх үү гэвэл тийм ч сайн мэдэхгүй шүү дээ. Оюутан ахуйн дөрвөн жилээс хойш бид амьдралын харгуйгаар мөр мөрөө хөөн давхисаар бие биенээ мэдэхээ байтлаа хөндийрсөн. Үнэндээ бид бараг хоёр биенээ мартахын түүс болж явсан ч юм билүү хэн мэдлээ. Сая тэр яагаад энэ охиныг харах мөртөө тэгтлээ уурласны учрыг олсонгүй. Гэлээ гээд араас нь очоод яасан ийсэн гээд байх сэтгэл надад байсангүй. Байгаад ч яах билээ.
“Энэ охиныг хаана байрлуулах вэ? Ийм олон эрчүүлтэй нэг байранд байж болохгүй. Ерөнхий газарт ч тэр ер нь аль ч аймгийн ОБА-нд холбоочин, эмч, сувилагч гээд эмэгтэй хүн ажиллаж л байдаг. Онцлог нь тэд гэрээсээ явдаг болохоор байрны асуудал байсангүй. За байсан ч би анзаардаггүй байсан байх. Ер нь энэ албанд ажилладаг эмэгтэй хүний талаар ингэж төвлөрч бодож байсангүй. Сая ажиглах нь ээ, эндхийн албанд нэг ч эмэгтэй хүн байдаггүй юм байх чинь. Бүр сувилагч нь хүртэл эрэгтэй байх юм. Яагаад юм бол? Би гэж хүн бодолд дарагдан газар ширтэж явах болсон байх юм” гэж бодсооор Суурийн өрөөний үүдэнд очсон хэдий ч орсонгүй. Хэд эргэцснээ “За, за хоолны дараа ирж нэг сайн ярилцъя. Угаасаа бидэнд тэгэх шаардлага ч байна” гэж бодоод доош бууж холбоочинд хурандаатай холбохыг гуйлаа. Утасны цаанаас
- За машин, холбоочин хоёроо аваад сайхан байна уу? гэж хурандаа их л эерүү дуугарч байна.
- Харин тиймээ. Одоо л нэг бүтэн салаа болж байна. Гэхдээ охин хүүхэд юм . . . гээд үгээ цааш нь гүйцээлгүй орхитол
- Яасан? Болохгүй гэж үү?
- Болох нь ч болно л доо. Зүгээр л . . . орон байрнаас өгсүүлээд яах билээ л гэж . . .
- Энэ талаар дөнгөж сая ахмад Батсуурь надтай ярьлаа. Та нар энэ талаар нэг яриа болжээ дээ янз нь. Ээлжилж яриад л. Манай албанд эмэгтэй хүн байж болохгүй гэсэн юм байхгүй. Харин бид ажиллах гэж ирсэн хүнийг маш элэгсэгээр хүлээж авах ёстой юм шүү. Ганц өрөөний асуудлыг шийдчихэд юу нь болохгүй гэж. Ер нь наад Зүүн аймаг чинь яагаад эмэгтэй хүнд харшилтай байдгийг би нэг л ойлгохгүй байгаа шүү.
- Харин тийм л юм байна. Би сая л анзаарлаа.
- Орчин тойрноо сайн анзаарч бай. Ер нь тэгээд наана чинь жил болгон гал гарч байна. Юунаас тэр вэ? Хэдийгээр чиний хариуцах ажил биш ч гэсэн сортоотой бай. Яагаад, яагаад гэмээр юм мэр сэр гараад байгаа шүү. Наад охины чинь хувьд ямар ч байсан яваад үзэг. Уг нь өөрөө Зүүн явна гэж санал өгсөн юм шүү. Залуу хүн гэхэд их зорилготой санагдсан. Болохгүй бол эргээгээд татна биз. Яг ажил эхэлчихвэл тоглоом биш шүү гэлээ. Ерөнхийдөө ойлгомжтой болсон учраас надад хэлэх юм олдсонгүй. Гэтэл хурандаа
- Галаа, би чамайг ойлгож байнаа. Одоо байдал нэгэнт ийм болчихсон учраас энэ байдалдаа хурдан зохицож, эр хүн шиг бай. Чи чадна. Залуу хүн байна. Сэргэ. Сэхээр. Хүний нүдэнд битгий унжгар харагд. Чамайг салааныхнаас чинь авхуулаад олон хүн харж байгаа. Би ч гэсэн цагтаа унахдаа унаж, өндийхдөө өндийж явсан хүн. Би чамайг мэдэхийн дээдээр мэдэж байгаа учир ингэж хэлж байна гэж яг хажууд зогсож байгаа юм шиг энгүүнээр хэллээ. Тэр яаж ингэж намайг ойлгоод байгааг би ойлгосонгүй.
Утсаа тавьчихаад хэсэг бодол боллоо. “Нээрээ л анзаарсан чинь би гэдэг амьтан юунд ч юм даруулчихсан, жигтэйхэн хүнд ачаа үүрчихээд хаашаа ч юм зүтгэж, газар дуслах хөлсөө тоолж яваа мэт сэтгэгдэл төрлөө. Юунд тэр вэ? Бодолдоо юу? Болоод өнгөрсөн нөхцөл байдал намайг бодолд дарж, тэгэх тусам би улам бүр үлбэгэр харагдаж байгаагаа анзаарлаа. Магадгүй, манай салааныхан ч гэсэн намайг дагаад сэтгэл нь гундаж байж болох юм. Би сэрэх ёстой. Сэргэлт авах хэрэгтэй. Энд өнгөрч буй цаг хугацаа надаас хэрхэн хамаарах, магадгүй надаас болоод манай салаанд ирсэн олон сайхан залуус энэ албыг үзэх үзэл нь өөрчлөгдөх ч юм билүү” гэж бодлоо.
Өрөөндөө яваад ортол манайхан нэг өөр болжээ. Үс толгойгоо самнаж, гутал хувцсаа арчиж цэвэрлээд дор бүрнээ нэг л өөр. Манай Сансар цоо шинэ майк гаргаж өмсжээ.
- Хэрлэн хаачсан? гэвэл
- Хажуугийн жижиг өрөөнд орсон. Бид нар сая нэг ор оруулж өглөө.
- Хэн?
- Жижүүр. Та зохицуулаагүй юм уу?
- За тэгээд салаанд чинь нэг сайхан охин ирлээ шүү дээ. Та нар минь гялалзаж, гялтганаад нэг эр хүн шиг байгаарай даа гэхэд Лхагва
- Болох юм уу? ахлах дэслэгчээ?
- Би шоволзож шоохолзоод гэж хэлээгүй шүү гэхэд бусад нь нүдээ гялтгануулан инээлдэв. Миний ч гэсэн инээд хүрсэн хэдий ч
- Замбараагүйтэхгүй шүү. Энэ охиныг салаандаа байлгах эсэх нь та нараас л хамаарна. Айлгаж ичээгээд байвал буцаачихаж болно. Тэрэн шиг амархан юм байхгүй. Одоо та нар ирснээ бодвол сэтгэл санаа чинь шулуудсан байх учиртай. “Тусгай-2” салаа ямар харагдах нь та нараас хамаарна. Телевизээр хүртэл яригдаад, улс орон даяар биднийг мэдэж байгаа гэхэд болно. Ойлгов уу? гэхэд зэрэг шахам
- Ойлголоо гэж хүнгэнэлээ. Однар
- Салаан дарга маань эргээд ирчих шив дээ гэж өнөөх л битүү утгатай үгээ хэлж байна. Би түүнийг сайн ойлгож байлаа. Тэр намайг, миний дотоод хүнийг хэлж байгаа юм. Миний үндсэн салаанд хоёр жил явсан хүн болохоор намайг мэдэж байгаа хэрэг. Магадгүй энэ л үг манай салааныхны бүгдийнх нь сэтгэл зүй гэж бодогдлоо.
Сүүлд ирсэн жолооч маань булангийн орон дээр очсон байв. Сандаг гэдэг ерөнхий газарт овоо хэдэн жил ажилласан жолооч. Ойр дотно яваагүй ч бид бие биенээ мэднэ.

Хоолны зааланд хорь гаран гал сөнөөгчид сууцгаана. Лхагва ийш тийш өндөлзсөнөө
- Манай шинэ гал сөнөөгч яагаад орж ирэхгүй байна? гэж асуухад Пүрэв
- Асууж суухаар очоод тэврээд ирээч
- Тэврэхээ хүрвэл ч хүнээр заалгахгүй ээ гэхэд Баасан
- Манай хоёр ч яахав тэврэх хүнтэй болж харин бид яанаа?
- Оргүйгээс охинтой нь дээр гэгчээр муу Шаншарыгаа л оролдож суухаас гэхэд эрчүүд нирхийтэл инээлдэв. Сансар өөрийг нь шоолж байгааг тоосон юмгүй
- Нээрээ, шайхан охин байна лээ шүү тээ? гэж хэлэх нь түүнийг л бодоод байгаа бололтой. Тэгтэл удалгүй Хэрлэн үүдээр орж ирснээ салаагаа хаана суусныг хайн ийш тийш хараачилахад Сансар
- Хүүе! Манай шалаа энд шууж байна. Наашаа, наашаа гэж сандарсан аятай чангаар хэлээд даллахад хоолны танхим тэр чигтээ битүү нүргэлэв. Хэрлэн бага зэрэг эвгүйцэв үү гэлтэй болоод түүний хажууд суув. Сансар хачин дуртай байлаа. Учир нь манайхан дунд анх хаана суусан тэндээ үргэлж суудаг нэг тийм бичигдээгүй хууль байгаад байдаг юм. Тэгэхээр Сансар баярлалгүй яахав. Тэрээр халбага сэрээг нь дөхүүлэн их л хөхүүн байв. Хэн нь ч дуугарсангүй хэсэг удахаар нь би
- За салааныхантайгаа танилцдаа гэхэд Хэрлэн
- Намайг Хэрлэн гэдэг. Саяхан мэргэжилийн сургалт үйлдвэрлэлийн төвийг төгссөн. Цаашдаа хууль сахиулах их сургуульд суралцах хүсэлтэй гэж товчхон танилцуулав. Хаа очиж биеэ бариад, үгээ чангаалгаад байдаггүй бололтой юм. Однар өнөө л хачин зангаараа
- Нэрэнд чинь С үсэг ороогүй яамай даа гэхэд манайхан инээлдэв.
- Тэгвэл юу гэж? гэхэд Сансар
- Аан, эд нар намайг л шоолж байгаа юм. Би Ш үшгийг Ш гээд байдаг гэхэд
- Ш –ийг Ш гэхгүй тэгээд юу гэх юм? гэж Хэрлэн гайхан хэлэхэд манайхан дахиад л инээлдэв. Би хүртэл тэвчиж чадсангүй. Сансар халбаганы ишээр ширээн дээр С үсэг дүрслээд
- Би энэ үшгийг Ш гээд байдаг юм гэхэд бусад нь инээлдсээр байв. Тэгтэл Хэрлэн
- Аан, хүн болгонд л “но” байдаг шүү дээ. Бие биенээ харж л байя гэх нь Сансарыг аварч бусдыг биеэ барихад хүргэв. “Сүрхий хариу барьчихдаг хүүхэд юм. Иймэрхүү хүн биеэ даасан чадвартай байдаг тал бий” гэж бодтол Пүрэв
- Лхагваа, чи Хэрлэнд гол юмаа хэлэхгүй юм уу? гэхэд Хэрлэн
- Анх уулзаж байгаа хүмүүст юу байдаг билээ? гэхэд Лхагва Пүрэв рүү нэг эвгүй хараад юм дуугарсангүй. Пүрэв тоосон шинжгүй
- Манай Лхагва чамайг найз залуутай болов уу л гээд байсан юм
- Одоогоор тэр талын бодол даанч алга даа, ах нар минь гэхдээ үгнийхээ өргөлтийг их сүрхий тааруулав. Однар хоолоо зажлах зуураа
- Тэгвэл . . . гээд зажилсан хоолоо тэвчээр бармаар удаан залгиад
- Лхавга маань шөнөдөө өвдгөө, өдөртөө лукээ тэврээд л гялтгануулаад байж дээ гэхэд дахиад л инээлдэв. Магадгүй, биднээс өөр хүн, тэр тусмаа Хэрлэн бол ойлгохгүй байж мэдэх юм. Яваандаа ойлгоно. Лук гэдэг нь гал команд болгонд байдаг доош түргэн буух ган баганыг хэлээд байгаа юм. Хэрлэнг ичээд сүйд болох болов уу гэсэн чинь нүд нь нэг зэрвэс гээд хоолойных нь өнгө нь өөрчлөгдөн
- Яасан? Та нар тэгтлээ дутагдалд ороо юу? гэхэд манайхан чимээгүй болцгоочихов. Эмэгтэй хүний ийм чанар заримдаа ямар ч эр хүнийг мухардуулдаг талтай. Тэр ёсоор манай хэд амаа хамхиж загнуулсан хүүхдүүд шиг хоолоо шоржигнуулахаас өөр чимээ гаргасангүй. Гагцхүү Сансар л гэнэн цайлган зангаар
- Аан . . . нөгөө . . . дутагдаагүй . . . гэхдээ . . . гэж ээрч муурч байснаа гэнэт ухааран
- Ингэхэд яагаад би хариулах гээд байгаа юм бэ? гэхэд Однар
- Харин . . . яагаад чи сандчаад байгаа юм бол? гэж нухацтай хэлэхэд бусад нь дахиад л шоолов. Сансар Хэрлэнд хандаж
- Эднийг битгий тоо. Чамайг шайхан хүүхэн болохоор л горьдоод байгаа юм гэхэд Баасан
- Яах хүүхээн? гэж амаа хэтрүүлэхэд Хэрлэн
- Одоо тоглоом дууссан бол хоолоо идэх үү? Хөрөх нь . . . гэснээр сая яриа дуусаж төмөр аяга халбага хавирах л үлдэв. Сансар дахиад л
- Чамайг бид уурлуулахыг хүшээгүй юм шүү. Уг нь манайхан чинь их шайн залууш гэж шивнэхэд Хэрлэн хариуд нь
- Итгэж байнаа. Одоо хоолоо ид гэж бас шивнэв. Залуусын царайд гэрэл гэрэлтэж бие биенээ рүүгээ харц гялгануулах нь том биетэй хүүхдүүд шиг.
Жижүүр манай ширээнд ирж
- Эрхэм ахлагч дэслэгч таныг Батсуурь ахмад хоолны дараа ороод ир гэнэ
- Мэдлээ гэж хэлчихээд дотор нэг харуусал төрөх шиг болов. Учир нь түүний өрөөнд дуудагдаж биш өөрөө орж ярилцах байсан юм.
- Хэсэг амарчихаад талбайд гараарай гэж салааныхандаа хэлээд Суурийн өрөөнд орлоо. Энэ удаа ерөөс ёсорхсонгүй. Тэр ширээнийхээ ард нэгэн бичиг харж сууснаа ширээн дээрээ шидэхэд гулссаар миний өмнө ирсэн нь Хэрлэнгийн томилолтын хуудас байв. Угаас тэгж тааруулан шидсэн байх. “Зүүн аймагт явах санал өгснийг харгалзан үзэж” гэсэн тодотгол харагдав. Суурийн царайд түрүүний уур тэр л хэвээрээ. Өдий болтол гардаггүй яасан ч сүрхий уур байдаг юм бүү мэд.
- Юу бодож байна? гэж их ширүүхэн асууж байна. Тэгэхээр нь бүр албаар
- Юу? гэж үл мэдэгч болон гөлгөрдүүхэн асуулаа.
- Юу байдаг юм. Танай салаанд эмэгтэй хүн ороод ирлээ. Чи ч дуртай байгаа л даа
- Байж л байг л дээ. ОБА-нд эмэгтэй хүн байж болохгүй гэсэн хууль хаана байгаа юм?
- Чамайг шатаад хэвтэж байхад энэ хүүхэн чирж гаргах уу? Айн? . . . Даах уу чамайг?
- Одоо л танай албанд эмэгтэй хүн байдаггүйг ойлголоо. Би бүр гайхаад байсан юм. Тэрэнд чи санаа зовоод яахав дээ. Энэ охин холбоочноор ирсэн. Тэгээд ч тэр болгон гал руу . . . гэтэл тэр миний үгийг тасалж
- Наадахыг чинь л хэлээд байна. Гал руу орохгүй л юм бол элэнцэгээ хийж энд яваа юм. Эмсийн хийчих ажил мундсан биш. Би ойлгохгүй байна гэж хашгирлаа. Ядаж байхад яр гэгчээр онгорхой цонхоор гадаа нарлаж суугаа манай салааныхны инээж ханиах, тэр дундаа Хэрлэнгийн эгдүүтэй гэмээр инээх нь сонсогдоно. Суурь
- Удахгүй танайхан энэ хүүхнийг салаандаа биш салтаандаа оруулна. Харж л байгаарай.
- Чи яасан гэж энэ охиныг хэлэх хэлэхгүй үгээр дайраад байгаа юм бэ? Хаана, ямар ажил хийх нь хүний л сонголт. Тэгээд ч өөрийн хүсэлтээр ирсэн байна.
- Гал ч гэсэн бас сонголт хийдэг юм шүү. Аль арчаагүй, үхээнц, бие сэтгэлийн бэлтгэлгүй, сул дорой, аймхай юмнуудыг сонгодог юм. Чи үүнийг мэдэж байгаа гэж багтраагаа барьж ядан хэллээ. Миний ч гэсэн уур хүрч эхлэв. Учир нь тэр энэ үгээрээ миний өнгөрч одсон хоёр залууг ч хэлж байж болох.
- Өнгөрсөн болгон руу ингэж дайраад байх эрх чамд байгаа гэж бодохгүй л байна шүү. Баатрууд бол баатрууд л байдаг. Чи өнгөрсөн хаврын түймэрт үрэгдсэн таван сайхан залууг бас энэ үгээрээ дүгнэх гээгүй биз дээ? Амаа мэдэж яриарай гэж би хэллээ. Хэн хэн маань уураа гаргах гэсэн шиг хэсэг чимээгүй суулаа. Энэ удаа надтай сөргөлдсөнгүй. Цонхны цаана манай хэдийн үе үе инээх сонсогдоно. Тэр дуугаа намсган
- Шөнө орой болохоор энэ хэдэн юм чинь ороо нь орсон юм шиг гүйлдэнэ дээ. Би мэдэж байна.

Үргэлжлэл бий . . .

"ҮР ХАРАМ" туужийн тууврээс